اگر شخصی از ما بخواهد که چند مورد از بیماری‌های شایع خوش خیم دستگاه گوارش را نام ببریم، به احتمال زیاد هموروئید جزء بیماری‌های نام برده ما خواهد بود. با وجود سیر خوش خیم و اغلب کوتاه این بیماری اما در برخی موارد بیمار درد بسیار زیادی را متحمل می‌شود. اما هموروئید چیست ؟ هموروئید در اصطلاح به وریدهای متورم مقعد و بخش پایینی رکتوم اطلاق می‌شود که شبیه رگ‌های واریسی هستند. بواسیر می‌تواند در داخل راست روده به صورت هموروئید داخلی یا در زیر پوست اطراف مقعد به صورن هموروئید خارجی ایجاد شود.
خوشبختانه گزینه‌های درمانی موثر بسیاری برای درمان بواسیر وجود دارد. بسیاری از افراد با در پی گرفتن درمان‌های خانگی و تغییر در سبک زندگی بهبود می‌یابند.
علائم هموروئید چیست
نشانه‌ها و علائم بواسیر معمولاً به نوع بواسیر بستگی دارد.
انواع هموروئید
هموروئید خارجی
بواسیر خارجی در زیر پوست اطراف مقعد ایجاد می‌شود. از علائم و نشانه‌ها آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خارش یا تحریک پذیری ناحیه مقعد
- درد یا احساس ناراحتی
- تورم اطراف مقعد
- خون ریزی
هموروئید داخلی
بواسیر داخلی در داخل رکتوم قرار دارد و بیمار معمولاً نمی‌تواند آنها را ببینید یا لمس کند و بندرت آزار دهنده است. اما فشار یا تحریک هنگام دفع مدفوع می‌تواند باعث:
- خونریزی بدون درد حین دفع شود به این صورت که ممکن است مقادیر کمی خون قرمز روشن در بافت مدفوع یا در توالت مشاهده شود.
- بواسیری که از دهانه مقعد عبور کرده (بواسیر پرولاپس شده یا برجسته) که منجر به درد و تحریک می‌شود.
بواسیر ترومبوز شده
اگر خون در بواسیر خارجی جمع شده و لخته (ترومبوز) ایجاد کند، می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- درد شدید
- تورم
- التهاب
- احساس وجود یک توده سفت در نزدیکی مقعد
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم
اگر در حین حرکات روده خونریزی دارید یا بواسیر دارید که بعد از یک هفته مراقبت در منزل بهبود نمی یابد ، با پزشک خود صحبت کنید.
علت تمامی خونریزی‌های مقعدی بواسیر نیست، به خصوص اگر تغییراتی در عادات روده‌ای ایجاد شده یا رنگ و قوام مدفوع تغییر کرده باشد. خونریزی مقعدی می‌تواند در سایر بیماری‌ها از جمله سرطان روده بزرگ و سرطان مقعد نیز رخ دهد.
اگر متوجه مقادیر زیادی خونریزی از مقعد، سبکی سر، سرگیجه یا ضعف شده‌اید، به اورژانس مراجعه کنید.
علت ایجاد هموروئید چیست
رگ‌های اطراف مقعد هنگامی که تحت فشار قرار می‌گیرند، تمایل به کشیده شدن دارند و در نتیجه ممکن است برجسته یا متورم شوند. بواسیر می‌تواند در نتیجه افزایش فشار در رکتوم تحتانی نیز ایجاد شود:
- فشار آوردن هنگام دفع
- نشستن روی توالت به مدت زمان طولانی
- اسهال یا یبوست مزمن
- چاقی
- بارداری
- مقاربت مقعدی
- رژیم غذایی کم فیبر
- بلند کردن مداوم اجسام سنگین
عوامل خطر هموروئید چیست
با افزایش سن، خطر بروز بواسیر نیز افزایش می‌یابد زیرا بافت‌هایی که مسئول پشتیبانی از رگ‌های رکتوم و مقعد هستند، کشیده شده و ضعیف می‌شوند. این اتفاق می‌تواند در زمان بارداری نیز رخ دهد، زیرا وزن کودک باعث ایجاد فشار بر روی ناحیه مقعد می‌شود.
عوارض هموروئید چیست
بروز عوارض در زمینه هموروئید نادر است اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کم خونی. به ندرت، از دست دادن خون به حالت مزمن در زمینه بواسیر ممکن است باعث کم خونی شود، در این حالت بیمار به اندازه کافی گلبول قرمز سالم برای انتقال اکسیژن به سلول‌های دیگر ندارد.
- بواسیر استراگوله شده. اگر خون رسانی به بواسیر داخلی قطع شود، ممکن است هموروئید به اصطلاح خفه شود که درد شدیدی را به همراه دارد.
- لخته شدن خون. گاهی اوقات، لخته در بواسیر ایجاد می‌شود (هموروئید ترومبوز شده). این عارضه اگرچه خطرناک نیست، اما می‌تواند بسیار دردناک باشد و گاهی اوقات به باز کردن زخم و تخلیه نیاز دارد.
راه‌های پیشگیری از بروز هموروئید چیست
بهترین راه برای جلوگیری از ایجاد بواسیر نرم بودن مدفوع است تا بتواند به راحتی دفع شود. برای جلوگیری از بواسیر و کاهش علائم هموروئید رعایت نکات زیر کمک کننده خواهد بود:
- مصرف غذاهای پر فیبر. میوه، سبزیجات و غلات کامل بیشتری مصرف کنید. با مصرف این مواد، مدفوع نرم‌تر شده و حجم آن بیشتر می‌شود در نتیجه به شما کمک می‌کند تا هنگام دفع فشار بیشتری وادر نکنید تا در اثر کشیدگی بافت رکتوم و مقعد بواسیر ایجاد شود. موارد حاوی فیبر را به آرامی به رژیم خود اضافه کنید تا از بروز مشکلاتی مانند نفخ جلوگیری کنید.
- مایعات زیادی بنوشید. هر روز شش تا هشت لیوان آب و مایعات دیگر (به غیر از الکل) بنوشید تا مدفوع نرم باشد.
- مصرف مکمل‌های حاوی فیبر را در نظر بگیرید. بیشتر افراد مقدار توصیه شده فیبر یهنی ۲۰ تا ۳۰ گرم در روز را از طریق رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند. مطالعات نشان داده است که مکمل‌های بدون نسخه حاوی فیبر، مانند پسیلیوم (Metamucil) یا متیل سلولز (Citrucel)، علائم کلی و خونریزی ناشی از بواسیر را بهبود می‌بخشند.
اگر از مکمل‌های حاوی فیبر استفاده می‌کنید، روزانه حداقل هشت لیوان آب یا مایعات دیگر بنوشید. در غیر این صورت، این مکمل‌ها خود می‌توانند باعث یبوست شده یا باعث تشدید آن شوند.
- هنگام دفع مدفوع به خود فشار وارد نکنید. فشار دادن و نگه داشتن نفس خود هنگام تلاش برای دفع مدفوع باعث ایجاد فشار بیشتر بر روی وریدهای رکتوم تحتانی می‌شود.
- به محض نیاز به دفع به دستشویی بروید. اگر منتظر بمانید و احساس نیاز به دفع برطرف شود، مدفوع خشک شهد و دفع آن سخت‌تر خواهد بود.
- ورزش کنید. برای جلوگیری از یبوست و کاهش فشار به وریدها که می‌تواند با ایستادن یا نشستن طولانی مدت ایجاد شود، فعالیت بدنی داشته باشید.. ورزش همچنین می‌تواند به شما در کاهش وزن اضافی نیز کمک کند که خود از فاکتورهای مستعد کننده بروز بواسیر است.
- از نشستن طولانی مدت خودداری کنید. نشستن به مدت طولانی، به ویژه در توالت، می‌تواند فشار وارد شده به وریدهای مقعد را افزایش دهد.
روش تشخیص هموروئید چیست
پزشک شما ممکن است بواسیر خارجی را مشاهده کند. تشخیص بواسیر داخلی ممکن است شامل بررسی کانال مقعدی و راست روده باشد.
- معاینه مقعدی. در این معاینه پزشک دستکش پشیده و یکی از انگشتان خود را ژل زده و وارد رکتوم می‌کند. در این معاینه هر چیز غیر عادی مانند رشد توده احساس می‌شود.
- بررسی چشمی. از آن جایی که هموروئید داخلی اغلب بسیار نرم است و بیشتر موارد در حین معاینه مقعدی قابل لمس نیست، پزشک ممکن است قسمت تحتانی روده بزرگ و رکتوم را با آنوسکوپ، پروکتوسکوپ یا سیگموئیدوسکوپ معاینه کند.
پزشک ممکن است در شرایط زیر تصمیم بگیر که کل روده بزرگ را با استفاده از کولونوسکوپی معاینه کند:
- علائم و نشانه‌های بیمار نشان می‌دهد که ممکن است به بیماری‌های دیگر سیستم گوارشی مبتلا است
- بیمار تعدادی از عوامل خطر سرطان روده بزرگ را دارد
- بیمار میانسال بوده و اخیراً کولونوسکوپی نکرده است
درمان هموروئید چیست
درمان‌های خانگی
با درمان‌های خانگی اغلب می‌توان درد خفیف، تورم و التهاب بواسیر را تسکین داد.
- غذاهای حاوی فیبر استفاده کنید. میوه ، سبزیجات و غلات کامل بخورید. با این کار مدفوع نرم شده و مقدار مدفوع افزایش می‌یابد، که به بیمار کمک می‌کند تا کشش حاصل از علائم هموروئید را کمتر کند. مواد فیبری باید به آرامی به رژیم غذایی افزوده شوند تا از مشکلات مربوط به نفخ جلوگیری کند.
- استفاده از درمان‌های موضعی. از کرم‌های مورد استفاده از بواسیر یا شیاف بدون نسخه پزشک حاوی هیدروکورتیزون می‌توان استفاده کرد یا از پدهای حاوی روغن فندق یا ماده بی حسی استفاده کنید.
- به طور منظم در وان آب گرم یا حمام آب گرم بنشینید. ناحیه مقعد خود را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دو تا سه بار در روز با آب گرم بشویید. نشستن در حمام آب گرم از شست و شو مفیدتر است.
- استفاده مسکن‌های خوراکی. برای تسکین ناراحتی بیمار می‌تواند به طور موقت از استامینوفن، آسپرین یا ایبوپروفن استفاده کرد.
با این روش‌های درمانی، علائم بواسیر اغلب طی یک هفته برطرف می‌شوند. اگر تسکین نیافت، یا اگر درد یا خونریزی ظرف یک هفته شدت یافت باید به پزشک مراجعه کرد.
دارودرمانی
اگر بواسیر تنها موجب ناراحتی خفیف بیمار شود، پزشک ممکن است کرم‌ها، پمادها، شیاف یا پد بدون نسخه را برای تسکین درد تجویز کند. این محصولات حاوی موادی مانند نارون کوهی (Witch Hazel)، یا هیدروکورتیزون و لیدوکائین هستند که می‌توانند به طور موقت درد و خارش را کاهش دهند.
بیش از یک هفته نباید از کرم‌های استروئیدی بدون نسخه استفاده کرد، مگر در صورت تجویز پزشک؛ زیرا باعث نازک شدن پوست می‌شود.
ترومبکتومی بواسیر خارجی
اگر یک لخته خون دردناک (ترومبوز) در بواسیر خارجی ایجاد شده باشد، پزشک می‌تواند با برداشتن بواسیر باعث تسکین سریع بیمار شود. این روش تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود و در صورتی که در طی ۷۲ ساعت اول پس از ایجاد لخته انجام شود، بسیار موثرتر است.
روش‌های حداقل تهاجمی هموروئید چیست
برای خونریزی مداوم یا بواسیر دردناک، پزشک ممکن است یکی دیگر از روش‌های کم تهاجم موجود را توصیه کند. این درمان‌ها می‌توانند در مطب پزشک یا به صورت سرپایی انجام شوند و معمولاً نیازی به بیهوشی ندارد.
- بستن با باند لاستیکی. پزشک یک یا دو نوار لاستیکی کوچک را در اطراف پایه بواسیر داخلی قرار می‌دهد تا گردش خون آن را قطع کند. در طی یک هفته بواسیر خشک شده و می‌افتد.
نوار بواسیر می‌تواند ناراحت کننده باشد و باعث خونریزی شود، که ممکن است دو تا چهار روز پس از عمل آغاز شود اما به ندرت درد شدیدی را ایجاد می‌کند. گاهی اوقات ممکن است عوارض جدی‌تری ایجاد می‌شوند.
- تزریق (اسکلروتراپی). در این روش برای درمان هموروئید پزشک یک محلول شیمیایی به داخل بافت بواسیر تزریق می‌کند تا سایز آن را کوچک‌تر کند. این تزریق کمی دردآور است یا گاهی هیچ دردی ندارد، اما ممکن است اثر آن نسبت به بستن با بند لاستیکی کمتر باشد.
- منجمد کردن (مادون قرمز، لیزر یا دو قطبی). در تکنیک‌های انعقاد از نور یا گرمای لیزر یا مادون قرمز استفاده می‌شود. این درمان‌ها باعث زخم و خونریزی بواسیرهای کوچک داخلی می‌شوند و در نتیجه سایز هموروئید کاهش می‌یابد. این روش‌ها عوارض جانبی کمتری دارد و معمولاً ناراحتی کمی نیز ایجاد می‌کند.
روش‌های جراحی هموروئید
تنها درصد کمی از افراد درگیر با هموروئید به جراحی نیاز دارند. با این حال، اگر سایر اقدامات موفقیت آمیز نباشند و یا بواسیر بزرگی باشد، ممکن است پزشک یکی از موارد زیر را توصیه کند:
- برداشتن بواسیر (هموروئیدکتومی). با انتخاب یکی از تکنیک‌های مختلف، جراح بافت اضافی را که خونریزی می‌شود از بین می‌برد. جراحی را می‌توان با تحت بی حسی موضعی همراه با تجویز آرام بخشی، بی حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی انجام داد.
هموروئیدکتومی موثرترین و کامل‌ترین روش برای درمان بواسیر شدید یا عود کننده است. این عوارض این روش می‌تواند شامل مشکل موقتی در تخلیه مثانه باشد که بروز عفونت ادراری را در پی دارد. این عارضه عمدتا پس از بی حسی نخاعی رخ می‌دهد.
اکثر افراد پس از انجام این روش از اندکی درد شکایت دارند، که تجویز داروهای مسکن می‌توانند این درد را تسکین دهند. استفاده از آب گرم در حمام نیز کمک کننده است.
- منگنه کردن بواسیر. این روش در مان بواسیر که هموئیدوپکسی نامیده می‌شود، جریان خون ورودی به بافت بواسیر را مسدود می‌کند. این ماده معمولاً تنها در درمان بواسیر داخلی استفاده می‌شود.
استپلینگ به طور کلی درد کمتری نسبت به هموروئیدکتومی دارد و بیمار زودتر می‌تواند به فعالیت‌های منظم خود بازگردد. در مقایسه با هموروئیدکتومی، در استپلینگ خطر عود و افتادگی رکتوم بیشتر است.
از عوارض دیگر این روش می‌توان به خونریزی، احتباس ادراری، درد و در موارد نادر عفونت خون یا سپسیس اشاره کرد. با مشورا با پزشک می‌توان بهترین گزینه درمان پیش رو را انتخاب کرد.
آمادگی برای قرار ویزیت با پزشک
اگر علائم و نشانه‌های بواسیر را دارید، از پزشک خانوادگی خود وقت بگیرید. در صورت نیاز، پزشک شما را برای ارزیابی و درمان به یک یا چند متخصص از جمله متخصص گوارش و جراح روده بزرگ و رکتوم (جراح کولورکتال) ارجاع می‌دهد.
در ادامه چند پیشنهاد برای آمادگی بهتر برای قرار ویزیت آورده شده است.
شما چه کاری می‌توانید انجام دهید
از هرگونه محدودیت‌های پیش از قرار ملاقات آگاه باشید. هنگام تعیین زمان ویزیت از منشی جویا شوید که آیا باید کار خاصی انجام دهید یا خیر.
لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- چه علائم دارید و چه زمانی این علائم شروع شدند.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله روند دستشویی رفتن و رژیم غذایی، به ویژه میزان مصرف فیبر
- ذکر تمام داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌های مصرفی همراه با دوز دارو
- سوالاتی که می‌توانید از پزشک خود بپرسید
برخی از سوالاتی که در مورد هموورئید باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- علت احتمالی بروز علائم من چیست؟
- این شرایط من موقتی است یا دائمی؟
- آیا در معرض عوارض مرتبط با این بیماری هستم؟
- چه روش درمانی را پیشنهاد می‌کنید؟
- اگر درمان‌هایی توصیه شده پاسخ گو نباشند، چه روشی را توصیه می‌کنید؟
- آیا من کاندید جراحی هستم؟ اگر بله چرا و اگر نه؟
- آیا مراحل خود مراقبتی دیگری وجود دارد که کمک کننده باشد؟
- من مشکلات پزشکی دیگری دارم. چگونه می‌توانم هر دو را به بهترین شکل مدیریت کنم؟
از پرسیدن سوالات بیشتر ابایی نداشتهب باشید.
چه انتظاری از پزشک می‌رود
پزشک احتمالاً سوالاتی از جمله موارد زیر را از شما خواهد پرسید:
- علائم تا چه اندازه ناراحت کننده هستند؟
- عادات روده‌ای و دفع مدفوع شما در حالت عادی چگونه است؟
- رژیم غذایی شما حاوی چه مقدار فیبر است؟
- چه چیزی باعث تسکین علائم شما می‌شود؟
- چه چیزی باعث تشدید علائم شما می‌شود؟
- آیا کسی در خانواده شما بواسیر یا سرطان روده بزرگ، رکتوم یا مقعد داشته است؟
- آیا تغییری در عادات روده‌ای شما ایجاد شده است؟
- در حین دفع، آیا متوجه لکه‌های خون روی کاغذ توالت، خون ریزی روی سنگ توالت یا رگه‌های خون در مدفوع شده‌اید؟
تا زمان ملاقات با پزشک چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
پیش از قرار ملاقات، راه کارهای مورد استفاده برای نرم شدن مدفوع را در پیش بگرید. غذاهای حاوی فیبر زیاد مانند میوه، سبزیجات و غلات کامل بخورید و مکمل فیبری بدون نسخه مانند Metamucil یا Citrucel مصرف کنید. نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز نیز ممکن است در تسکین علائم کمک کننده باشد.
