تاریخ روانشناسی پر از مطالعات شگفت‌انگیز و آزمایش‌های کلاسیکی است که به تغییر اسلوب فکری ما در مورد خودمان و رفتار بشر کمک کرده‌اند. گاهی نتایج این آزمایش های کلاسیک روانشناسی به حدی تعجب‌آور بوده که دانش موجود در مورد ذهن انسان و عملکرد او را به چالش کشیده‌اند. در سایر موارد نیز آزمایش‌ها بسیار قابل بحث بوده‌اند.
برخی از مثال‌های بسیار مشهور شامل آزمایش اطاعت میلگرام و آزمایش زندان زیمباردو می‌باشند. حال به برخی از این آزمایش‌های کلاسیک روانشناسی می‌پدازیم تا در مورد برخی از بهترین مطالعات شناخته شده در تاریخ روانشناسی بیشتر یاد بگیریم.
- آزمایش‌های هارلو بر روی میمون‌های رزوس
روان‌شناس هری هالو در دهه‌ی ۱۹۶۰ طی یک سری آزمایش‌های بحث‌برانگیز، اثرات قدرتمند عشق را بر تکامل طبیعی نشان داد. هارلو با نشان دادن اثرات مخرب کمبود عشق بر میمون‌های رزوس جوان، اهمیت عشق را در تکامل سالم در دوران کودکی نشان داد. آزمایش‌های او اغلب غیراخلاقی و به طرز تکان‌دهنده‌ای بی‌رحمانه بود. با این وجود، دستاورد آن‌ها آشکار شدن واقعیت‌هایی بنیادی بود که بر درک ما از تکامل کودک تأثیر فراوان داشت.
در یکی از آزمایش‌های مشهور، نوزادان میمون بلافاصله پس از تولد از مادرشان جدا شده و در محیطی با قابلیت دسترسی به یک مادر میمون سیمی و همچنین یک مادر کاذب پوشیده شده با پارچه‌ی نرم قرار داده شدند. مادر سیمی غذای میمون‌های نوزاد را فراهم می‌کرد؛ ولی مادر پارچه‌ای تنها نرمی و راحتی برای میمون‌ها به ارمغان داشت. هارلو متوجه شد با این که میمون‌های نوزاد به منظور غذا به مادر سیمی مراجعه می‌کنند؛ اما بیشتر مادر پارچه‌ای نرم و راحت را ترجیح می‌دهند. این مطالعه نشان داد پیوند‌های مادری چیزی بیش از تهیه‌ی غذاست و راحتی و امنیت نقش اصلی را در تشکیل این پیوندها بازی می‌کرد.
- آزمایش‌های شرطی شدن کلاسیک پاولوف
مفهوم شرطی شدن کلاسیک توسط هر دانشجوی مبتدی روانشناسی مطالعه شده است؛ پس احتمالاً دانستن این نکته جالب باشد که برای اولین بار این پدیده توسط فردی گزارش شد که اصلاً روان‌شناس نبود.
پاولوف در واقع بر روی سیستم گوارشی سگ‌ها مطالع می‌کرد تا این که متوجه شد سگ‌های مورد مطالعه به محض دیدن مسئول آزمایشگاه، بزاق‌شان ترشح می‌شد. کمی بعد او با آزمایش‌هایش کشف کرد برخی محرک‌های خنثی را ضمن همراهی‌شان با محرکی که به طور طبیعی پاسخ خودکار ایجاد می‌کند، می‌توان برای ایجاد پاسخ شرطی‌سازی کرد. آزمایش‌های پاولوف روی سگ‌ها، شرطی شدن کلاسیک را ثابت کردند.
- آزمایش‌های همنوایی آش
محققان مدت‌ها به این موضوع علاقه داشته‌اند که افراد تا چه اندازه از هنجارهای اجتماعی اطاعت کرده یا از آن‌ها سر باز می‌زنند. روان‌شناس سولومون آش طی دهه‌ی ۱۹۵۰، آزمایش‌هایی انجام داد که برای نشان دادن قدرت همنوایی در گروه‌ها طراحی شده بودند. این مطالعه نشان داد افراد به طور اعجاب‌انگیزی مستعد همنوایی با گروهند؛ حتی اگر بدانند گروه در اشتباه است.
در آزمایش‌های آش به دانشجویان گفته شده بود که قرار است تست بینایی بدهند و از آن‌ها خواسته شده مشخص کنند کدایم از سه خط نشان داده شده به همان طول خط اصلی هستند. زمانی که از آن‌ها به تنهایی سؤال شد، دانشجویانی بیشترین میزان دقت را در ارزیابی‌هایشان داشتند. در سای موارد، شرکت کنندگان فرمایشی عمداً خط نادرست را انتخاب کردند. در نتیجه بسیاری از شرکت‌کنندگان واقعی نیز پاسخ مشابه آن‌ها داده و نشان دادند همنوایی تا چه اندازه می‌تواند قدرت و اثرات ظریف بر رفتار انسان داشته باشد.
- آزمایش‌های شرطی شدن فعال اسکینر
اسکینر در این خصوص مطالعه کرد که چگونه می‌توان با تقویت رفتار، آن را تکرار یا با تضعیف رفتار، آن را خاموش نمود. او جعبه‌ی اسکینر را طراحی کرد که داخل آن به حیوان، اغلب جونده، غذا یا شوک الکتریکی داده می‌شد.
در واقع، رت یاد می‌گرفت اهرم را فشار ندهد؛ چون با فشار دادن اهرم شوک الکتریکی دریافت می‌نمود. سپس حیوان یاد می‌گرفت نور یا صدا را جایزه گرفتن یا فشار دادن اهرم را با مجازات نشدن ارتباط دهد. در ادامه او بررسی نمود آیا تقویت با نسبت ثابت یا متغیر و فاصله‌ی زمانی ثابت یا متغیر موجب پاسخ یا یادگیری سریع‌تر می‌شود یا خیر.
- آزمایش‌های اطاعت میلگرام
در آزمایش میلگرام از شرکت‌کنندگان خواسته شده بود وقتی یک فراگیر پاسخ اشتباه بدهد، به او شوک الکتریکی بدهند. فراگیر در واقعیت شرکت‌کننده‌ای بود که تظاهر به دریافت شوک می‌کرد. هدف آزمایش آن بود که تعیین شود افراد تا چه حد حاضر به پیروی از دستورات یک شخصیت مقتدر هستند.
چرا این آزمایش قابل توجه است؟
آزمایش میلگرام یکی از بحث‌برانگیزترین‌ها در تاریخ روانشناسی است. بسیاری از شرکت‌کنندگان در آزمایش به موجب این اقدام خود متحمل استرس زیادی شدند و در بسیاری از موارد، پس از نتیجه‌گیری از آزمایش نیز هرگز پی‌گیری نشدند. این آزمایش در تدوین گایدلاین‌های اخلاقی برای استفاده از شرکت‌کنندگان انسانی در آزمایش‌های روانشناسی نقش داشت.
