آیا وقتی به چیزی نگاه می‌کنید و سرتان را برمی‌گردانید، دوباره همان چیز را می‌بینیید؟ این اتفاق پدیده نادری است اما به هر حال اتفاق می‌افتد. این بیماری پالینوپسیا نام دارد.
واژه‌ی پالینوپسیا (Palinopsia) مشتق از دو کلمه‌ی “palin” به معنای “مجدد” و “opsia” به معنای “مشاهده” می‌باشد. پالینوپسیا یک اختلال پردازش نادر در سیستم بینایی است. در افراد مبتلا به این اختلال، مشاهده‌ی تصویر اشیایی که فرد اخیراً به آن‌ها نگاه می‌کرده، حتی پس از خاتمه‌ی نگاه کردن ادامه می‌یابد.
پالینوپسیا را نباید با پس‌تصویر فیزیولوژیک اشتباه گرفت. پس‌تصویر فیزیولوژیک پاسخی طبیعی است و هنگامی رخ می‌دهد که به مدت کوتاهی مشاهده‌ی تصویر مثلاً فلش دوربین، پس از خاتمه‌ی آن ادامه می‌یابد. طبق آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا (AAO)، پاره‌ای تفاوت شاخص میان پالینوپسیا و پس‌دید فیزیولوژیک وجود دارد:
- پس‌تصویر فیزیولوژیک
- تصاویر منفی (با رنگ‌های مکمل تصویر اصلی)
- تصاویر بلافاصله ظاهر می‌شوند
- تصوایر کوتاه مدت هستند
- پالینوپسیا
- تصاویر مثبت ( با رنگ‌های مشابه تصویر اصلی)
- تصاویر ممکن است بلافاصله یا پس از یک فاصله‌ی زمانی ظاهر شوند
- تصاویر بلندمدت یا شدیدتر می‌باشند
طبقه‌بندی پالینوپسیا
دو دسته‌ی کلی پالینوپسیا شامل hallucinatory و illusory می‌باشند.
افراد مبتلا به نوع hallucinatory تصاویری می‌بینند که:
- وضوح بالایی دارند.
- به مدت طولانی‌تر مشاهده می‌شوند.
- در هر قسمتی از میدان بینایی ممکن است دیده شوند.
این نوع پالینوپسیا برعکس تصویر ایستا، شامل عمل هم می‌تواند باشد. در واقع، صحنه‌ی عمل مکرراً مشاهده می‌گردد.
تصاویر در نوع Illusory:
- وضوح کمی دارند.
- به مدت کوتاه دیده می‌شوند.
این نوع پالینوپسیا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دنباله‌ی بصری: به نظر می‌رسد چندین تصویر در پشت یک شیء متحرک در حال حرکت هستند.
- نور پردازی: رگه ای از تصاویر مشاهده می‌شود؛به طور معمول هنگام نگاه کردن به یک شیء روشن در پس زمینه‌ی تاریک این حالت اتفاق می‌افتد.
چه چیزی موجب پالینوپسیا می‌شود؟
از آنجا که این بیماری نادر می‌باشد، علل دقیق آن هنوز به طور کامل مشخص نشده‌اند. احتمالاً بیش از یک عامل معمول در رخداد بیماری دخالت دارند.
نوع Hallucinatory
طبق AAO، این نوع پالینوپسیا با اختلال عملکرد حافظه‌ی دیداری مرتبط است. تشنج‌ها یا ضایعات مغزی (ضایعات کورتیکال خلفی) می‌توانند موجب این حالت گردند. تشنج‌های مرتبط نیز با اختلالات متابولیک همچون موارد زیر ارتباط دارند:
- کمبود کارنیتین
- بیماری کروتزفلت ژاکوب
- قند خون بالا
- اختلالات کانال‌های یونی
ضایعات مغزی مرتبط نیز عبارتند از:
- آبسه‌ها
- آنوریسم
- مالفورماسیون‌های شریانی-وریدی
- خونریزی
- مرگ بافتی متعاقب خون‌رسانی ضعیف (انفارکتوس)
- رشد جدید و غیرطبیعی بافت (نئوپلاسم)
- توبرکلوما یا رشد شبه توموری مرتبط با توبرکلوزیس
نوع Illusory
طبق AAO، نوع illusory این بیماری با اختلالات بینایی ناشی از عوامل محیطی (خارجی) همچون موارد زیر ارتباط دارد:
- تغییرات در گیرنده‌های انتقال‌دهنده‌های عصبی مرتبط با میگرن
- اختلال توهم مداوم(HPPD)
- وارد آمدن آسیب به سر
- داروها اعم از کلومیفن، میرتازاپین، نفازودون، ریسپریدون، توپیرامات، ترازودون
تشخیص پالینوپسیا
تشخیص این بیماری با یک معاینه‌ی فیزیکی و یک شرح حال کامل از سلامت مغز وچشم انجام می‌گیرد. این امر شامل تصویربرداری‌های عصبی و تست میدان بینایی نیز می‌باشد. برحسب نتایج گام‌های اولیه‌ی تشخیصی، پزشک احتمالاً تشخیص‌های افتراقی را مطرح می‌کند. احتمالاً موارد زیر نیز بررسی می‌گردد:
- سموم ناشی از داروها
- بیماری‌های متابولیک نظیر قند خون بالا
- بیماری‌های سلامت روان اعم از افسردگی و اسکیزوفرنی
- ضایعات ساختاری مغز
درمان پالینوپسیا
درمان هر دو دسته‌ی بیماری، دمان علت زمینه‌ای نظیر درمان تشنج، ضایعات مغزی یا میگرن است. سایر درمان‌های نوع illusory شامل موارد زیر می‌باشد:
- داروهای کاهنده‌ی تحریک‌پذیری نورون مانند استازولامید، کلونیدین یا گاباپنتین
- لنزهای رنگی و عینک آفتابی
- تجویز داروهای جایگزین (در صورتی که پالینوپسیا ناشی از داروها باشد)
