هیپوگنادیسم مردانه وضعیتی است که در آن بدن به اندازه کافی هورمونی را که در رشد و تکامل مردانه در دوران بلوغ (تستوسترون) یا اسپرم کافی یا هر دو نقش اساسی دارد، تولید نمی کند.
ممکن است شما با هایپوگنادیسم مردانه متولد شوید، یا ممکن است بعداً در طی زندگی اغلب به دلیل آسیب دیدگی یا عفونت ایجاد شود. تأثیرات – و اینکه در مورد آنها چه کاری می توانید انجام دهید – به علت و مرحله ی از زندگی شما که به آن دچار می‌شوید، بستگی دارد. برخی از انواع هیپوگنادیسم مردان را می توان با جایگزینی تستوسترون درمان کرد.
علائم هیپوگنادیسم مردانه
هیپوگنادیسم می تواند در طی رشد جنین، قبل از بلوغ یا در بزرگسالی شروع شود. علائم و نشانه ها به زمان بروز بیماری بستگی دارد.
رشد جنین
اگر بدن در حین رشد جنین تستوسترون کافی تولید نکند، ممکن است نتیجه آن اختلال در رشد اندام های جنسی خارجی باشد. بسته به زمان ایجاد هیپوگنادیسم و میزان تستوسترون، کودکی که از نظر ژنتیکی مرد است ممکن است با این ویژگی ها متولد شود:
- دستگاه تناسلی زنانه
- دستگاه تناسلی که نه به وضوح مرد است و نه به وضوح زن (دستگاه تناسلی مبهم)
- اندام تناسلی مرد توسعه نیافته
بلوغ
هیپوگنادیسم مردانه می تواند بلوغ را به تأخیر بیندازد یا باعث رشد ناقص یا عدم رشد طبیعی شود. این می تواند مانع موارد زیر شود:
- رشد توده عضلانی
- تعمیق صدا
- رشد موهای بدن و صورت
- رشد آلت تناسلی و بیضه ها
و می تواند باعث شود:
- رشد بیش از حد دستها و پاها در مقایسه با تنه بدن
- توسعه بافت پستان (ژنیکوماستی)
بزرگسالی
در مردان بالغ، هیپوگنادیسم می تواند برخی از ویژگی های جسمی مردانه را تغییر داده و عملکرد طبیعی تولید مثل را مختل کند. علائم و نشانه های اولیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش میل جنسی
- کاهش انرژی
- افسردگی
با گذشت زمان، مردان مبتلا به هیپوگنادیسم ممکن است به موارد زیر دچار شوند:
- اختلال در نعوظ
- ناباروری
- کاهش رشد مو در صورت و بدن
- کاهش توده عضلانی
- توسعه بافت پستان (ژنیکوماستی)
- از دست دادن توده استخوان (پوکی استخوان)
هیپوگنادیسم شدید همچنین می تواند باعث تغییرات ذهنی و عاطفی شود. با کاهش تستوسترون، برخی از مردان علائمی شبیه علائم یائسگی در زنان دارند. این می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در تمرکز
- گرگرفتگی
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
در صورت مشاهده علائم هیپوگنادیسم مردانه به پزشک مراجعه کنید. یافتن علت هیپوگنادیسم اولین قدم مهم برای دستیابی به درمان مناسب است.
علت ایجاد هیپوگنادیسم مردانه
هیپوگنادیسم مردانه یعنی بیضه ها به اندازه کافی هورمون جنسی مردانه تستوسترون تولید نمی کنند. دو نوع اساسی هیپوگنادیسم وجود دارد:
- اولیه. این نوع هیپوگنادیسم – که به عنوان نارسایی اولیه بیضه نیز شناخته می شود – از یک مشکل در بیضه ها ناشی می شود.
- ثانویه. این نوع هیپوگنادیسم نشان دهنده مشکلی در هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز است – قسمت هایی از مغز که به بیضه ها سیگنال تولید تستوسترون را می دهد. هیپوتالاموس هورمون آزادکننده گنادوتروپین تولید می کند که به غده هیپوفیز سیگنال می دهد تا هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین ساز (LH) ایجاد کند. سپس هورمون لوتئین کننده به بیضه ها سیگنال تولید تستوسترون را می دهد.
هر دو نوع هیپوگنادیسم می تواند ناشی از یک ویژگی ارثی (مادرزادی) یا چیزی باشد که بعداً در زندگی اتفاق می افتد(اکتسابی)، مانند آسیب یا عفونت. در بعضی مواقع، هیپوگنادیسم اولیه و ثانویه با هم اتفاق می افتد.
هیپوگنادیسم اولیه
علل شایع هیپوگنادیسم اولیه عبارتند از:
- سندرم کلاین فلتر. این وضعیت از ناهنجاری مادرزادی کروموزومهای جنسی X و Y حاصل می شود. یک مرد به طور معمول دارای یک کروموزوم X و یک Y است. در سندرم کلاین فلتر، دو یا چند کروموزوم X علاوه بر یک کروموزوم Y وجود دارد.
کروموزوم Y حاوی ماده ژنتیکی تعیین کننده جنسیت کودک و رشد مربوط به آن است. کروموزوم X اضافی که در سندرم کلاین فلتر اتفاق می افتد باعث رشد غیر طبیعی بیضه ها می شود، که به نوبه خود منجر به تولید کم تستوسترون می شود.
- بیضه نزول نکرده. قبل از تولد، بیضه ها در داخل شکم ایجاد می شوند و به طور معمول به سمت پایین و به سمت محل کیسه بیضه پایین می روند. گاهی اوقات یکی یا هر دو بیضه هنگام تولد نزول ندارند.
این وضعیت اغلب در طی چند سال اول زندگی بدون درمان اصلاح می شود. اگر در اوایل کودکی اصلاح نشود، می تواند منجر به سو عملکرد بیضه ها و کاهش تولید تستوسترون شود.
- ارکیت اوریون. عفونت اوریون که بیضه ها را درگیر می‌کند، در دوران بلوغ یا بزرگسالی اتفاق می افتد و می تواند به بیضه ها آسیب برساند و بر عملکرد بیضه ها و تولید تستوسترون تأثیر بگذارد.
- هموکروماتوز. آهن زیاد در خون می تواند باعث از بین رفتن بیضه یا اختلال عملکرد غده هیپوفیز شود و بر تولید تستوسترون تأثیر بگذارد.
- آسیب به بیضه ها. از آنجا که بیضه خارج از شکم هستند، مستعد آسیب هستند. آسیب به بیضه های نرمال می تواند باعث هیپوگنادیسم شود. آسیب به یک بیضه ممکن است تولید کل تستوسترون را مختل نکند.
- درمان سرطان. شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای درمان سرطان می تواند در تولید تستوسترون و اسپرم تداخل ایجاد کند. اثرات هر دو روش درمانی معمولاً موقتی است اما ممکن است ناباروری دائمی رخ دهد.
اگرچه بسیاری از مردان ظرف چند ماه پس از درمان باروری خود را به دست می آورند، اما حفظ اسپرم قبل از شروع سرطان درمانی گزینه ای برای مردان است.
هیپوگنادیسم ثانویه
در هیپوگنادیسم ثانویه، بیضه ها طبیعی هستند اما به دلیل مشکلی در هیپوفیز یا هیپوتالاموس عملکرد صحیحی ندارند. تعدادی از بیماری ها می توانند باعث هیپوگنادیسم ثانویه شوند، از جمله:
- سندرم کالمن. این بیماری، یک گسترش غیر طبیعی در ناحیه ای از مغز است که ترشح هورمون های هیپوفیز (هیپوتالاموس) را کنترل می کند. این ناهنجاری همچنین می تواند بر توانایی بویایی (آنوسمی) تأثیر بگذارد و باعث کوری رنگ قرمز-سبز شود.
- اختلالات هیپوفیز. یک ناهنجاری در غده هیپوفیز می تواند بر آزاد شدن هورمون ها از غده هیپوفیز به بیضه ها اثر بگذارد و بر تولید طبیعی تستوسترون تأثیر بگذارد. تومور هیپوفیز یا نوع دیگری از تومور مغزی که در نزدیکی غده هیپوفیز قرار دارد ممکن است باعث کمبود تستوسترون یا هورمون های دیگر شود.
همچنین درمان تومور مغزی، مانند جراحی یا پرتودرمانی، می تواند بر غده هیپوفیز تأثیر بگذارد و باعث هیپوگنادیسم شود.
- بیماری التهابی. بیماری های التهابی خاصی مانند سارکوئیدوز، هیستوسیتوز و سل، هیپوتالاموس و غده هیپوفیز را درگیر می کند و می تواند بر تولید تستوسترون تأثیر بگذارد.
- HIV / AIDS. این بیماری با تأثیر بر هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه ها می تواند باعث کاهش سطح تستوسترون شود.
- داروها. استفاده از برخی داروها مانند داروهای ضد درد مخدر مانند و برخی هورمون ها می تواند بر تولید تستوسترون تأثیر بگذارد.
- چاقی. اضافه وزن قابل توجه در هر سنی ممکن است با هیپوگنادیسم مرتبط باشد.
- پیری طبیعی. با افزایش سن مردان، یک کاهش آهسته و تدریجی در تولید تستوسترون وجود دارد. و در هر فردی سرعت آن بسیار متفاوت است.
عوامل خطر هیپوگنادیسم مردانه
عوامل خطر برای هیپوگنادیسم عبارتند از:
- HIV / AIDS
- شیمی درمانی یا پرتودرمانی قبلی
- پیری
- چاقی
- سوء تغذیه
هیپوگنادیسم می تواند ارثی باشد. اگر هر یک از این عوامل خطر در سابقه سلامت خانواده شما وجود دارد، به پزشک خود بگویید.
عوارض هیپوگنادیسم مردانه
عوارض هیپوگنادیسم درمان نشده بسته به زمان ایجاد آن – در طول رشد جنین ، بلوغ یا بزرگسالی متفاوت است.
عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دستگاه تناسلی غیرطبیعی
- سینه های بزرگ در مردان (ژنیکوماستی)
- ناباروری
- اختلال در نعوظ
- پوکی استخوان
- Self image ضعیف
تشخیص هیپوگنادیسم مردانه
تشخیص به موقع در پسران می تواند از بروز تأخیر در بلوغ جلوگیری کند. تشخیص و درمان به موقع در مردان محافظت بهتری در برابر پوکی استخوان و سایر بیماری های مربوطه ایجاد می کند.
پزشک شما یک معاینه بدنی انجام می دهد و یادآوری می کند که آیا رشد جنسی مانند موهای شرمگاهی، توده عضلانی و اندازه بیضه ها با سن شما مطابقت دارد یا خیر.
در صورت داشتن علائم و نشانه های هایپوگنادیسم، پزشک سطح تستوسترون خون شما را آزمایش می کند. از آنجا که سطح تستوسترون متفاوت است و به طور کلی در صبح دربالاترین مقدار خود است، آزمایش خون معمولاً در اوایل روز، قبل از ساعت ۱۰ صبح، احتمالاً بیش از یک روز انجام می شود.
اگر آزمایشات تأیید کند که تستوسترون کاهش یافته است، آزمایش بیشتر می تواند علت اختلال بیضه یا ناهنجاری هیپوفیز را تشخیص دهد. این مطالعات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش هورمون
- تجزیه و تحلیل منی
- تصویربرداری از هیپوفیز
- مطالعات ژنتیکی
- نمونه برداری از بیضه
درمان هیپوگنادیسم مردانه
مردان بزرگسال
هیپوگنادیسم مردانه معمولاً با جایگزینی تستوسترون درمان می شود تا سطح تستوسترون به حالت طبیعی برگردد. تستوسترون می تواند به مقابله با علائم و نشانه های هایپوگنادیسم مردان مانند کاهش میل جنسی، کاهش انرژی، کاهش موهای صورت و بدن و کاهش توده عضلانی و تراکم استخوان کمک کند.
برای مردان مسن که دارای تستوسترون کم و علائم و نشانه های هیپوگنادیسم ناشی از افزایش سن هستند، مزایای جایگزینی تستوسترون مشخص نیست.
در طی استفاده از تستوسترون، جامعه اندوکرین توصیه می کند که پزشک در طول سال اول درمان و سالانه پس از آن چندین بار شما را برای اثربخشی درمان و عوارض جانبی تحت نظر داشته باشد.
انواع درمان جایگزینی تستوسترون
از داروهای خوراکی تستوسترون برای درمان هیپوگنادیسم استفاده نشده است زیرا می تواند مشکلات جدی کبدی ایجاد کند. همچنین، سطح تستوسترون را ثابت نگه نمی دارند.
اخیراً FDA داروی خوراکی جایگزینی تستوسترون، تستوسترون undecanoate (Jatenzo) را که توسط سیستم لنفاوی جذب می شود، تأیید کرد. این حالت ممکن است از بروز مشکلات کبدی با سایر اشکال خوراکی تستوسترون جلوگیری کند.
سایر گزینه هایی که ممکن است انتخاب کنید، بسته به راحتی، هزینه و پوشش بیمه ای شما دارد و شامل موارد زیر است:
- ژل. ژل ها و محلول های مختلفی با روش های مختلف استفاده موجود است. بسته به مارک تجاری، شما تستوسترون را به بالای بازو یا شانه خود به پوست می مالید (AndroGel ، Testim ، Vogelxo) یا آن را به قسمت جلویی و داخلی ران (Fortesta) می مالید.
- بدن شما تستوسترون را از طریق پوست جذب می کند. بعد از استفاده از ژل چند ساعت استحمام نکنید تا مطمئن شوید که جذب می شود.
- عوارض جانبی شامل تحریک پوست و احتمال انتقال دارو به شخص دیگر است. تا زمان خشک شدن کامل ژل از تماس پوست با پوست خودداری کنید و یا بعد از استفاده از آن، محل را بپوشانید.
- تزریق. تستوسترون سیپیونات (دپو-تستوسترون) و تستوسترون انانتات به صورت تزریق در عضله یا زیر پوست تجویز می شود. علائم شما بسته به دفعات تزریق ممکن است بین دوز متغیر باشد.
- شما یا یکی از اعضای خانواده می توانید تزریق تستوسترون را در خانه یاد بگیرید. اگر با آمپول زدن به خود راحت نیستید، یک پرستار یا پزشک می تواند آمپول را بزند.
- تستوسترون undecanoate (Aveed) با تزریق عضلانی عمقی، به طور معمول هر ۱۰ هفته تجویز می شود. این دارو باید در مطب پزشک تزریق شود و می تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد.
- پچ. هر شب یک پچ حاوی تستوسترون (آندرودرم) بر روی ران ها و تنه شما گذاشته می شود. عارضه جانبی احتمالی آن واکنش شدید پوستی است.
- لثه و گونه (حفره باکال). یک ماده کوچک بتونه مانند، تستوسترون را از طریق فرورفتگی طبیعی بالای دندانهای بالایی شما در جایی که لثه شما با لب بالایی (حفره باک) شما روبرو است، دارو را تحویل بدن می دهد.
- این محصول که سه بار در روز مصرف می شود، به خط لثه شما می چسبد و باعث می شود تستوسترون در جریان خون شما جذب شود. این می تواند باعث تحریک لثه شود.
- از طریق بینی . این ژل تستوسترون (Natesto) می تواند به داخل سوراخ های بینی پمپ شود. این گزینه خطر انتقال دارو به فرد دیگر را از طریق تماس پوستی کاهش می دهد. این نوع باید دو بار در هر سوراخ بینی، سه بار در روز استفاده شود، که ممکن است از سایر روش ها ناخوشایندتر باشد.
- ایمپلنت ها. پلت های حاوی تستوسترون (Testopel) هر سه تا شش ماه با جراحی در زیر پوست کاشته می شوند. این روش نیاز به یک برش دارد.
تستوسترون درمانی خطرات مختلفی را به همراه دارد، از جمله:
- افزایش تولید گلبول های قرمز خون
- آکنه
- بزرگ شدن سینه ها
- اختلالات خواب
- بزرگ شدن پروستات
- تولید محدود اسپرم
درمان ناباروری ناشی از هیپوگنادیسم
اگر علت آن مشکل هیپوفیز باش ، می توان هورمون های هیپوفیز را برای تحریک تولید اسپرم و بازیابی باروری تجویز کرد. تومور هیپوفیز ممکن است به جراحی، دارو، اشعه یا جایگزینی هورمون های دیگر نیاز داشته باشد.
برای درمان باروری در مرد مبتلا به هایپوگنادیسم غالباً هیچ درمان موثری وجود ندارد، اما فناوری کمک به تولید مثل ممکن است مفید باشد. این فناوری انواع تکنیک های طراحی شده برای کمک به زوج هایی را که قادر به باردار شدن نبوده اند را پوشش می دهد.
درمان پسران
درمان تاخیر بلوغ در پسران به علت اصلی بستگی دارد. سه تا شش ماه مکمل تستوسترون که به صورت تزریقی تجویز می شود، می تواند بلوغ و رشد خصوصیات جنسی ثانویه مانند افزایش توده عضلانی، رشد ریش و موی عانه و رشد آلت تناسلی را تحریک کند.
مواجهه با بیماری
داشتن هیپوگنادیسم مردانه می تواند در تصورات از خود و احتمالاً روابط شما تأثیر بگذارد. با پزشک خود صحبت کنید که چگونه می توانید اضطراب و استرس را که اغلب با این شرایط همراه است کاهش دهید. بسیاری از مردان از مشاوره روانشناسی یا خانواده بهره مند می شوند.
آماده شدن برای قرار ملاقات
اگرچه به احتمال زیاد با مراجعه به پزشک خانواده خود شروع می کنید، اما ممکن است شما به پزشکی متخصص غدد هورمون ساز ارجاع شوید (اندوکرینولوژیست).
در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک به شما برای آماده شدن برای قرار ملاقات خود آورده شده است.
آنچه شما می توانید انجام دهید
لیستی از این موارد تهیه کنید:
- علائم شما، حتی علائمی که به نظر می رسد ارتباطی با دلیل قرار ملاقات و زمان شروع آنها نداشته باشد.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرس های اساسی ، تغییرات اخیر زندگی و سابقه بیماری های کودکانه یا جراحی ها
- تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید، از جمله دوزها
سوالاتی که می توانید از پزشک خود بپرسید
برای هیپوگنادیسم مردانه، برخی از سوالاتی که باید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر است:
- علت علائم من چیست؟
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارد؟
- به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
- آیا احتمالاً شرایط من موقتی است یا مزمن؟
- چه روش های درمانی موجود است؟
- من بیماری دیگری دارم. چگونه می توانم آنها را به بهترین وجه با هم مدیریت کنم؟
- آیا محدودیت هایی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
- آیا بروشور یا سایر مطالب چاپ شده ای وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
در پرسیدن سوالات دیگر دریغ نکنید.
چه انتظاری از پزشک خود دارید
پزشک شما احتمالاً از شما سوالاتی مانند:
- آیا علائم شما مداوم بوده است یا گاه به گاه؟
- علائم شما چقدر شدید است؟
- چه چیزی علائم شما را بهبود می بخشد؟
- به نظر می رسد چه علتی ، علائم شما را بدتر می کند؟
- چه موقع بلوغ شما شروع شد؟ آیا به نظر می رسید زودتر یا دیرتر از همسالان شما باشد؟
- آیا در دوران کودکی یا نوجوانی مشکلی در رشد داشتید؟
- آیا شما بیضه های خود را آسیب دیده اید؟
- آیا در کودکی یا نوجوانی اوریون داشتید؟ آیا به خاطر می آورید که در هنگام ابتلا به اوریون در بیضه های خود احساس درد کرده اید؟
- آیا از کودکی بیضه نزول نکرده اید؟
- آیا از کودکی برای فتق کشاله ران یا جراحی دستگاه تناسلی جراحی کرده اید؟
