نگاه کلی
لوسمی لنفوئیدی حاد نوعی سرطان خون و مغز استخوان است.
واژه حاد در لوسمی لنفوئیدی حاد نشان دهنده این امر است که این بیماری سیر سریعی داشته و به جای سلول‌های بالغ، سلول‌های خونی نابالغی ایجاد می‌کند. واؤه لنفوئیدی مربوط به نوع سلول‌هایی است که در این بیماری درگیر می‌شوند، این سلول‌ها لنفوسیت نام دارند. همچنین به این بیماری لوسمی لنفوبلاستیک حاد نیز گفته می‌شود.
لوسمی لنفوئیدی حاد شایع‌ترین سرطان در کودکان است با درمان آن شانس بهبودی بیماری بالاست. لوسمی لنفوئیدی حاد می‌تواند در افراد بالغ نیز ایجاد شود، بنابراین شانس بهبودی پس از درمان بسیار کاهش می‌یابد.
علائم
علائم و نشانه‌های لوسمی لنفوئیدی حاد عبارتنداز:
- خونریزی از لثه
- درد استخوان
- تب
- عفونت‌های مکرر
- خون دماغ‌های مکرر و شدید
- برجستگی‌هایی در اطراف گردن، زیربغل، شکم یا کشاله ران که ناشی از تورم گره‌های لنفاوی است
- پوست رنگ پریده
- تنگی نفس
- ضعف، خستگی یا کاهش کلی انرژی
چه موقع به پزشک مراحعه کنیم
اگر فرد یا کودک فرد دچار هرگونه علائم و نشانه‌های مداوم شود که موجب نگرانی وی گردد باید به پزشک مراجعه کند.
بیشتر علائم و نشانه‌های لوسمی لنفوئیدی حاد مسابه آنفولانزا هستند. گرچه، علائو نشانه‌های آنفولانزا به تدریج بیشتر می‌شوند. اگر این علائم و نشانه‌ها مطابق انتظار بیشتر نشوند، باید به پزشک مراجعه کرد.
دلایل
لوسمی لنفوئیدی حاد زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های مغز استخوان دچار اشکالاتی در DNA خود شوند. این ارورها به سلول دستور می‌دهند تا به رشد و تکثیر خود ادامه دهد، در حالی که باید رشد و تکثیر خود را متوقف می‌ساخت. زمانی که این اتفاق رخ دهد، تولید سلول‌های خونی غیرطبیعی می‌گردد. مغز استخوان سلول‌های نابالغی تولید می‌کند که به گلبول‌های سفید لوسمیک به نام لنفوبلاست تبدیل می‌شوند. این سلول‌های غیرطبیعی نمی‌توانند به درستی عمل کنند و می‌توانند تجمع یافته و جای سلول‌های سالم را تنگ کنند.
دلیل اینکه چگونه جهش‌های DNA منجر به لوسمی لنفوئیدی حاد می‌شوند، واضح نیست. اما پزشکان دریافته‌اند اغلب موارد لوسمی لنفوئیدی حاد ارثی نیستند.
عوامل خطرزا
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به لوسمی لنفوئیدی حاد را افزایش دهند، عبارتنداز:
سابقه درمان سرطان: کودکان و افراد بالغی که انواع خاصی از شیمی درمانی و رادیوتراپی را برای دیگر انواع سرطان دریافت کرده‌اند، ممکن است در خطر ابتلای بالاتری قرار داشته باشند.
مواجهه با اشعه: افرادی که با سطوح بالای از اشعه مواجهه داشته‌اند مانند بازماندگان حوادث راکتورهای اتمی نیز در خطر بیشتر قرار دارند.
اختلالات ژنتیکی: اختلالات ژنتیکی خاصی مانند سندرم داون با خطر افزایش یافته لوسمی لنفوئیدی حاد در ارتباط هستند.
داشتن خواهر یا برادر مبتلا به لوسمی لنفوئیدی حاد: افرادی که خواهر یا بردار مبتلا به لوسمی لنفوئیدی حاد داشته باشند، در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
تشخیص
آزمایشات و شیوه‌هایی که برای تشخیص لوسمی لنفوئیدی حاد به کار می‌روند، عبارتنداز:
آزمایشات خون: آزمایش خون گلبول‌های سفید فراوان را نشان خواهد کرد و تعداد گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها کافی نیستند. همچنین بلاستوسل‌ها را نشان خواهد داد-سلول‌های نابالغ که به طور طبیعی در مغز استخوان یافت می‌شوند.
آزمایش مغز استخوان: در آسپیراسیون مغز استخوان، با استفاده از سرنگ نمونه‌ای از استخوان لگن برداشته می‌شود. نمونه برای بررسی سلول‌های لوسمیک به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
در آزمایشگاه پزشکان سلول‌های خونی را از نظر شکل، اندازه و ویژگی‌های مولکولی و ژنتیکی طبقه بندی می‌کنند. همچنین تعیین می‌کنند منشا سلول‌های لوسمیک از لنفوسیت‌های B است یا لنفوسیت‌های T. این اطلاعات به پزشکان در تعیین برنامه درمانی کمک می‌کنند.
تصویربرداری: آزمایشات تصویر برداری مانند اشعه ایکس، CT اسکن و سونوگرافی نیز می‌توانند انتشار سرطان به مغز، نخاع و دیگر قسمت‌های بدن را نشان دهند.
آزمایش مایع مغزی نخاعی: آزمایش تپ نخاع یا نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی برای بررسی انتشار سرطان به نخاع مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان
در کل درمان لوسمی لنفوئیدی حاد شامل چندین بخش است:
درمان القایی: هدف از مرحله اول درمان از بین بردن سلول‌های لوسمیک در خون و مغز استخوان و بازیابی تولید سلول‌های خونی است.
درمان تلفیقی: این درمان که به آن درمان پسا بهبودی نیز گفته می‌شود با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده به خصوص در مغز و نخاع انجام می‌گیرد.
درمان ابقایی: مرحله سوم درمان از رشد دوباره سلول‌های لوسمیک جلوگیری می‌کند. در این مرحله دارو با دزهای بسیار پایین در طی مدت طولانی(سال‌ها) داده می‌شود.
درمان پیشگیرانه برای نخاع: در طول هر مرحله درمانی، افراد مبتلا به لوسمی لنفوئیدی حاد درمان اضافی برای از بین بردن سلول‌های لوسمیک موجود در سیستم عصبی مرکزی دریافت می‌کنند. در این نوع درمان، داروهای شیمی درمانی به طور مستقیم به مایع مغزی نخاعی تزریق می‌شوند.
بسته به شرایط هر فرد، درمان لوسمی لنفوئیدی حاد می‌تواند شامل دو یا سه مرحله باشد.
درمان‌ها عبارتنداز:
شیمی درمانی: در شیمی درمانی از داروها برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این درمان نوعی درمان کاهش در کودکان و بالغین است. همچنین می‌توان از شیمی درمانی برای درمان القایی و ابقایی نیز استفاده کرد.
داروهای هدفمند: داروهای هدفمند ناهنجاری‌های خاص موجود در سلول‌های سرطانی را که به رشد و تکثیر آنان کمک می‌کند، را مورد هدف قرار می‌دهد.
ناهنجاری خاصی به نام کروموزوم فیلادلفیا در برخی افراد مبتلا به لوسمی لنفوئیدی حاد وجود دارد. در این افراد از داروهای هدفمند برای از بین بردن این سلول‌ها استفاده می‌شود. داروهای هدفمند می‌توانند در طول درمان یا پس از آن به کار گرفته شوند.
رادیوتراپی: رادیوتراپی از امواج پرقدرت مانند اشعه ایکس یا پروتون برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. اگر سلول‌های بیمار به سیستم عصبی مرکزی منتشر شده باشند، پزشک این درمان را پیشنهاد خواهد کرد.
پیوند مغز استخوان: پیوند سلول‌های بنیادی خون که پیوند مغز استخوان نیز نامیده می‌شود، تنها شانس برای درمان قطعی لوسمی لنفوئیدی حاد است. با این حال، این درمان برای افرادی در نظر گرفته می‌شود که درمان‌های دیگر در آنان کارساز نبوده است، زیرا پیوند مغزاستخوان خطراتی دارد و درصد بالایی از عوارض جدی دارد.
در طول پیوند مغزاستخوان، دزهای بالایی از داروهای شیمی درمانی برای نابودی سلول‌های خونساز در مغزاستخوان استفاده می‌شوند. سپس سلول‌های بنیادی خون از فرد دهنده یا سلول‌های خود فرد که قبلاً جمع آوری و ذخیره شده‌اند به جریان خون فرد تزریق می‌شوند. سلول‌های تازه تشکیل شده و سالم جایگزین سلول‌های بیمار می‌شوند.
لوسمی لنفوئیدی حاد در افراد مسن
افراد مسن یعنی افراد بالای ۶۰ سال دچار عوارض بیشتری از لوسمی لنفوئیدی حاد می‌شوند. این افراد همچنین به طور کلی پیش آگهی بدتری نسبت به کودکان درمان شده دارند.
فرد باید گزینه‌های پیش روی خود را با پزشک در میان بگذارد. بسته به سلامت کلی فرد، اهداف و ترجیح وی، فرد برای قرار گرفتن تحت درمان تصمیم خواهد گرفت.
برخی افراد درمان سرطان را کنار می‌گذارند و به جای آن روی درمان‌های بهبود دهنده‌ی علائم فوکوس می‌کنند.
