سِل (Tuberculosis) که با TB هم نشان داده می شود، نام نوعی بیماری است که به وسیله ی نوعی باکتری که از طریق هوا بین اشخاص انتقال پیدا می کند، ایجاد می شود. سل بیشتر بر روی ریه ها اثر می گذارد اما می تواند بر روی قسمت های دیگری از بدن مانند مغز، کلیه ها و نخاع نیز تأثیرگذار باشد. در بیشتر موارد سل قابل درمان است؛ هرچند افرادی که به طور مناسب درمان نشوند، در اثر این بیماری جان خواهند سپرد. گاهی اوقات بیمار به سل مقاوم به دارو مبتلا می شود که دلیل آن مقاوم شدن باکتری مولد این بیماری به داروهایی است که برای درمان بیماران تجویز میشود. به این معنی که داروها دیگر نمی توانند باکتری را نابود کنند.
سل مقاوم به دارو همانند سل غیرمقاوم به دارو منتشر می شود. این بیماری از طریق هوا انتقال می یابد. باکتری مولد این بیماری از ریه ی شخص مبتلا هنگام سرفه، عطسه، صحبت کردن و یا آواز خواندن خارج شده و در هوا انتشار می یابد و در صورت تنفس افراد از این هوا، ممکن است باکتری وارد ریه ی افراد شده و آنان را مبتلا سازد.
علل ایجاد سل مقاوم به دارو
این حالت از سل زمانی ایجاد می شود که داروهای درمان این بیماری به طرز ناصحیحی استفاده شوند. نمونه هایی از استفاده های نادرست این داروها عبارتند از:
۱-افرادی که دوره ی درمان بیماری را به طور کامل سپری نمی کنند
۲-مسئولین مراقبت های بهداشتی درمان نامناسب را تجویز می کنند (دز نامناسب یا دوره ی درمان نامتناسب)
۳-عدم دسترسی به دارو
۴-کیفیت پایین داروها
حالت مقاوم به داروی این بیماری در افرادی شایع است که:
۱-داروهای خود را به طور منظم مصرف نمی کنند
۲-داروها را به طور کامل مصرف نمی کنند
۳-بازگشت (عود کردن) بیماری پس از گذراندن دوره ی درمان در گذشته
۴-مناطقی که سل مقاوم به دارو در آن جا شایع است
۵-داشتن تماس نزدیک با افرادی که دارای سل مقاوم به دارو بوده اند
انواع سل مقاوم به دارو
۱-سل مقاوم در برابر چندین نوع دارو (MDR TB):
این نوع سل توسط نوعی از باکتری ایجاد می شود که حداقل به دو داروی بسیار مؤثر در درمان سل یعنی ایزونیازید (Isoniazid) و ریفامپین (Rifampin) مقاوم شده باشد. این داروها برای درمان تمامی بیماران مبتلا به سل کاربرد دارند.
۲-سل با مقاومت دارویی گسترده (XDR TB):
این حالت از سل در واقع نوعی از MDR TB است که علاوه بر ایزونیازید و ریفامپین، به تمامی داروهای دسته ی فلوروکوئینولون (Fluoroquinolone) و حداقل یکی از سه داروی تزریقی مرحله ی دوم درمان یعنی آمیکاسین (Amikacin)، کانامایسین (Kanamycin) و کاپرئومایسین (Capreomycin)، مقاومت وجود دارد.
به دلیل این که این نوع سل به مؤثرترین داروها (ایزونیازید و ریفامپین) مقاوم است، بیماران به ناچار مجبور به استفاده از داروهایی با تأثیر کمتر جهت درمان خواهند بود.
سل با مقاومت دارویی گسترده، نگرانی اصلی افرادی است که به ویروس HIV یا دیگر بیماری های تضعیف کننده ی سیستم ایمنی بدن مبتلا گشته اند؛ چرا که این افراد بیشتر مستعد ابتلا به سل خواهند بود و در صورت ابتلا خطر مرگ آنان نیز بیشتر خواهد بود.
توجه: در هر دو مورد باید متخصصان پیش از آغاز پروسه ی درمان از نوع سل مطلع گردند.
پیشگیری از ابتلا به سل مقاوم به دارو
مهم ترین راه پیشگیری از سل مقاوم به دارو، مصرف دقیق و کامل داروهای تجویزشده است. دز مصرفی دارو باید کاملاً رعایت شود و مصرف داروها متوقف نگردد. افرادی که تحت درمان قرار می گیرند، باید در صورت مشکل داشتن با مصرف دارو، به ارائه دهندگان خدمات بهداشتی این موضوع را اطلاع دهند.
راه دیگر برای پیشگیری از ابتلا به سل مقاوم به دارو، اجتناب از تماس نزدیک با افراد مبتلا به این بیماری در مکان های پرتردد مانند بیمارستان ها، زندان ها و پناهگاه های افراد بی خانمان است. افرادی که در بیمارستان ها یا مکان های وابسته به نظام سلامت و درمان کار می کنند، امکان تماس آنان با بیماران مبتلا به سل بیشتر است که در این باره باید با متخصصین سلامت شغلی مشورت نمایند.
درمان سل مقاوم به دارو
درمان سل مقاوم به دارو پیچیده است؛ مدیریت نادرست درمان می تواند نتایج مرگباری داشته باشد و باید توسط متخصص این بیماری تحت نظر قرار گیرد.
اداره ی کل غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA) توصیه نموده که مصرف آنتی بیوتیک فلوروکوئینولون برای درمان عفونت های غیرپیچیده محدود شود زیرا این دارو دارای تأثیرات جانبی نیز هست.
هنگامی که بیماران داروهای آنتی باکتریایی فلوروکوئینولون را برای درمان سل استفاده می کنند، ممکن است ازعوارض جانبی آن نیز رنج ببرند. این داروهای آنتی باکتریایی برای افرادی که به سل مقاوم به دارو مبتلا شده اند یا افرادی که به داروهای خط اول درمان حساسیت نشان می دهند، کاملاً ضروری است. برای این بیماران، هیچ جایگزین بهتری وجود ندارد و مزایای داروهای فلوروکوئینولون به خطرات آن می چربد چرا که خود بیماری سل می تواند بسیار مهلک و کشنده باشد.
هزینه های اقتصادی سل مقاوم به دارو
با وجود این که سل MDR و XDR در آمریکا به طور نسبی کمیاب است، هزینه ی درمان آن ها بسیار بالاست، زمان زیادی را جهت درمان می طلبد و می تواند عوارض جانبی خطرناکی برای زندگی فرد داشته باشد. بخش اعظمی از بیمارانی که درمان می شوند، دچار عوارض جانبی مانند: افسردگی، ضعف شنوایی، هپاتیت و اختلال در کلیه می گردند.
هزینه ی متوسط درمان یک فرد مبتلا به سل با افزایش مقاومت بیماری، افزایش می یابد. هزینه های مستقیم درمان از ۱۸ هزار دلار آمریکا برای سل غیرمقاوم به دارو تا ۴۹۴ هزار دلار برای درمان مقاوم ترین نوع آن (XDR TB) متغیر است. با محاسبه ی میزان کاهش بازده پروسه ی درمان، هزینه ها حتی بیشتر هم می شوند!
