اکسیژن‌تراپی

هایلایت‌ها

اکسیژن‌تراپی به اکسیژنِ مکملی اطلاق می‌شود که به افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی که نمی‌توانند به شکل طبیعی آن را دریافت کنند، داده می‌شوند.
نشانه‌های کمبود اکسیژن عبارتند از تفس سریع و بریده بریده، سرفه کردن، خس‌خس کردن و تغییرات رنگ صورت می‌شود.
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریوی به دوره‌های طولانی از اکسیژن‌تراپی نیاز دارند.

اکسیژن گازی است که در هوای تنفسی ما وجود دارد و برای ادامه‌ی حیات انسان ضروری است. برخی از بیمارانِ تنفسی نمی‌توانند به شکل طبیعی این گاز را دریافت کنند؛ بنابراین به مکمل‌های اکسیژن و یا دوره‌های اکسیژن‌تراپی نیاز خواهند داشت.
افرادی که از این روش درمانی استفاده می‌کنند، تأثیر آن را در زندگی خود مشاهده می‌کنند؛ تغییراتی از قبیل بهبود کیفیت خواب و افزایش سطح انرژی از این قبیلند.

چه افرادی به اکسیژن‌تراپی نیاز دارند؟

اکسیژن‌تراپی برای افرادی تجویز می‌شود که نمی‌توانند به شکل طبیعی این ماده‌ی حیاتی را دریافت کنند. علت اصلی این امر در بسیاری از موارد، بیماری‌های ریوی می‌باشد که مانع دریافت یا جذب اکسیژن می‌شود؛ از جمله:

بیماری انسدادی مزمن ریوی
پنومونیا
آسم
دیسپلازی برونکوپولمونری
سیستیک فیبروزیس
آپنه‌ی خواب
نارسایی خواب
واردشدن تروما به سیستم تنفسی

برای مشخص کردن این که آیا اکسیژن‌تراپی برای فرد مؤثر خواهد بود یا نه، میزان اکسیژن در خون سرخرگی آن‌ها بررسی می‌کنند؛ و یا از دستگاهی با نام اکسی‌متر پالسی استفاده می‌کنند که سطح اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کند.

^{دستگاه اُکسی‌متر پالسی}

اُکسی‌متر پالس به قسمتی از بدن فرد، معمولا انگشت او متصل می‌شود. مقادیر پایین اکسیژن نشان می‌دهند فرد می‌تواند کاندیدای مناسبی برای اکسیژن‌تراپی یا دریافت مکمل‌های اکسیژن باشد. مقادیر نرمال اکسیژن در خون سرخرگی بین ۷۵ تا ۱۰۰ میلی‌متر جیوه می‌باشد.
سطح اکسیژن ۶۰ میلی‌متر جیوه یا کمتر، نشان می‌دهد فرد به مکمل نیاز دارد.
مقادیر بالای اکسیژن نیز می‌تواند خطرناک باشد چرا که ممکن است سلول‌های ریه را تغییر دهد. مقادیر اکسیژن بالای ۱۱۰ میلی‌متر جیوه بالا تلقی می‌شود.

برخی افراد در تمام زمان‌ها به اکسیژن‌تراپی نیازمندند؛ در حالی که برخی دیگر تنها در برخی مقاطع زمانی به آن نیاز دارند.
به علاوه، بعضی بیماران می‌توانند مقادیر اکسیژن مورد نیاز خود را در خانه دریافت کنند؛ در حالی که در رابطه با سایرین این عمل حتما باید در مطب پزشک یا بیمارستان، تحت نظارت متخصص انجام شود.

نشانه‌های کمبود اکسیژن چیست؟

در حالتی که اکسیژن کافی به بدن نمی‌رسد، فرد نشانه‌ها و علائم فراوانی را تجربه می‌کند؛ از جمله:

تنفس سریع
تنفس بریده‌بریده
سرفه یا خس‌خس کردن
تعرق شدید
گیجی
تغییرات رنگ پوست

در صورت مواجه شدن با شرایط بالا، حتما سریعا با متخصص درمیان بگذارید.

انواع مختلف اکسیژن‌تراپی کدامند؟

روش‌های مختلفی برای اکسیژن‌تراپی وجود دارند؛ از جمله:

اکسیژن گازی
اکسیژن مایع
اکسیژن فشرده
اکسیژن هایپرباریک

اکسیژن گازی

اگسیژن گازی می‌تواند در تانک‌های قابل حمل ذخیره شود که سیستم گازی کمپرس‌شده (compressed gas system) نام دارد. کانسنتریتور ساکن بزرگی که می‌تواند در خانه استفاده شود و مخزن کوچک‌تری که قابل حمل است و در محیط خارج خانه کاربرد دارد.
مخزن کوچک‌تر ممکن است همراه با دستگاه‌های کنسروکننده‌ی اکسیژن استفاده شود تا ذخیره‌ی اکسیژن مدت بیشتری دوام یابد. تحویل اکسیژن گازی به صورت منقطع است.

اکسیژن مایع

اکسیژن مایع نیز در تانک‌های قابل حمل می‌تواند ذخیره شود؛ میزان فشردگی آن نیز بسیار بیشتر از اکسیژن گازی است بنابراین می‌تواند در مخزن‌های کوچک‌تری جای گیرد. این امر دامنه‌ی کاربرد آن را برای افرادی که فعالیت بیشتری دارند افزایش می‌دهد. باید توجه داشت که در صورت عدم اتخاد روش صحیح برای استفاده از آن، تبخیر می‌شود؛ هرچند که مخازن آن قابل تجدیدند.

فشرده‌‌کننده‌ی اکسیژن

فشرده‌کننده‌های اکسیژن دستگاهی است که اکسیژن محیط را دریافت کرده، آن را فشرده می‌کند و برای مقاصد درمانی از آن استفاده می‌کند، به علاوه، سایر گازهایی که به طور طبیعی در هوای تنفسی وجود دارند را از آن حذف می‌کند. مزیت آن‌‌ها نسبت به سایر روش‌ها، کم‌تر بودن هزینه‌ی آنان و عدم نیاز به تجدید آن‌ها است. این دستگاه‌ها به اندازه‌ی موارد قبل قابل ‌حمل نیستند؛ هرچند انواع قابل حملشان نیز موجود است.
اکسیژن از طریق یک تیوب وارد تانک شده و از طریق تیوب‌های دیگر، یک ماسک صورت و یا لوله‌هایی که مستقیما درون لوله‌های تنفسی فرد تعبیه می‌شوند، به بدن وارد می‌شود.

درمان با اکسیژن هایپرباریک

این روش درمانی، برخلاف موارد دیگر، به فراهم کردن اکسیژن موردنیاز بیمار از طریق قرارگرفتن درون یک اتاقک مخصوص می‌پردازد. در این اتاقک‌ها، فشار اکسیژن به ۳ تا ۴ برابر میزان معمول آن در هوای تنفسی. این اکسیژن با فشارِ افزایش یافته، به بافت‌های بدن می‌رسد و اغلب برای درمان بافت‌های زخمی، عفونت‌های جدی یا حباب‌های موجود در عروق خونی استفاده می‌شود. این روش باید به شکل کاملا محتاطانه، تحت نظر متخصص، استفاده شود چرا که فشارهای بسیار بالای اکسیژن بسیار خطرناک است.

روش تحویل

رایج‌ترین روش تحویل دادن اکسیژن به بافت‌ها از طریق حفرات بینی است. سایر روش‎ها عبارتند از:

ماسک‌های مخصوص nonrebreather
اینکوباتورها (مخصوص نوزادان)
فشار راه‌هوایی مثبت مداوم (CPAP)

^{دستگاه اینکوباتور}

مزایای اکسیژن‌تراپی کدامند؟

برای افرادی که دائما با با مشکلات ناشی از سطح پایین اکسیژن دست و پنجه نرم می‌کنند، صرف نظر از علت آن، اکسیژن‌تراپی می‌تواند بسیار سودمند باشد؛ چرا که امکان تجربه کردن یک زندگی نرمال با دامنه‌ی فعالیت و تحرک بیشتر را به آنان می‌دهد. بنابراین کیفیت زندگی و به تبع آن، امید به زندگی آنان را بسیار بهبود می‌بخشد. به علاوه، اکسیژن‌تراپی می‌تواند در بهبود و یا کاهش نشانه‌های زیر نقشی مؤثر ایفا کند:

سردرد
بدخلقی
خستگی
التهاب قوزک پا

این روش می‌تواند به رشد کودکانی که از بیماری‌های مزمن ریوی رنج می‌برد نیز کمک کند.