متاستاز چیست ؟ چطور ایجاد می شود و چگونه می توان آن را تشخیص داد؟ + معرفی چند نمونه متاستاز و روش های درمان آن
انتقال و گسترش سلول های سرطانی به سایر نقاط بدن یکی از ویژگی های سلول های سرطانی است. یعنی سلول های سرطانی در قسمتی از بدن تشکیل شده و پس از مدتی به سایر نقاط بدن منتقل می‌شوند. به این ویژگی سرطان ها «متاستاز» می گویند. در ادامه به توضیح بیشتر درباره چگونگی گسترش سلول های سرطانی و عوامل موثر بر آن می پردازیم.
متاستاز چیست و چگونه ایجاد می شود؟
متاستاز چیست ؟ متاستاز به فرآیندی گفته می شود که سلول های سرطانی از تومور اصلی (اولیه) جدا شده و وارد خون یا سیستم لنفاوی می شوند و با نفوذ به سایر بافت های بدن، تومور جدیدی را در اندام های ثانویه تشکیل می دهند. تومور متاستاتیک جدید، همان نوع سرطان تومور اولیه است که در بخش دیگری از بدن گسترش یافته است.
به عبارتی دیگر ماهیت سلول های سرطانی اولیه تغییری نمی کند و از نقطه ای به نقطه ای دیگر انتقال می یابد. به عنوان مثال، اگر سلول های سرطانی سرطان سینه وارد ریه شوند و ریه ها را نیز درگیر کنند، در این حالت سرطان موجود در ریه، سلولهای سرطانی سینه متاستاتیک هستند، نه سلول های سرطانی ریه.
هرگاه سرطان در بدن بیمار پخش شود به این نوع از سرطان متاستاتیک یا سرطان پیشرفته می گویند. وقتی این اتفاق می افتد پزشکان می گویند سرطان در بدن بیمار متاستاز کرده است.
چگونگی سرایت سلول های سرطانی به نقاط مختلف بدن
سلول های سرطانی می تواند تقریباً به همه قسمت های بدن سرایت کنند. اما به طور کلی برخی از انواع سرطان ها تمایل به گسترش در قسمت های خاصی از بدن دارند. به مثال های زیر دقت کنید:
- سلول های سرطانی سینه تمایل دارد به استخوان ها، کبد، ریه ها، دیواره قفسه سینه و مغز وارد شده و در آن گسترش یابد.
- سرطان ریه تمایل دارد در مغز، استخوان ها، کبد و غدد فوق کلیوی گسترش یابد.
- سرطان پروستات تمایل دارد در استخوان ها گسترش یابد.
- سرطان روده بزرگ و رکتوم (راست روده) تمایل به گسترش به کبد و ریه دارند.
- در برخی موارد نیز سرطان می تواند به پوست، ماهیچه یا سایر اندام های بدن گسترش یابد. سلول های سرطانی همچنین می توانند به پوشش اطراف ریه ها یا فضای اطراف شکم نیز وارد شوند.
عوامل موثر بر حرکت سلول های سرطانی به سایر بافت ها
همه سرطان ها قابلیت این را دارند که با حرکت سلول های سرطانی در بدن بیماری را گسترش دهند. اینکه چگونه این اتفاق می افتد به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- نوع سرطان: برخی از انواع سرطان ها بیشتر از سایرین در قابلیت گسترش در بدن را دارند.
- سرعت رشد سرطان: اینکه سرطان با چه سرعتی در حال رشد است می تواند یکی از عامل های تاثیرگذار باشد.
- رفتار سرطان در بدن بیمار طبق بررسی دقیق پزشک
متاستاز چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر قبلاً مبتلا به سرطان شده اید یا برای سرطان غیر متاستاتیک درمان سرطان داشته اید، احتمالا پزشک معالج برایتان یک برنامه مراقبت بعدی مشخص می کند تا برای معاینات منظم پس از بهبود بیماری مجدد به پزشک مراجعه کنید. ممکن است آزمایشات خاصی برای بررسی متاستازها انجام شود.
برخی از افراد نیز در همان اولین مرحله آزمایشات مربوط به سرطان، معلوم می شود که متاستاز دارند. در این شرایط، متاستازها معمولاً در طی آزمایشات اولیه ای که برای سرطان انجام می شود در بدن بیمار یافت می شوند. در برخی موارد به تشخیص پزشک و با مشاهده علائمی مانند درد و تنگی نفس، بیمار را برای انجام آزمایشات لازم برای یافتن متاستازها در بدن بیمار راهنمایی می کند.
به طور کلی هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص دقیق متاستاز وجود ندارد. انواع راه های تشخیص ابتلا به متاستاز شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون و تومور مارکر
- تصویربرداری با اشعه ایکس (گرافی ساده)
- سی تی اسکن
- سونوگرافی
- اسکن استخوان
- اسکن MRI
- بیوپسی (نمونه برداری)
- لاپاروسکوپی
- پت اسکن (PET)
معرفی چند نمونه متاستاز در بافت ها و اندام های مختلف
متاستاز در بدن انواع مختلفی دارد که در ادامه به بررسی چند نمونه از آن می پردازیم.
متاستاز استخوان
در این نمونه اغلب سلولهای سرطانی به سمت استخوان های لگن و ستون فقرات رفته و در آنجا تکثیر می شوند. این بیماری در برخی موارد بدون علامت است اما علائمی مانند درد یا شکستگی استخوان و … نیز گزارش شده است. علائم آن با نشانه های بیماری های ارتوپدی مشابه است پس باید برای تشخیص سراغ پزشکان باتجربه و حاذق بروید تا در مراحل تشخیص و درمان بیماری دچار مشکل نشوید.
متاستاز پستان
در این نوع از سرطان اغلب شاهد متاستاز سرطان سینه به کبد یا ریه هستیم. متاستاز به کبد می تواند اختلالات جدی را برای کبد حتی پس از درمان اولیه به وجود آورد.
متاستاز به مغز
با نفوذ بیماری سرطان به سلول های مغز و شکل گیری سرطان ثانویه متاسفانه مشاهده می کنیم که شرایط بیمار وخیم تر از قبل می شود. حالت تهوع، سردرد و اختلالات شناختی از جمله نشانه های این بیماری است.
انواع روش های درمانی متاستاز
چگونگی درمان متاستاز یا همان معضل گسترش سلول های سرطانی در بدن به عوامل مختلفی بستگی دارد. اولین مسئله، تشخیص نوع سرطان اصلی (اولیه) و محل ایجاد آن است. در مرحله بعدی باید به میزان گسترش سرطان پرداخت. سن بیمار و سطح سلامتی وی نیز از دیگر نکاتی است که پزشک در فرآیند درمان متاستاز به آن توجه می کند.
محققان در تلاش برای شناسایی رفتار دقیق تر متاستازها هستند تا بتوانند درمان را اثربخش تر کنند. راه های درمانی متاستازها شامل شیمی درمانی و هورمون درمانی و سایر درمان‌های دارویی است. اما بسته به شرایط از جراحی و پرتو درمانی (رادیوتراپی) نیز کمک می گیرند. در مجموع پزشکان راه های درمانی گوناگون را بر روی بیماران تست می کنند تا بهترین نتیجه حاصل شود. در برخی موارد نیز از ترکیبی از درمان ها استفاده می کنند.
انواع روشهای درمان متاستاز عبارتند از:
- درمان سیستمیک (سراسری) که کل بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. شیمی درمانی، هورمون درمانی و ایمونوتراپی در این دسته قرار می گیرند.
- درمان موضعی یا درمان ناحیه مبتلا به سرطان. درمان موضعی، جراحی، پرتودرمانی و برخی درمان های دیگر را شامل می شود.
در نهایت پس از تشخیص این بیماری بهتر است از تجربه پزشکان در درمان سرطان متاستاتیک بهره برد. چراکه پزشکان می توانند نظرات متفاوتی در مورد بهترین برنامه درمانی داشته باشند.
میزان اثربخشی درمان سرطان متاستاتیک
در برخی شرایط، سرطان متاستاتیک قابل درمان است، اما متاسفانه در بیشتر موارد روشهای درمانی به طور کامل اثربخش نیست. اما پزشکان می توانند راهکارهای درمانی خود را برای کاهش رشد و علائم بیماری بکار گیرند. به طوری که بیماران مبتلا به متاستاتیک، می توانند با وجود بیماری ماه ها یا حتی سال ها به زندگی خود ادامه دهند.
تاثیر حفظ ارتباط بیمار با پزشک معالج
بیماران مبتلا به این بیماری بهتر است با پزشک خود در ارتباط باشند و از او درباره اهداف درمان سوال کنند. برخی علائم قابل کنترل بیماری را با وی درمیان بگذارند و به نتیجه درمان خوشبین باشند. بیماران ناامید از درمان در پروسه درمان بیماری شکست می خورند و از ادامه درمان بازمی مانند. عمل به ملاحظات و مراقبت های درمانی می تواند کیفیت زندگی شما را بهبود داده و احساس رضایت بیشتری را برایتان به ارمغان بیاورد.
جمع بندی
در این نوشتار به تشریح مفهوم متاستاز در بیماری سرطان پرداخته شد. روش های درمانی سرطان متاستاتیک را بیان کرده و گفتیم که بهتر است بیماران مبتلا به این بیماری، برنامه درمانی خود را به بهترین شکل ممکن دنبال کنند، به امید اینکه بهبودی کامل حاصل شود و یا با کنترل بیماری به زندگی خود ادامه دهند.
منبع: سایت دکتر برنا فرازمند
