استاتین‌ها داروهای کاهنده‌ی کلسترول هستند. برخی استاتین‌ها در هنگام شب بهتر اثر می‌کنند و برخی دیگر در هنگام صبح. بهترین زمان برای مصرف استاتین‌ها به نوع دارو بستگی دارد.
استاتین‌ها نوعی از داروهای تجویزی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به بیماری قلبی را در یک فرد کاهش دهند و این کار را عمدتا از طریق کاهش کلسترول LDL[۱]انجام می‌دهند.
چندین نوع متفاوت از استاتین‌ها در بازار وجود دارد که بدن می‌تواند از راه‌های مختلفی آن‌ها را پردازش کند. ممکن است افراد نیاز داشته باشند برخی استاتین‌ها را در زمان‌های خاصی از روز مصرف کنند تا بیشترین استفاده را از آن‌ها ببرند.
در این مقاله، ما نگاهی به اثرات مختلف استاتین‌ها در زمان‌های مختلف روز می‌اندازیم و در مورد بهترین زمان برای مصرف انواع خاص استاتین‌ها بحث خواهیم کرد. هم‌چنین اثرات جانبی را بررسی می‌کنیم و خواهیم فهمید که چگونه یک فرد، استاتین درست را متناسب با نیازهایش انتخاب کند.
استاتین‌ها چه کار می‌کنند؟
استاتین‌ها داروهای کاهنده‌ی لیپید یا مهارکننده‌های HMG-CoA نیز نامیده می‌شوند. این داروها سطح کلسترول LDL را در خون کاهش می‌دهند.
کلسترول LDL، که گاهی افراد آن را به عنوان کلسترول بد می‌شناسند، می‌تواند درون شریان‌ها ساخته شود و ایجاد پلاک کند. این پلاک‌ها می‌تواند جریان خون را در شریان‌ها مسدود کند و باعث حمله‌ی قلبی و سکته‌ی مغزی شود.
استاتین‌ها، آنزیم سازنده‌ی کلسترول را در کبد مسدود می‌کنند و به این ترتیب خطر تشکیل پلاک در رگ‌ها را کاهش می‌دهند. هم‌چنین استاتین‌ها می‌توانند به بیرون راندن کلسترول از بدن که شروع به تجمع در شریان‌ها کرده است، کمک کنند.
برعکس، کلسترول HDL[۲] یا کلسترول خوب می‌تواند باعث کاهش خطر حمله‌ی قلبی و سکته‌ی مغزی شود. پزشکان کلسترول HDL را مفید می‌دانند؛ زیرا می‌تواند سایر اشکال کلسترول را از خون به کبد منتقل کند که باعث کمک به بدن برای خارج کردن کلسترول بد می‌شود.
مطالعات نشان داده‌اند که استاتین‌ها در ارتقای سطوح کلسترول یک فرد، موثر هستند:
- یک مطالعه با مقیاس بزرگ در سال ۲۰۱۷ نشان داد که استاتین‌ها می‌توانند با کاهش سطح LDL، خطر حمله‌ی قلبی را تا ۲۷ درصد کاهش دهند.
- نویسندگان یک مطالعه‌ی متاآنالیز در سال ۲۰۱۰ نتیجه گرفتند که استاتین‌ها می‌توانند سطوح HDL فرد را بالا ببرند که باعث حفاظت بیشتر در برابر حمله‌ی قلبی می‌شود.
- در یک مطالعه در سال ۲۰۱۵، محققان گزارش کردند که تاثیر استاتین‌ها بسته به عامل ژنتیکی فرد، متغیر است. این داروها خطر حمله‌ی قلبی را در افرادی با ریسک پایین، به میزان ۱۳ درصد، در افرادی با ریسک متوسط، به میزان ۲۹ درصد و در افرادی با ریسک بالا، به میزان ۴۸ درصد کاهش دادند.
بهترین زمان برای مصرف استاتین‌های مختلف
بسیار مهم است که فرد مصرف‌کننده‌ی استاتین، پیشنهاد پزشک تجویزکننده را مبنی بر زمان مصرف دارو در روز، دنبال کند. زمان توصیه‌شده برای مصرف دارو، که گاهی فرد باید در مورد آن با پزشک مشورت کند، بسته به نوع استاتین متغیر خواهد بود.
استاتین‌هایی با اثر کوتاه مدت
یک مرور سیستماتیک نشان داد که استاتین‌هایی با اثر کوتاه مدت، در صورتی که در شب مصرف شوند، اثر بهتری خواهند داشت. افرادی که این استاتین‌ها را در پایان روز مصرف کردند، نسبت به افرادی که آن‌ها را در صبح مصرف کردند، سطح کلسترول کلی و کلسترول LDL پایین‌تری داشتند. یک مطالعه‌ی مروری دیگر نیز به همین نتیجه رسیده است.
استاتین‌هایی با اثر کوتاه مدت در شب بهتر عمل می‌کنند؛ زیرا آنزیم کبدی که کلسترول تولید می‌کند، در این زمان فعال‌تر است. بیشتر استاتین‌هایی که اثر کوتاه مدت دارند، نیمه عمری حدود ۶ ساعت دارند. نیمه عمر یک دارو زمانی است که طول می‌کشد تا بدن نیمی از دارو را پردازش و از بدن حذف کند.
استاتین‌هایی با اثر کوتاه مدت عبارت‌اند از:
- (ovastatin (Mevacor
- fluvastatin (قرص standard-release)
- (pravastatin (Pravachol
- (Pravachol (Zocor
استاتین‌هایی با اثر بلند مدت
زمان بیشتری برای بدن نیاز است تا استاتین‌هایی با اثر بلند مدت را پردازش کند. این استاتین‌ها ممکن است نیمه عمری تا ۱۹ ساعت داشته باشند.
دو مطالعه‌ی مروری فوق، ذکر کرده‌اند که استاتین‌هایی با اثر بلند مدت، چه در صبح یا چه در شب مصرف شوند، تاثیر یکسانی خواهند داشت. بنابراین، افرادی که از این استاتین‌ها استفاده می‌کنند، می‌توانند زمانی را که برای آن‌ها مناسب‌تر انتخاب کنند.
نویسندگان توصیه می‌کنند که افراد مصرف‌کننده‌ی این استاتین‌ها زمانی را برای مصرف دارو انتخاب کنند که راحت‌تر آن را به خاطر می‌آورند. بسیار مهم است که زمان دوزهای مختلف ثابت باشد؛ بنابراین اگر فردی ترجیح می‌دهد استاتین‌ها را صبح مصرف کند، باید هر روز صبح آن را بخورد.
استاتین‌هایی با اثر بلند مدت عبارت‌اند از:
- (Atorvastatin (Lipitor
- Fluvastatin (قرص extended-release)
- (Rosuvastatin (Crestor
افرادی که استاتین مصرف می‌کنند، ممکن است نیاز داشته باشند آن‌ها را به طور نامحدود مصرف کنند. در بسیاری از موارد، هنگامی که افراد مصرف استاتین را متوقف می‌کنند، سطح کلسترول شان مجددا افزایش می‌یابد. افراد نباید بدون تایید پزشک مصرف استاتین را قطع کنند.
برخی افراد در صورتی که به طور چشمگیری خطر بیماری قلبی خود را کاهش داده باشند، می‌توانند مصرف استاتین را قطع کنند یا دوزهای آن را کاهش دهند. یک فرد در صورتی می‌تواند این کار را انجام دهد که میزان قابل توجهی وزن کم کند، سیگار را ترک کند یا تغییرات عمده‌ی دیگری در سبک زندگی خود ایجاد کند تا سلامت خود را بهبود ببخشد. اگرچه حتی در این موارد، فرد باید قبل از قطع مصرف استاتین یا هر داروی دیگری، با یک پزشک مشورت کند.
کدام استاتین برای من مناسب است؟
استاتین‌ها در طیفی از انواع و دوزهای مختلف وجود دارند. یک فرد می‌تواند با پزشک خود موشورت کند تا بفهمد کدام نوع استاتین برای او مناسب‌تر است. توصیه‌ی پزشک به بسیاری از عوامل بستگی دارد؛ از جمله:
- سطح کلسترول جاری
- سایر عوامل خطر برای بیماری قلبی
- سایر بیماری‌ها؛ از جمله دیابت
- سابقه‌ی خانوادگی بیماری قلبی
- مصرف سایر داروها
اگر فردی دارای خطر بالایی از بیماری قلبی است، پزشک ممکن است یک استاتیتن با دوز بالا یا اثر طولانی مدت تجویز کند. برعکس، فردی با خطر پایین برای بیماری قلبی، درمان را با یک دوز پایین‌تر یا استاتینی با اثر کوتاه مدت آغاز می‌کند.
شواهد اخیر نشان می‌دهد که بسیاری از افراد می‌توانند از مصرف استاتین‌ها بهره ببرند؛ حتی اگر سطح کلسترول خونشان بالا نباشد. اتحادیه قلب آمریکا بیان می‌کند که استاتین‌ها می‌تواند برای افرادی که خطر متوسط برای ابتلا به بیماری قلبی دارند، مفید باشد؛ به ویژه، زمانی که استاتین‌ها را در ترکیب با سایر داروها استفاده کنند تا فشار خون خود را کاهش دهند.
اثرات جانبی استاتین‌ها
استاتین‌ها برای بیشتر افراد، اثرات جانبی جدی ایجاد نمی‌کنند. بر اساس کالج قلب و عروق آمریکا، ۹۰ درصد افرادی که از استاتین‌ها استفاده می‌کنند، اثرات جانبی ناخوشایندی را تجربه نمی‌کنند. اثرات جانبی برای افرادی که ممکن است آن‌ها را تجربه کنند عبارت است از:
- درد، ضعف یا کرامپ عضلات
- یبوست یا اسهال
- حالت تهوع
- سردرد
- سرگیجه
- خستگی
- التهاب ماهیچه‌ها (myositis) که می‌تواند جدی باشد
- شروع دیابت؛ به ویژه در افرادی که دارای سایر عوامل خطر برای ابتلا به دیابت هستند
سازمان غذا و دارو (FDA) بیان می‌کند که خطر این اثرات جانبی پایین است و فواید استاتین‌ها معمولا از این خطر مهم‌تر است.
برخی گزارش‌ها هشدار داده‌اند که استاتین‌ها می‌توانند باعث از دست دادن حافظه شدید شوند؛ ولی یک تحقیق، شواهد متناقضی را با این اثر جانبی نشان داد. یک مطالعه‌ی مروری دیگر بیان می‌کند که استاتین‌ها بر حافظه اثر نمی‌کنند.
در موارد نادر، فرد مصرف‌کننده‌ی استاتین ممکن است اثرات جانبی شدیدی را داشته باشد؛ از جمله آسیب کبدی یا واکنش‌های آلرژیک. اثرات جانبی زیر، نیازمند مداخله‌ی درمانی فوری هستند:
- تب
- درد در ناحیه‌ی فوقانی شکم
- رنگ زرد پوست یا چشم‌ها
- ادرار تیره رنگ
- خون‌ریزی یا کبودی غیرعادی
- خستگی شدید
- وجود راش، کهیر یا خارش پوستی
- تورم صورت، لب‌ها، زبان، چشم‌ها و گلو
- دشواری تکلم
چگونه هنگام مصرف استاتین‌ها سالم بمانیم؟
استاتین‌ها ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشند. افرادی که استاتین مصرف می‌کنند، باید پزشک خود را از مصرف هر گونه دارو، ویتامین، گیاهان دارویی و مکمل‌ها آگاه کنند تا از مداخلات خطرناک جلوگیری شود.
هم‌چنین استاتین‌ها ممکن است با گریپ‌فروت و آب گریپ‌فروت مداخله داشته باشند. بنابراین، مهم است که در هنگام مصرف استاتین‌ها، از مصرف گریپ‌فروت و آب گریپ‌فروت خودداری شود؛ مگر اینکه از نظر پزشک خطری نداشته باشد.
افرادی که خطر بالایی برای ابتلا به بیماری قلبی دارند، می‌توانند با یک پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنند تا رژیم غذایی خود را تغییر دهند. در بسیاری از موارد، یک پزشک متخصص به فرد پیشنهاد می‌کند که رژیم غذایی او، کلسترول و چربی‌های اشباع کمی داشته باشد، چربی‌های ترانس نداشته باشد و سرشار از میوه‌ها و سبزیجات باشد.
به علاوه، فرد باید میزان ورزش و فعالیت هفتگی خود را افزایش دهد تا به وزن سالمی برسد. از این طریق، فرد می‌تواند خطر بیماری قلبی را کاهش دهد.
سیگار کشیدن یک عامل خطر قابل توجه برای ابتلا به بیماری قلبی است. یک پزشک ممکن است به فرد توصیه کند که از ترک سیگار کمک بگیرد.
چه فرد از استاتین‌ها استفاده کند یا خیر، می‌تواند سطح کلسترول خود را از طریق داشتن وزن سالم، ورزش منظم و مصرف یک رژم غذایی سالم که شامل مقدار کافی میوه و سبزیجات است، کنترل کند.
خلاصه
پزشکان بیش از ۳۰ سال است که استاتین‌ها را تجویز می‌کنند و این داروها عمولا بی‌خطر، موثر و دارای خطر کمی برای بروز اثرات جانبی جدی هستند.
استاتین‌هایی با اثر کوتاه مدت، در صورت مصرف در هنگام شب موثرتر هستند؛ ولی استاتین‌هایی با اثر بلند مدت، در هر زمانی از روز می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. مهم‌ترین نکته این است که روزانه و به ویژه در زمان‌های یکسان استفاده شوند.
مانند هر داروی دیگری، فرد باید آن را بر اساس نسخه مصرف کند. هم‌چنین در صورت متوجه شدن هرگونه اثر جانبی، باید با پزشک مشورت کند.
[۱] low-density lipoprotein
[۲] high-density lipoprotein
