تعریف
بیماری لایم به‌وسیله ۴ گونه باکتری Borrelia burgdorferi، Borrelia mayonii، Borrelia afzelii و Borrelia garinii ایجاد می‌شود. Borrelia burgdorferi و Borrelia mayonii عامل این بیماری در ایالت متحده می‌باشد. درحالی‌که Borrelia afzelii و Borrelia garinii عامل این بیماری در آسیا و اروپا می‌باشند. یکی از معمول‌ترین بیماری‌های ایجادشده به‌وسیله کنه در این مناطق لایم به‌وسیله نیش ساس آلوده پاسیاه منتقل می‌شود که عموماً به‌عنوان کنه گوزنی نامیده می‌شود.
احتمال مبتلا شدن به این بیماری در محل‌های سکونت یا گذراندن اوقات در مناطق بیشه‌زارها و چمن‌زارها که بازار ساس‌ها برای ایجاد لایم بسیار گرم است وجود دارد. لذا اقدامات احتیاطی لازم در مناطقی که ساس‌ها شایع می‌باشند لازم است.
نشانه‌ها و علائم لایم
نشانه‌ها و علائم بیماری لایم متفاوت می‌باشند و در درجه‌بندی‌های مختلفی قابل‌مشاهده می‌باشند.
اغلب برآمدگی کوچک قرمز در محل نیش ساس یا محل عبور و مرور آن پدید آمده و پس از چند روز از بین می‌رود. این علامت پس از نیش زدن معمول هست و البته هنوز نشانه بیماری نیست. گرچه این علائم می‌توانند حتی طی یک ماه بعد از آلودگی بدن به‌وسیله ساس ظاهر شوند:
- جوش: طی ۳ الی ۳۰ روز پس از نیش زدن ساس آلوده یک ناحیه گسترده قرمز که گاهی مرکز سفیدی دارد پدید می‌آید و الگویی مانند چشم گاو (!) روی پوست نمودار می‌کند. جوش (اریتمای میگرن) می‌تواند به آهستگی روزبه‌روز گسترده‌تر شده و تا حدود ۱۲ اینچ (۳۰ سانتی‌متر) به پهنایش افزوده شود. عموماً محل جوش بدون درد و خارش می‌باشد.
- نشانه‌های مانند آنفولانزا: تب، لرز، خستگی، کوفتگی و سردرد می‌توانند همراه جوش در فرد مبشتلا دیده شوند.
علائم ثانویه
در صورت بی‌توجهی و قرار نگرفتن تحت درمان، علائم جدید عفونت لایم در طی هفته‌ها و حتی ماه‌ها بعد هم می‌تواند به ترتیب دیده شود. این علائم جدید شامل:
- التهاب و قرمزی از نوع میگران که مناطق دیگر بدن دیده می‌شود
- درد مفصل: حملات درد شدید و ورم‌کردگی که به‌خصوص در زانوها دیده می‌شود البته این درد شدید می‌تواند از مفصلی به مفصل دیگر را درگیر کند.
- مشکلات عصبی: هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌ها پس از ابتلا احتمال التهاب در غشا احاطه‌کننده مغز (مننژیت)، فلج گذرا در نصف صورت (فلج بل)، بی‌حسی و ضعف در اندام‌ها و ایجاد نقص و آسیب درحرکت ماهیچه‌ها وجود دارد.
علائم ایجادشده به‌وسیله باکتری Borrelia mayonii همچنین می‌تواند شامل:
- تهوع و استفراغ
- جوش‌های پراکنده و غیرمتمرکز (در برابر جوش‌های منفرد معروف به چشم‌گاوی که صرف‌نظر از نوع شدت این بیماری از علائم کلی بیماری لایم می‌باشد)
نشانه‌هایی که کمتر متداول هستند:
چند هفته پس از آلودگی در بعضی افراد موارد زیر دیده می‌شود:
• مشکلات قلبی، مانند ضربان قلب نامنظم، البته مشکلات قلبی به‌ندرت بیش از چند روز یا چند هفته پایدار می‌مانند
• التهاب چشم‌ها
• التهاب کبد (هپاتیت)
• خستگی شدیدزمان مراجعه به پزشک
در صورت گزش به‌وسیله ساس و داشتن علائم:
تنها تعداد بسیار کمی نیش ساس‌های پاسیاه منجر به بیماری لایم می‌شود. هرچقدر مدت بیشتری نیش ساس‌ها در پوست باقی بماند، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر است. درصورتی‌که کمتر از ۳۶ الی ۴۸ ساعت در پوست باقی بماند احتمال ابتلا بعید است.
در صورت احساس گزش و مشاهده علائم بیماری (به‌خصوص در صورت زندگی در مناطق شیوع بیماری لایم) فوراً باید با پزشک تماس حاصل شود. هرچقدر درمان زودتر صورت گیرد احتمال مؤثر واقع‌شدن آن بیشتر است.
در صورت ناپدید شدن علائم بازهم مراجعه به پزشک لازم است.
مراجعه به پزشک حتی در صورت ناپدید شدن علائم بسیار مهم است. ناپدیدی علائم صرفاً به معنای بهبودی و نجات از بیماری نمی‌باشد. در صورت عدم درمان و بی‌توجهی بیماری می‌تواند به قسمت‌های دیگر بدن پخش شود و این اتفاق از چند ماه و حتی چند سال پس از آلودگی ایجاد می‌شود. حتی می‌تواند باعث آرتریت و مشکلات سیستم عصبی شود. ساس‌ها حتی می‌توانند منتقل‌کننده بیماری‌های دیگری، مانند تب تگزاس (بیبیسیوسیز) و تب کندی (کلرادو) شوند.علل
در ایالات‌متحده، بیماری لایم عمدتاً به‌وسیله ساس‌های پاسیاه یا ساس‌های گوزنی (که حامل باکتری Borrelia burgdorferi و Borrelia mayonii می‌باشند) ایجاد می‌شوند. ساس‌ها قهوه‌ای می‌باشند و زمانی که جوان هستند عموماً کوچک‌تر از دانه خشخاش هستند و تقریباً به‌سختی قابل‌مشاهده هستند.
برای ابتلا بیماری نیش ساس گوزنی لازم است. پس باکتری از طریق بزاق ساس وارد پوست می‌شود و نهایتاً به‌سوی جریان خون منتهی می‌شود. در اغلب موارد برای انتقال بیماری، ساس گوزنی باید ۳۶ الی ۴۸ ساعت متصل به پوست باقی بماند. در صورت مشاهده ساس بادکرده متصل به پوست احتمالاً به‌اندازه کافی زمان طولانی را برای انتقال باکتری بر روی پوست در حال تغذیه بوده. جدا کردن ساس از روی پوست شاید بتواند از بیماری جلوگیری کند.
زمینه‌های ایجاد بیماری:
محل زندگی یا گذراندن اوقات فراغت می‌تواند شانس احتمال ابتلا به بیماری را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین شغل و دیگر فعالیت‌های بیرون از منزل. معمول‌ترین زمینه‌های ایجاد بیماری شامل:
• گذراندن وقت در بیشه‌زارها یا چمن‌زارها. در ایالات‌متحده، ساس‌های گوزنی در شمال شرقی و مناطق میانی غربی بسیار شایع می‌باشد. کودکانی که اوقات زیادی را در خارج از خانه در این مناطق سپری می‌کنند به‌خصوص بسیار در معرض خطر می‌باشند. همچنین افراد بزرگ‌سالی که به دلیل حرفه خود در هوای آزاد می‌باشند احتمال زیادی برای ابتلای ایشان وجود دارد.
• پوست بدون پوشش و در معرض. ساس‌ها به‌آسانی به گوشت برهنه می‌چسبند در صورت قرارگیری در محلی که وجود ساس‌ها در آنجا معمول می‌باشد با پوشیدن لباس با آستین‌های بلند و شلوارهای بلند باید خود و کودکان خود را ایمن کرد؛ و به حیوانات خانگی اجازه پرسه زدن در بیشه‌زارهای با درختان بلند و چمن‌زارها را نداد.
• جدا نکردن ساس‌ها در اثر وقت و طور مناسب. باکتری به‌وسیله نیش ساس‌ها درصورتی‌که ساس به مدت ۳۶ الی ۴۸ یا بیشتر روی پوست بچسبد به جریان خون راه می‌یابد. در صورت جدا کردن ساس تا حداکثر ۲ روز پس از چسبیدن به پوست، خطر ابتلا به بیماری کم می‌شود.
عوارض:
در صورت عدم درمان، بیماری لایم می‌تواند عوارض زیر را نیز به دنبال داشته باشد:
• التهاب مزمن مفاصل (آرتریت لایم)، مخصوصاً در زانوها
• نشانه‌های عصبی مانند فلج در صورت و نوروپاتی (مشکلات در سیستم عصبی)
• نقص‌های شناختی، مانند نقص در حافظه
• به‌هم‌خوردگی ریتم قلب
آمادگی برای مراجعه به پزشک:
احتمالاً ابتدا به پزشک خانواده یا یک پزشک عمومی مراجعه صورت می‌گیرد که پزشک مذکور فرد را به روماتولوژیست (متخصص مفاصل)، متخصص بیماری‌های عفونی یا دیگر متخصص‌ها ارجاع می‌دهد.
در اینجا نکاتی برای آمادگی بهتر هنگام مراجعه آورده شده است.
چه‌کاری می‌توان انجام داد؟
• نشانه‌ها و علائم را به‌طور کامل یادداشت کنید، حتی آن‌هایی که به نظر بی‌ربط به مشکلی می‌باشد که برای درمانش به پزشک مراجعه کرده‌اید.
• اطلاعات شخصی مهم و کلیدی خود را یادداشت کنید، شامل استرس‌ها و تنش‌های عمده یا هرگونه تغییری که اخیراً در زندگی‌تان ایجادشده
• لیستی از داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی‌تان تهیه کنید
• در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوستتان را همراه خود ببرید. در صورت داشتن همراه، فرد می‌تواند هر چیزی را که فراموش کرده‌اید یا از قلم انداخته‌اید به شما یادآوری کند.
• سؤال‌های خود را برای پرسیدن از پزشک یادداشت کنید.
بعضی سؤالات پایه مربوط به بیماری لایم شامل:
• احتمالاً علائم پدید آمده به چه دلیل می‌باشند؟
• به‌جز عواملی که احتمال بیشتری در ایجاد علائم دارند، چه عوامل احتمالی دیگری می‌تواند وجود داشته باشد؟
• انجام چه آزمایش‌هایی لازم است؟
• بهترین اقدام مؤثر چه اقدامی است؟
• چه جایگزینی برای روندهای اولیه پیشنهادی وجود دارد؟
• من بیماری‌های دیگری نیز دارم. چگونه مدیریت مناسبی را برای همه آن‌ها با همدیگر انجام دهم؟
• آیا محدودیت‌هایی در جهت بهبود بیماری‌ام وجود دارد؟
• آیا نیازی به مراجعه به متخصص وجود دارد؟
• آیا جایگزین مشابه برای داروهای تجویزشده وجود دارد؟
• آیا بروشور یا هرگونه پرینتی وجود دارد؟ مراجعه به چه وب‌سایتی را پیشنهاد می‌کنید؟چه انتظاراتی از پزشک می‌رود؟
پزشک احتمالاً سؤال‌های زیر را از بیمار می‌پرسد:
• از چه زمانی علائم آشکار شدند؟
• آیا به‌وسیله ساس نیش‌زده شده‌اید؟
• آیا در بیشه‌زار بوده‌اید؟ اگر بلی، کجا؟
• آیا نشانه‌ها دائمی است یا گاه و بی گاه نمود پیدا می‌کند؟
• شدت نشانه‌ها چقدر است؟
• چه چیزی به نظر می‌آید علائم را بهبود بخشد (اگر چیزی وجود دارد)؟
• چه چیزی به نظر می‌آید علائم را بدتر کند (اگر چیزی وجود دارد)؟آزمایش‌ها و تشخیص
نشانه‌ها و علائم مختلف بیماری لایم فقط مخصوص این بیماری نیستند و اغلب در بیماری‌های دیگر نیز مشاهده می‌شوند؛ بنابراین تشخیص را مشکل می‌کند و از آن مشکل‌تر، ساسی می‌باشد که این بیماری را منتقل کرده و در زمان انتقال و ایجاد بیماری لایم می‌تواند درآن‌واحد بیماری‌های دیگری را نیز منتقل کند.
در صورت نبود جوش‌های مخصوص بیماری لایم (جوش گاوی) پزشک احتمالاً سابقه بیماری فرد را پرس‌وجو خواهد کرد، مثلاً اینکه آیا فرد در تابستان در هوای باز بوده (درجایی که بیماری لایم معمول است) و آزمایش جسمانی می‌گیرد.
آزمایشگاه‌ها تست‌هایی انجام می‌دهند تا مشخص کنند چه پادتن‌هایی علیه باکتری‌ها می‌توانند در تأیید تشخیص بیماری کمک کنند. این آزمایش‌ها چند هفته بعد از آلودگی قابل‌اعتمادتر هستند، یعنی بعدازاینکه بدن فرد زمان کافی برای مؤثر واقع‌شدن پادتن‌ها داشته. این آزمایش‌ها شامل:
• تست الیزا یا سنجش ایمنی جذب مرتبط با آنزیم (الیزا). این آزمایش اغلب برای شناسایی بیماری لایم استفاده می‌شود. الیزا پادتن‌های علیه B (بورگدورفنی) را شناسایی می‌کند؛ اما به دلیل اینکه این تست گاهی می‌تواند به‌اشتباه نتایج مثبت را نتیجه دهد به‌عنوان تنها پایه تشخیص استفاده نمی‌شود. ممکن است در طول مراحل اولیه بیماری لایم نتیجه‌اش مثبت نباشد، اما جوش‌های گفته‌شده به‌اندازه کافی تشخیص را ممکن می‌سازد (بدون انجام آزمایش‌های دیگر در افرادی که در مناطق آلوده به ساس‌ها که حامل بیماری لایم می‌باشند زندگی می‌کنند)
• تست وسترن بلات (western blot). در صورت مثبت بودن آزمایش الیزا، این آزمایش معمولاً برای تأیید تشخیص انجام می‌شود. در این روش دومرحله‌ای، وسترن بلات پادتن‌هایی علیه چندین پروتئین از B، بورگدورفنی شناسایی می‌کند.داروها و درمان
برای درمان بیماری لایم آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌شوند. عموماً هرچه سریع‌تر شروع شود بهبود کامل‌تر و سریع‌تر خواهد بود.
آنتی‌بیوتیک‌ها
• آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی: این آنتی‌بیوتیک‌ها درمان استاندارد برای مرحله اولیه لایم هستند. معمولاً شامل داکسی‌سایکلین برای بزرگ‌سالان و کودکان بالای ۸ سال یا آموکسی‌سیلین یا سفروکسیم در بزرگ‌سالان، کودکان بزرگ‌تر و خانم‌های باردار یا شیرده یک دوره ۱۴-۲۱ روزه آنتی‌بیوتیک معمولاً تجویز می‌شود؛ اما برخی مطالعات حاکی از آن است که دوره‌ها ۱۰-۱۴ روزه نیز تأثیر برابری دارند.
• آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی: درصورتی‌که بیماری سیستم عصبی را درگیر کند، پزشک احتمالاً درمان را آنتی‌بیوتیک داخل وریدی ۱۴-۲۸ روزه تجویز می‌کند. این روش در نابودی عفونت مؤثر می‌باشد. اگرچه ممکن برای بهبودی نشانه‌ها زمان ببرد. آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی می‌توانند باعث عوارض جانبی گوناگونی شوند، شامل کاهش شمار گلبول‌های سفید، اسهال ملایم یا شدید یا آلودگی عفونی دیگر که به‌وسیله آنتی‌بیوتیک پایدار مانده در بدن ایجاد می‌شود و مربوط به لایم نیستند. پس از درمان تعداد کمی از افراد هنوز بعضی علائم را دارند مانند دردهای عضلانی و خستگی. دلیل این علائم مداوم، سندرم پس از درمان بیماری لایم است، ناشناخته می‌باشد. آنتی‌بیوتیک‌های بیشتر کمکی به درمان آن نمی‌کند. برخی متخصصان بر این باورند که برخی افراد که بیماری لایم می‌گیرند مستعد به دچار شدن به یک پاسخ خود ایمنی می‌باشند که مرتبط با علائم آن‌ها می‌باشد. البته در این زمینه تحقیقات بیشتری نیاز است.بیسماسین (Bismacine)
به مدیران دارو و درمان هشدار داده می‌شود علیه استفاده از بیسماسین، یک ترکیب قابل تزریق برای بیماری لایم توسط پزشکان عمومی جایگزین تجویز می‌شود (همچنین تحت عنوان chromacine نیز شناخته می‌شود) که شامل مقدار زیادی فلز بیسموت است. اگرچه به‌عنوان ماده‌ای بدون آسیب در برخی داروهای خوراکی برای زخم‌های معده استفاده می‌شود، اما به‌عنوان داری تزریقی یا جهت درمان لایم ثابت شده. بیسماسین می‌تواند منجر به مسمومیت به بیسموت شود؛ که خود می‌تواند منجر به نارسایی قلبی کلیوی شود.
پیشگیری
بهترین راه برای پیشگیری لایم اجتناب از نواحی زندگی ساس گوزنی مخصوصاً بیشه‌زارها و بوته‌زارها با چمن‌های بلند است. می‌توان احتمال دچار شدن به این بیماری را با چند اقدام ایمنی ساده جلوگیری کرد:
• پوشاندن: هنگامی‌که در بیشه‌زارها یا علفزارها هستید کفش، شلوارهای بلند درون جوراب، بلوز آستین‌بلند، کلاه و دستکش بپوشید، سعی کنید در پیاده‌روها بمانید و از راه رفتن از میان بوته‌های کوتاه و علف‌های بلند بپرهیزید. همچنین سگتان را به قلاده ببندید.
• از دورکننده حشرات استفاده کنید: به پوست خود دورکننده حشره ۲۰% یا بیشتر غلظت DEET بزنید. والدین باید این دفع‌کننده را به کودکان خود بزنند و از زدن آن به دست‌ها و چشم‌ها و دهان کودکان بپرهیزند.
• به یاد داشته باشید تمام تلاش خود را برای ضد ساس کردن حیاط خود بکنید! بوته‌زارهای وحشی و علفزارها و برگ‌ها را که محل زندگی ساس‌ها هستند پاک‌کنید. هیزم‌هایتان را در مناطق آفتاب‌گیر بگذارید.
• خودتان، کودکانتان و حیوانات خانگی‌تان را از بابت ساس‌ها مورد بازبینی قرار دهید. مخصوصاً پس از گذران وقت در مناطق ساس خیز (که پیش‌تر گفته شد) بسیار گوش‌به‌زنگ باشید. ساس‌های گوزنی اغلب کوچک‌تر از سر سنجاق می‌باشند، بنابراین بدون دیدن وقت زیاد قادر به دیدن آن‌ها نیستید. گرفتن دوش پس از برگشتن به خانه می‌تواند کمک‌کننده باشد. ساس‌ها اغلب قبل از چسبیدن به پوست روی آن تا ساعت‌ها باقی می‌مانند. دوش گرفتن و پوشیدن لباس‌های شسته شده ممکن است آن‌ها را از میان بردارد.
• وانمود به ایمن بودن خود نکنید! شما می‌توانید لایم را بیش از یک‌بار تجربه کنید!
• در سریع‌ترین فرصت ممکن ساس را با موچین دور کنید. ساسی که نزدیک سروصورت قرار دارد را به‌آرامی گیر بیندازید. عطسه نکنید و آن را متلاشی نکنید؛ اما با دقت تمام و به‌طور پیوسته آن را هل دهید. به‌محض اینکه تمام ساس‌ها را از میان برداشتید ناحیه گزش را ضدعفونی کنید.
