دیابت حاملگی نوعی از این بیماری است که برای اولین در دوران بارداری به وجود آمده، یا حداقل تشخیص داده می‌شود. این عارضه همانند دیگر شکل‌های دیابت شامل قند خون بالاست.
بیشتر اوقات دیابت دوران حاملگی نوعی ناهنجاری موقتی است که در سه‌ماهه‌ی دوم بارداری پدید آمده و پس از به دنیا آمدن نوزاد از بین می‌رود. حتی اگر زنی به کمی اقدامات درمانی هم نیاز داشته باشد تا سطح قند خون خود را زمانی که حامله است کنترل کند، معمولاً این میزان پس از زایمان به حد نرمالش برمی‌گردد. با این حال چنین زنانی پس از زایمان نیز باید به صورت مرتب بررسی شوند؛ چون از این پس احتمال به وجود آمدن دیابت در آن‌ها بیشتر از حالت قبل است.
بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ از طرف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده منتشر شده، ۴ تا ۹ درصد از زنان حامله در این کشور دچار دیابت حاملگی می‌شوند. این عارضه در بین برخی نژادها شایع‌تر است.
نشانه‌ها
زنانی که دچار این عارضه می‌شوند معمولاً یا نشانه‌ای نشان نمی‌دهند، یا نشانه‌هایشان بسیار ملایم و بی‌خطر می‌باشد. نشانه‌های موجود به دلیل میزان قند خون بالا هستند و می‌توان خستگی، تشنگی مفرط و افزایش ادرار را از جمله‌ی آن‌ها نام برد.
دلایل
در طول دوران بارداری، تغییراتی در بدن مادر اتفاق می‌افتد تا قند را در اختیار جنین قرار دهد. یکی از این تغییرات این است که جفت هورمون‌هایی را می‌سازد که در عملکرد انسولین مداخله می‌کنند. همانطور که می‌دانید انسولین هورمونی است که برای جذب گلوکز از خون به سلول‌ها مورد نیاز است. این به آن معناست که قند خون مادر برای تأمین نیازهای سلول‌های خودش کفاف نمی‌دهد و به همین دلیل سیستم‌های بدن در صدد افزایش سطح آن برمی‌آیند و معمولاً جنین این مقدار اضافی را دریافت می‌کند و قند خون مادر رو به کاهش می‌گذارد. ولی در برخی از زنان، ممکن است جفت مقدار زیادی از هورمون‌های مسدودکننده‌ی انسولین را آزاد کند و در اثر آن قند خون مادر بالاتر از حد طبیعی شود. اگر این سطح بالاتر از حالت نرمال گردد، دیابت حاملگی به وجود آمده است.
برخی از زنان ممکن است قبل از حاملگی پیش‌دیابت (prediabetes) داشته باشند؛ برای مثال به دلیل چاقی یا اضافه وزن که یکی از فاکتورهای خطر نیز می‌باشد. حاملگی موقعیت موجود را تشدید می‌کند و دیابت بارداری را شکل می‌دهد. در موارد دیگر نیز ممکن است فرد از قبل دیابت داشته باشد ولی در این دوران تشخیص داده شود. تغییرات در سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در طول بارداری احتمالاً تعادل انسولین و گلوکز را را در بدن به هم می‌زند.
فاکتورهای خطر
- چاقی یا اضافه وزن
- پیش‌دیابت (Prediabetes)
- داشتن زایمانی که در آن نوزادی با وزن بیش از ۴ کیلوگرم به دنیا بیاید.
- ابتلای یکی از اعضای خانواده به دیابت نوع ۲
- داشتن دیابت در حاملگی‌های قبلی
تشخیص
تست و تشخیص‌های دیابت حاملگی در حدود ۲۴ تا ۲۸ هفتگی از حاملگی انجام می‌شوند. برخی از زنان اگر در خطر بالاتری برای این بیماری می‌باشند، شاید زودتر تشخیص داده شوند.
ابتدا تست جذب گلوکز باید انجام شود که در طی آن نوشیدنی قندی مصرف شده و یک ساعت بعد گلوکز خون سنجیده می‌شود. اگر این میزان بالاتر از حد طبیعی باشد، تست دومی به نام آزمایش تحمل گلوکز انجام می‌شود.
برای آماده شدن نسبت به آزمایش دوم، مادر بایستی ۸ تا ۱۴ ساعت قبل از ویزیت پزشک چیزی نخورد. ابتدا قند خون قبل از انجام آزمایش سنجیده شده و پس از مصرف محلولی با گلوکز بالا به مدت دو تا سه ساعت و هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه یکبار این عمل تکرار می‌شود تا میزان تغییر گلوکز و انسولین با گذشت زمان معلوم شود. بیشتر زنانی که در آزمایش اول قند خون بالایی داشتن (دو سوم) در این آزمایش نداشتن دیابت حاملگیشان اثبات می‌شود.
اگر پس از انجام این آزمایش جواب مثبت باشد، تست پس از ۶ تا ۱۲ هفته دوباره پس از زایمان تکرار می‌شود. این کار یکبار در طول یک تا سه سال ادامه خواهد داشت.
عوارض
سطوح بالای غیرمعمولی از گلوکز خون (هایپرگلیسمی) در مادر می‌تواند به انتقال بیش از حد آن به جنین بیانجامد و این امر باعث رشد اضافی خواهد شد. اگر این عارضه درمان نشود، احتمال به دنیا آمدن نوزادی با وزن بالا افزایش می‌یابد. این مشکل می‌تواند عوارضی را در زایمان به دنبال داشته باشد وشاید کار را به سزارین بکشاند.
معمولاً در بیشتر زمینه‌ها بالاتر بودن از حد میانگین خوب است، ولی نه در مورد وزن! بعد از تولد، کودک تازه‌متولد در خطر قند خون پایین، سندرم تنگی تنفسی و یرقان قرار دارد. علاوه بر این‌ها خطر چاقی، دیابت و دیگر عوارض پس از تولد نیز افزایش می‌یابد. حتی اگر پس از تولد نوزاد، دیابت حاملگی ناپدید شود، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در ادامه‌ی زندگی برای مادر ۶۰% افزایش می‌یابد. بنابراین بررسی‌های بعدی ضروری به نظر می‌آیند.
درمان
اولین قدم برای مدیریت این بیماری داشتن مشاوره‌ای با متخصص تغذیه است تا اگر لازم بود رژیم غذایی مناسب برای کاهش سطح قند خون اعمال شود. فعالیت‌های فیزیکی منظم نیز برای کنترل سطح قند خون پیشنهاد می‌شوند. اگر روش‌های پیشنهادی مؤثر واقع نشوند، داروهایی برای کاهش سطح خون تجویز می‌شوند. در برخی موارد تزریق روزانه‌ی انسولین نیز مورد نیاز است.
