تا به حال برایتان پیش آمده که سوال کنید آیا خرسهای سیاه ارتفاعات آپالاش لهجهی جنوبی دارند و آیا این خرسها در فهمیدن زبان خرسهای سیاهی که در کانادا یا آلاسکا رشد یافتهاند مشکلی دارند؟
در معنای تحتالفظی، این مفاهیم شاید بیشتر برای کمپانی فیلمسازی دیسنی مناسبتر باشد تا یک دانشمند؛ با اینحال، در یک حسِ انتزاعی بیشتر، این یک پرس و جوی مهمیست که برای یک روانشناس و جانورشناس به یک اندازه دلرباست!
برقراری ارتباط در حیوانات غیرانسانی یاد گرفتنی است یا ذاتی؟ آیا گروههایی از یک گونه که از هم فاصلهی جغرافیایی دارند، فرهنگهای محلی را در خود رشد میدهند؟ آیا روش متفاوتی از غذا خوردن، بازی کردن و صحبت کردن با یکدیگر دارند؟ اینها پرسشهایی هستند که با دارسی کِلِی، استاد دانشگاه کلمبیا که در موضوع تعامل جانوران مطالعه میکند، مطرح شدهاند.
به نظر میرسد در گونههای زیادی برقراری ارتباط پایههای ژنتیکی دارد. لهجههای ناحیهای تنها در شمار کمی از گونهها که صوت را از دیگران یاد میگیرند توسعه پیدا کرده است.
تحقیقات نشان میدهند که قریب به اتّفاق، اکثر جانوران در لحظهی تولد میدانند چگونه به زبان گونهی خود صحبت کنند. مهم نیست که این حیوانات در کجا به دنیا آمده یا رشد کرده باشند؛ چرا که گفتار آنها بیشتر به نظر میرسد در کدهای ژنتیکی آنها حک شده است.
باب سیفرس، روانشناس دانشگاه پنسیلوانیا، و دوروتی چِنی، زیستشناس، در موضوع این پرسش آزمایش کلاسیکی را به انجام رساندهاند.
آنها یک جفت ماکاک (میمون) رزوس را کمی بعد از تولد با یک جفت ماکاک ژاپنی عوض کردند. در نتیجه، میمونهای ژاپنی، میمون رزوس را بزرگ کردند و میمونهای رزوس، میمون ژاپنی را.
این تغییر داخل گونهایِ خاص جالب بود؛ چرا که این دو گونهی پریمات، با صداهای مشابهی با هم تعامل دارند؛ امّا این صداها را در موقعیتهای یکسانی به کار نمیبرند. (صداهایی نظیر پارس کردن، جیغ شیدن، زمزمههای آهسته و تولید صداهای خشن)
برای مثال، میمون رزوس جوان در هنگام بازی صداهای خشنی دارد، در حالی که میمون ژاپنی آرام زمزمه میکند.
این دو دانشمند متوجه شدند والدین رضاعی تأثیر کمی در الگوهای صوتی پریماتها دارند. میمون ژاپنی همچنان در مواقع بازی صدای آرامی داشت؛ با اینکه همهی همبازیهای رزوس او صدای خشن تولید میکردند. این قویاً نشان میدهد ماکاکها با دانستن این که چه زمانی زمزمه داشته باشند، چه زمانی جیغ بکشند و چه زمانی پارس کنند به دنیا میآیند و تجربههای زندگی و شرایط اجتماعی تأثیری بر الگوهای ارتباطی آنها ندارند. به عبارت دیگر، شما نمیتوانید به یک میمون رزوس یاد بدهید که همچون میمون ژاپنی صحبت کند!
به این معنی که؛ ماکاکها اگر برای هزاران سال دور از هم زندگی کنند، و در واقع وقت کافی برای تغییر کدهای ژنتیکی الگوهای صوتی داشته باشند، میتوانید چنین کاری بکنید. این با آنچه که ما دربارهی تفاوتهای لهجهای انسانها فکر میکنیم متفاوت است.
با این حال خودتان را به خاطر «توانایی منحصر به فرد یادگیری زبان»مان تحسین نکنید. انسانها در توانایی به دست آوردن زبان کاملاً تنها نیستند.
پرندهها و خفاشها چنین نیستند
به گفتهی اُفر کرنیکووسکی، که دربارهی تعامل پرندگان در کالج هانتر نیویورک مطالعه میکند، پرندگان آوازخوان یادگیرندگان حیرتانگیزی هستند. یک بلبل میتواند ۶۰ آواز مختلف را، چند دقیقه بعد شنیدنش یاد بگیرد.
هر عضو گونههای پرندگان آوازخوان یکسان، آواز متفاوتی را بر اساس محل زندگی خود میخوانند. گنجشک کاکل سفید که مرزهای حضورش محدودهی وسیعی را در ایالات متّحده پوشش میدهد، در آوازهایش از ۷ آهنگ مختلف استفاده میکند. اما گروههای جمعیتی متفاوت، آوازها را به روشهای متفاوتی ترکیب میکنند. این یافتهی تحقیقات است. به نظر می رسد آنها با گوش دادن به بلبلان بالغ، در طول سه ماه نخست زندگی خود، الگوهای صوتی محلی را یاد میگیرند. پرندهشناسان با شنیدن آواز این پرندگان، فوراً میتوانند محل تولد او را شناسایی کنند.
دلفینها، والها، مرغهای مگسخوار و خفاشها هم توانایی گستردهای در یادگیری صداهای جدید دارند، و احتمالاً آنها چیزی را که ما به عنوان «لهجههای ناحیهای» در نظر میگیریم ارائه میدهند. برای مثال، نهنگهای عنبر در کارائیب از الگوهای صدایی متفاوتی از نهنگهای اقیانوس آرام استفاده میکنند. اگر چه به نظر میرسد گونههای جانوریِ دیگر، بیشتر شبیه ماکاکها باشند تا شبیه انسانها، آنها با توانایی صدایی به دنیا میآیند و اهمیتی ندارد که کجا متولد شدهاند.
توجه داشته باشید که بین یادگیریِ بیان یک لغت جدید با یادگیری فهم آن تفاوت وجود دارد. به نظر میرسد بسیاری از حیوانات میتوانند دومی را بیشتر از اولی انجام بدهند.
ماکاکهای سیفرس و چنی را در خاطر دارید؟ با اینکه میمون جوان پذیرفتهشده، هرگز همانند خواهر و برادر رضاعی خود عمل نمیکند، اما پدر و مادر پذیرشی، آنها را بدون وجود مشکلی تربیت کردهاند. وقتی نوزاد برای غذا یا راحتی صدا میکند، والدین واکنش نشان میدهند؛ اگر چه آنها از پایه با زبان دیگری صحبت میکنند. همچنین برخی از سگها میتوانند بیش از ۱۰۰۰ لغت انسانی و جملات ساده را یاد بگیرند.