همهی موجودات اعم از انسان برای زنده ماندن به اکسیژن نیازمندند. علاوه بر این اکسیژن سومین عنصر فراوان در جهان است و ۲۱ درصد اتمسفر زمین را تشکیل میدهد. اکسیژن بیش از نیمی از جرم پوستهی زمین، دو سوم جرم بدن انسان و نهدهم جرم آب را تشکیل میدهد. با این توصیفات بدون شک میتوان گفت که اکسیژن یکی از عوامل ضروری بقا است. در ادامهی سیر کشف این عنصر مهم را بررسی میکنیم:
نام کشف: اکسیژن
کاشف: پریستلی و لاوازیه
سال کشف: ۱۷۷۴
اکثر شیمیدانان قرن هجدهم معتقد بودند وقتی مادهای در هوا سوزانده شود مادهای به نام فلوژیستون آزاد میشود. تصور میشد که شعله در نهایت به صورت بستهبندی خارج میشود زیرا هوا با فلوژیستون اشباع میشد. در آگوست سال ۱۷۷۴، پریستلی پودر جامد قرمز رنگی (اکسید جیوه) را با استفاده از متمرکز کردن نور خورشید توسط لنز سوزاند و مشاهده کرد که مایعی نقرهای رنگ (جیوه) و همچنین برخی گازهای ناشناخته تشکیل شده است. پریستلی هنگام مطالعه روی این گازها متوجه شد که وقتی شمع در این گاز میسوزد بسیار پرنورتر است. پریستلی اکسیژن را کشف کرد، اما آن را هوای مشتق از فلوژیستون نامید. به عقیدهی او دلیل اینکه شمع در هوای معمولی کمنورتر است این میباشد که هوای معمولی مفداری فلوژیستون دارد که در نهایت باعث خاموش شدن شعلهها میشود.
در اکتبر همان سال پریستلی با لاوازیه در پاریس ملاقات کرد و او را در جریان آزمایشش قرار داد. لاوازیه بلافاصله آزمایش خود را آغاز کرد که در آن جیوهی مایعی که در فلاسک در بستهی پر از هوا قرار داشت داخل کوره سوزاند. دانههای قرمز کوچک روی سطح جیوه ظاهر شدند و مقدار این مادهی قرمز به آرامی افزایش یافت. لاوازیه بعد از ۱۲ روز کوره را خاموش و گاز موجود در فلاسک را بررسی کرد و متوجه شد که دیگر از احتراق پشتیبانی نمیکند. این زمانی اتفاق میافتاد که مقدار زیادی فلوژیستون طی این فرایند آزاد میشد. با این حال زمانی که وزن جیوه و مواد قرمز را وزن کرد متوجه شد که جرم کل آن بیشتر از جرم جیوهی آغازی است. اگر نظریهی فلوژیستون درست بود، باید جرم ثابت میماند و از جرم جیوه کاسته و به جرم فلوژیستون اضافه میشد. برخی از مدافعان نظریهی فلوژیستون به این نتیجه رسیدند که حتماً فلوژیستون جرم منفی دارد. اما لاوازیه به درستی نتیجه گرفت که هنگام سوختن در هوا جیوه به جای آزاد کردن فلوژیستون، با مادهای در هوا ترکیب میشود و در نتیجه جرم آن افزایش مییابد.
لاوازیه سپس مادهی قرمز یعنی همان اکسید جیوه را سوزاند. حاصل این کار جیوه و گازی بود که بسیار بهتر از هوای معمولی از احتراق پشتیبانی میکرد؛ همانطور که پریستلی نتیجهگیری کرده بود. واضح است که این گاز یکی از اجزای هوا بود. لاوازیه به درستی آن را به عنوان یک عنصر شناخته و اکسیژن نامید. بنابراین، پریستلی و لاوازیه کشف کردند که واکنش جیوه با اکسیژن باعث تولید اکسید جیوه شده و اکسید جیوه به عناصر جیوه و اکسیژن تجزیه میگردد. این آزمایشها پایانی برای تئوری فلوژیستون بود و برای اولین بار نشان داد که هوا مخلوطی حاوی عنصر اکسیژن است.