اگر غذایتان به زمین بیفتد فقط تا ۵ ثانیه زمان برای برداشتن آن دارید. این قانون نقض شده بود. ولی گویا هنوز هم کارآمد است.
اگر به خاطر داشته باشید پیش‌تر در “دکتر مجازی” راجع به مطالعه‌ای صحبت نمودیم که قانون ۵ثانیه را نقض نموده بود. و اگر باز هم به خاطر داشته باشید می‌دانید که این قانون عبارت است از حداکثر مدت زمان مجاز برای روی زمین ماندن غذا (هر نوع سطحی) که تا آن زمان معین (در این‌جا ۵ ثانیه) شما مجاز به خوردن غذای مذکور پس از برداشتن آن از سطح زمین هستید. بر اساس آن مطالعه تفاوتی ندارد که غذا چه مدت روی سطح زمین باقی بماند چرا که با اولین تماس، باکتری‌ها به غذا هجوم آورده و آن را آلوده می‌سازند.
این حجم از تمرکز بر روی این موضوع ساده کمی گیج‌گننده است. اصلاً ما چرا باید تا این حد نگران کف زمین باشیم؟ خیلی چیزهای دیگر وجود دارند که از باکتری کف زمین خطرناک‌تر هستند. در مطالعۀ مذکور جهت نقض نمودن صحت این قانون از چندین غذای مختلف بر روی چندین سطح در چندین بازه زمانی مختلف آزمایش به عمل آمد و نتیجه این شد که غذای بر زمین افتاده تحت هر شرایطی آلوده می‌شود. با این حال برای من اهمیتی ندارد که باکتری می‌تواند در کم‌تر از ۵ ثانیه غذا را آلوده کند. اگر غذای من بر کف آشپزخانه بیفتد باز هم آن را برداشته و می‌خورم؛ کف آشپزخانۀ من آنقدرها هم کثیف نیست! تمرکز ما نباید بر روی تعداد باکتری‌های کف خانه باشد. برعکس ما باید روی این قضیه تمرکز کنیم که در مقایسه با سطوح دیگر منزل، چه تعداد باکتری روی سطح زمین حضور دارد؟ از این نقطه نظر، جاهای زیادی در خانۀ شما وجود دارد که احتمالاً آلوده‌تر و خطرناک‌تر از کف خانه است.
در ایالات متحده کسی به اندازۀ چارلز جربا (Charles Gerba) زمان صرف بررسی تراکم باکتری‌ها بر سطوح عمومی، نکرده است. جربا استاد [تمام] میکروبیولوژی و علوم محیط زیست (Microbiology and Environmental Sciences) دانشگاه آریزونا (Arizona) است که در این زمینه مقالات زیادی را منتشر کرده است. در سال ۱۹۹۸ او و همکارانش مطالعه‌ای روی قدرت پاک‌کنندگی شوینده‌ها بر سطوح آلوده به باکتری کلیفروم (Coliform Bacteria، گروهی از باکتری‌های گرم‌منفی که معیار سنجش آلودگی آب و غذا هستند) انجام دادند. در این مطالعه تیم تحقیقاتی پیش از انجام هر گونه شست‌و‌شو سطوح مختلف را به دقت مورد بررسی قرار دادند. نتایج بررسیها نشان داد که تقریباً در هر اینچ مربع از کف آشپزخانه ۳ کلنی از باکتری کلیفرم زندگی می‌کند (دقیقاً ۲/۷۵ کلنی). پس کف آشپزخانه کثیف است. اما همین کف کثیف از دستگیرۀ یخچال (۵/۳۷ کلنی در هر اینچ مربع) و پیشخوان آشپزخانه (۵/۷۵ کلنی در هر اینچ مربع) تمیزتر است!
ما روی مسئلۀ افتادن غذا بر سطح زمین زوم می‌کنیم اما هیچ‌گاه به دستگیرۀ یخچال نمی‌اندیشیم. ما حتی نگران آلوده بودن غذاهای روی پیشخوان آشپزخانه نیستیم، در حالی که در خوش‌بینانه‌ترین حالت پیشخوان اگر از کف کثیف‌تر نباشید، تمیزتر هم نیست. همین قضیۀ برای سرویس بهداشتی نیز صادق است. بسیاری از مردم از نشستن روی نشیمن‌گاه توالت کراهت دارند، اما همین نشیمن‌گاه (۰/۶۸ کلنی در هر اینچ مربع) از بسیاری از نقاط آشپزخانه تمیزتر است. حال کدام قسمت‌های سرویس بهداشتی کثیف‌تر است؟ تقریباً همه جا! دستگیرۀ سیفون توالت (۳۴/۶۵ کلنی در هر اینچ مربع)، شیر روشویی (۱۵/۸۴ کلنی در هر اینچ مربع) و پیشخوان (۱/۳۲ کلنی با همان یکا!) همه و همه کثیف هستند.
هر سطحی اگر به شکل متعددی لمس شود آلوده خواهد شد؛ این چیزی است که ما برایش اهمیت چندانی قائل نیستیم. ما نگرانی بیش‌تری راجع به تمیزی کف آشپزخانه و توالت داریم، برای همین این نقاط را بیشتر تمیز می‌کنیم، اما چندبار شده است که دستگیرۀ یخچال یا شیر آب را تمیز کنیم؟ اگر ما در مسیر این منطق کمی جلوتر برویم، چیزهای زیادی در زندگی‌مان حضور دارند که به همان شکل کثیف استفاده‌شان می‌کنیم. نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد که ۹۵ درصد گوشی‌های همراه کارمندان ادارۀ بهداشت، آلوده به باکتری‌های بیمارستانی هستند. بیش‌از نصف موبایل‌های آلوده به استافیلوکوکوس اورئوس (Staphylococcus aureus) علاوه بر آن به نوعی دیگر از باکتری‌های مقاوم به متیسیلین (Methicillin، نوعی آنتی‌بیوتیک) نیز آلوده بودند.
به این بیندیشید که پولی که در کیف‌تان دارید چند بار دست به دست شده است؟ مطالعه‌ای که بر روی اسکناس‌های یک دلاری انجام شده بود نشان داد که ۹۴ درصد این اسکناس‌ها توسط باکتری‌های مختلف کلنیزه شده بودند؛ که ۷ درصد این اسکناس‌های آلوده عامل بیماری‌زا برای افراد سالم و ۸۷ درصدشان عامل بیماری‌زای افراد دارای سابقۀ بیماری و دستگاه ایمنی ضعیف بودند. پول‌هایتان را کجا نگه می‌دارید؟ در کیف پول‌‌تان؟ آخرین بار کی این پول‌ها را تمیز کردید؟ هیچ‌وقت. این اسکناس‌ها حتی می‌توانند نجس باشند.
هر روزه افراد زیادی را می‌بینیم که پول‌شان را صرف غذای آماده کرده و با خیال راحت مشغول به خوردن می‌شوند، بدون این که ذره‌ای به احتمال این آلودگی بیندیشند. چرا که دست‌هایی که این غذا را لمس کرده‌اند و پولی که برایش پرداخت شده است می‌تواند کثیف‌تر از کف زمین باشد. نتایج انبوهی از مطالعات نشان می‌دهند که سطوح عمومی که همه روزه لمس می‌کنیم بسیار بسیار کثیف هستند؛ دستگیرۀ پمپ بنزین، دکمه‌های دستگاه خودپرداز، کنترل تلویزیون، کلید برق، صفحه‌کلید کامپیوتر و … . کثیف‌ترین شیء در آشپزخانه به احتمال زیاد اسکاچ یا اسفنجی است که در گوشۀ سینک ظرف‌شویی جا خوش کرده است. خیلی از مردم تقریباً هیج‌وقت این اسفنج‌ها را نمی‌شویند (پس از انجام شست‌و‌شوی ظروف). بررسی‌های تیم دکتر جربا نشان می‌دهد که در هر اینچ مربع از این اسفنج‌ها ۲۰ میلیون کلنی کلیفرم حضور دارد! تمام این حرف‌ها و نتایج، مهر تأییدی بر تأثیر شگرف شست‌و‌شوی مرتب دست‌ها بر انتقال بیماری می‌زند.
مردم در واکنش به چنین اخباری به دو دسته تقسیم می‌شوند. دستۀ اول کسانی هستند که به جان تمام وسایل خانه می‌افتند و بی‌محابا همه جا را می‌شویند و تمیز می‌کنند. دستۀ دوم گروهی هستند که فکر می‌کنند دستگاه ایمنی‌شان قوی‌تر از این حرف‌ها است و خطری تهدیدشان نمی‌کند. من به شخصه جزو این گروه دوم هستم. اگر غذایم روی زمین بیفتد آن را برداشته و می‌خورم. من این کار را می‌کنم چرا که خطری که از جانب کف زمین مرا تهدید می‌کند در مقایسه با قسمت‌های دیگر خانه و محیط بیرون چندان زیاد نیست و ارزش فکر کردن ندارد. در هر حال هنگام قضاوت، خطرات مختلف را در نظر بگیرید؛ نه این که صرفاً دو سطح به چه مدت با یکدیگر در تماس بوده‌اند.
