طعم تلخ در دهان می‌تواند یک واکنش معمول نسبت به خوردن غذاهای تند و ترش باشد. با این حال، در صورتی که وجود این طعم در دهان مدت زیادی طول کشیده یا به طور غیرمنتظره‌ای اتفاق بیفتد، می‌تواند باعث نگرانی شود.
حس چشایی حس پیچیده‌ای است که می‌تواند از عوامل زیادی مثل بهداشت دهانی ضعیف، خشکی دهان یا بارداری تأثیر بگیرد.
درمان طعم تلخ دائمی دهان نسبت به علت ایجاد آن متفاوت است، اما در عین حال افراد می‌توانند طعم ناخوشایند دهان را با براخی داروهای ساده‌ی خانگی کنترل نمایند.
در این مقاله ۱۳ دلیل احتمالی طعم تلخی دهان بررسی شده و در مورد علائم و درمان‌ها نیز بحث خواهد شد.
مقالۀ مرتبط: مزه بد در دهان
نشانه‌ها و علائم
تغییر دائمی طعم دهان در پزشکی با عنوان dysgeusia شناخته می‌شود. این طعم ناخوشایند بود و تا درمان شدن علت ایجاد آن طول می‌کشد. ممکن است افراد مبتلا به بیماری dysgeusia طعمی دائمی را تجربه کنند که آن را با عناوین زیر توصیف می‌کنند:
- تلخ
- طعمی شبیه فلز
- نامطبوع
- شور
این طعم می‌تواند موجب پریشانی شده و حتی چشیدن طعم سایر خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها را سخت کند. حتی ممکن است این طعم با مسواک زدن نیز از این نرود. افراد بسته به علت اصلی ایجاد این طعم، می‌توانند با سایر علائم نیز مواجه شوند.
دلایل
اغلب دلایل طعن تلخی دهان جدی نیستند. با این حال، علائم می‌تواند محرک بوده و با رژیم منظم روزانه‌ی فرد یا لذت از زندگی روزانه تداخل داشته باشد. موارد زیر می‌تواند از دلایل طعم تلخ دهان باشد:
خشکی دهان
خشکی دهان که با عنوان زروستومیا (xerostomia) نیز شناخته می‌شود، زمانی ایجاد می‌شود که تولید بزاق در دهان به مقدار کافی نباشد. به دلیل اینکه بزاق به کاهش باکتری‌ها در دهان کمک می‌کند، کمبود آن به معنی بقای بیشتر باکتری‌های دهان است.
افراد مبتلا به زروستومیا احساس چسبناکی و خشکی در دهان خود می‌کنند. علل ایجاد این شرایط می‌تواند مربوط به داروها، اختلالات قبلی و یا مصرف تنباکو باشد. خشکی دهان در برخی افراد می‌تواند ناشی از گرفتگی بینی باشد چرا که در این مواقع تنفس از راه دهان موجب خشکی آن می‌شود. افرادی که دائماً دهان خشکی دارند باید با پزشک برای یک تشخیص مناسب در ارتباط باشند.
مشکلات دندانپزشکی
بهداشت پایین دندان‌ها نیز می‌تواند باعث ایجاد طعم تلخ در دهان باشد. این مشکل می‌تواند کرم خوردگی دندان‌ها، عفونت‌ها و بیماری‌های لثه یا گینگیویتیس را نیز افزایش دهد.
از اغلب بیماری‌های رایج دندانی می‌توان با مسواک منظم دندان‌ها پیشگیری کرد. برخی افراد نیز عقیده دارند که استفاده از اسکراپ مخصوص زبان برخی از علائم را از بین می‌برد. استفاده از دهان‌شویه‌ی آنتی باکتریال در کنار مسواک می‌تواند بقای باکتری‌های مضر را به حداقل برساند.
بارداری
طعم تلخ یا شبیه فلز در دهان یکی از شکایت‌های رایج در سه ماهه‌ی اول بارداری است. هورمون‌های بدن در طول بارداری نوشان می‌کنند. این تغییرات می‌تواند احساسات را تحت تأثیر قرار داده و موجب گرایشات خاص یا حساس شدن به برخی از غذاها و بوها شود.
اغلب افراد باردار اشاره به طعم تلخ، شبیه فلز و قلع مانند در دهان خود دارند. این مشکل می‌تواند اذیت‌کننده باشد اما معمولاً در طول بارداری یا پس از زایمان از بین می‌رود.
مقالۀ مرتبط: خشکی دهان می تواند عارضه جانبی برخی داروها برای افراد مسن باشد
سندرم سوزش دهان
سندرم سوزش دهان بیماری‌ای است که باعث احساس سوزش دهان می‌شود. احساس آن در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد اما اغلب آن را شبیه خوردن فلفل تند توصیف می‌کنند. در کنار آن، برخی افراد نیز می‌توانند طعم تلخ یا ناخوشایند در دهان خود تجربه نمایند.
علائم سندرم سوزش دهان می‌تواند گاه و بیگاه ظاهر شود اما همچنین می‌تواند مزمن بوده و تا مدتی طول بکشد. برخی افراد مبتلا به این سندرم در خوردن و آشامیدن دچار مشکل شوند در حالی که برخی دیگر متوجه از بین رفتن این علائم می‌شوند.
یائسگی
زنان یائسه نیز می‌توانند تجربه‌ی تلخی طعم در دهان داشته باشند. این تجربه می‌تواند ناشی از کاهش سطح استروژن بدن باشد که می‌تواند منجر به مشکلات بعدی مثل سندرم سوزش دهان و خشکی دائمی دهان شود.
رفلاکس اسید معده یا GERD
بیماری رفلاکس معده به مری یا رفلاکس اسید می‌تواند منشأ طعم تلخی دهان باشد. این شرایط زمانی رخ می‌دهد که عضلات یا اسفنکتر ابتدای معده ضعیف شده و به اسید یا صفرا اجازه می‌دهد بالا آمده و وارد مری شود.
GERD منحر به تحریک مری شده و باعث احساس سوزش در قفسه‌ی سینه یا شکم می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث احساس تلخی طعم دهان نیز شود که تا زمان دوام سایر علائم ادامه می‌یابد.
برفک دهان
عفونت قارچی در دهان اغلب باعث ایجاد نقاط یا لکه‌های سفید در دهان شود. این بیماری ۱ تا ۳ روز پس از خوردن دانه‌ی کاج ایجاد می‌شود که علائم دیگری نداشته و پس از دو هفته از بین می‌رود.
استرس و اضطراب
استرس و اضطراب بالا می‌تواند واکنش به استرس بدن را تحریک کند که احساس چشایی فرد را تغییر می‌دهد. اضطراب می‌تواند باعث خشکی دهان که اغلب به ایجاد طعم تلخ منجر می‌شود، شود.
آسیب عصبی
مثل سایر احساسات، جوانه‌های چشایی به طور مستقیم با اعصاب مغز در ارتباط‌اند. آسیب به این اعصاب می‌تواند باعث تغییر در چگونگی تشخیص طعم در افراد شود.
آسیب عصبی می‌تواند ناشی از جراحت سر یا مشکلات زیر باشد:
- صرع
- مالتیپل اسکلروزیس
- تومورهای مغزی
- فلج بل
- زوال عقل
داروها و مکمل‌های خوراکی
در برخی از افراد داروها، مکمل‌ها و درمان‌های خاصی می‌تواند باعث ایجاد طعم تلخ در دهان شود که می‌تواند به دلیل طعم تلخ داروها یا مواد شیمیایی موجود در آن‌ها که به بزاق می‌ریزد، باشد.
هر فرد باید در صورتی که دارو باعث ایجاد طعم تلخ در دهان شود، با پزشک مشورت نماید. داروهایی که می‌توانند منجر به تلخی طعم دهان شوند عبارتند از:
- برخی آنتی بیوتیک‌ها
- برخی داروهای قلبی
- ویتامین‌هایی حاوی مواد معدنی یا فلزاتی مثل مس، آهن یا روی
- داروهای لیتیوم
برخی بیماری‌ها مثل عفونت سینوسی یا سرماخوردگی می‌تواند با تلخی طعم دهان در ارتباط باشند. در طول این بیماری‌ها بدن پروتئین‌های التهابی را برای گرفتن سلول‌های مضر می‌فرستد. این پروتئین‌ها می‌تواند زبان و جوانه‌های چشایی را تحت تأثیر قرار دهد که موجب می‌شود فرد طعمی تلخ‌تر از حالت نرمال در دهان خود احساس نماید.
مقالۀ مرتبط: درمان مزه‌ی بد در دهان
درمان سرطان
فردی که تحت درمان‌های سرطان می‌باشد ممکن است به هنگام خوردن و آشامیدن حس بی‌طعمی در دهان خود داشته باشد. شیمی درمانی یا پرتو درمانی می‌تواند جوانه‌های چشایی برخی از افراد را تحریک کند که ممکن است حتی مواردی ساده مثل آب طعم تلخی در دهان داشته باشد.
درمان‌ها و داروهای خانگی
درمان تلخی طعم دهان شامل درمان علت اصلی آن می‌باشد. اغلب پزشک می‌تواند مشکل اصلی را با سوال در مورد سایر علائم و داروها و انجام آزمایش تشخیص داده سپس درمان مناسب را ارائه دهد.
داروهای خانگی می‌تواند در برخی افراد به تسکین موقت علائم تا زمان درمان دائمی کمک کند، با این حال این داروها برای هر فردی کارساز نیست. داروهای خانگی که به کاهش تلخی طعم دهان کمک می‌کند، عبارتند از:
- مراقبت‌های منظم از دندان، مثل مسواک، نخ دندان و استفاده از دهان‌شویه‌ی آنتی باکتریال
- جویدن آدامس بدون قند برای تولید بزاق
- خوردن روزانه مایعات به مقدار کافی
- پیشگیری از عوامل خطر رفلاکس اسید، مثل خوردن غذاهای چرب و تند و کاهش یا حذف محصولات تنباکو و الکل
- افزودن یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین به یک لیوان آب و شست‌وشوی دهان با آن
مقالۀ مرتبط: سندروم دهان سوزان
چشم‌انداز کلی
احساس طعم تلخ در دهان نسبتاً رایج می‌باشد و معمولاً دلیل جدی برای نگرانی وجود ندارد. اغلب تلخی طعم دهان قابل درمان می‌باشد و هر فرد می‌تواند با مراجعه به پزشک و تشخیص علت اصلی آن، آن را کنترل نماید
زمانی که علت این عارضه مشخص و درمان شروع شد، جوانه‌های چشایی به حالت عادی خود برمی‌گردند و تلخی طعم دهان از بین می‌رود.
