همه مردان غده‌ای به نام پروستات در بدن خود دارند. اما پروستات چیست ؟ پروستات غده‌ای عضلانی به اندازه زردآلو می‌باشد که برخی از ترکیبات مایع منی را تولید می‌کند. اصلا پروستات کجاست ؟ این غده دقیقا جلوی رکتوم (انتهای روده) و زیر مثانه قرار دارد. چنانچه ذکر شد پروستات مختص مردان بوده و زنان پروستات ندارند.
پروستات با وزن حدود یک اونس (۳۰ گرم) پیشابراه را احاطه می‌کند. پیشابراه لوله‌ای است که انتقال ادرار از مثانه به آلت تناسلی را عهده‌دار است. پروستات برای عملکرد صحیح دستگاه تناسلی مردانه حیاتی است.
در این مقاله توضیح خواهیم داد کار پروستات چیست ؛ ساختمان آن چگونه است و چه بیماری‌هایی این غده را درگیر می‌کنند.
کار پروستات چیست ؟
پروستات تنها در مردان وجود دارد. این غده مایعی ترشح می‌کند که ضمن حفاظت از اسپرم‌ها و کد ژنتیکی داخل آن‌ها، اسپرم‌ها را زنده نگه می‌دارد.
غده پروستات حین انزال منقبض شده و با این کار مایع مترشحه خود را به پیشابراه وارد می‌کند. طی فرآیند انزال اسپرم‌ها از دو لوله تحت عنوان وازدفران عبور می‌کنند. این لوله‌ها میلیون‌ها اسپرم را از بیضه‌ها (محل تشکیل اسپرم‌ها) به وزیکول‌های سمینال انتقال می‌دهند.
وزیکول‌های سمینال متصل به پروستات بوده و قبل از این که مایع منی در پیشابراه طی مسیر کند، مایع بیشتری به آن اضافه می‌کنند. محل به هم رسیدن وازدفران و وزیکول سمینال، مجرای انزال نامیده میشود. پروستات طی انزال منقبض شده و مجرای بین مثانه و پیشابراه را می‌بندد. با این کار مایع منی با سرعت به سمت جلو هل داده میشود. به همین دلیل به صورت همزمان امکان انزال و ادرار کردن وجود ندارد.
مایع پروستاتیک چیست؟
مایع شیری مترشحه پروستات تحت عنوان مایع پروستاتیک قریب به ۳۰ درصد کل مایع انزال را تشکیل می‌دهد. مابقی مایع انزال محتوی اسپرم و مایع مترشحه وزیکول‌های سمینال می‌باشد. مایع پروستاتیک از اسپرم‌ها محافظت کرده، عمر آن‌ها را طولانی‌تر ساخته و میزان تحرک آن‌ها را افزایش می‌دهد. این مایع شامل ترکیباتی اعم از آنزیم‌ها، روی و اسید سیتریک می‌باشد.
یکی از آنزیم‌های مایع پروستاتیک، آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) است. PSA پس از انزال مایع منی غلیظ شده را روان‌تر ساخته و به تسهیل روند انتقال اسپرم کمک می‌کند. با این کار احتمال بارور ساختن موفقیت‌آمیز تخمک افزایش می‌یابد.
اگرچه مایع پروستاتیک کمی اسیدی است، سایر اجزای مایع منی در مجموع آن را قلیایی می‌سازند. این امر جهت خنثی نمودن اسیدیته واژن و ممانعت از آسیب اسپرم است.
پروستات برای عملکرد صحیح به آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) مانند تستوسترون و دی‌هیدروتستوسترون (DHT) نیاز دارد.
ساختمان پروستات چگونه است؟
پروستات با بافت پیوندی محاط شده است که شامل فیبرهای عضلانی بسیاری است. این کپسول از جنس بافت پیوندی، پروستات را به هنگام لمس الاستیک جلوه می‌دهد. دانشمندان اغلب پروستات را به چهار منطقه تقسیم می‌کنند که مانند لایه‌های پیاز پیشابراه را احاطه می‌کنند.
این لایه‌ها از خارج به داخل عبارتند از:
- منظقه فیبروماسکولار قدامی (استروما): از جنس بافت عضلانی و فیبروزی است و در واقع بخشی از کپسول می‌باشد.
- منطقه محیطی: این قسمت بیشتر در سمت پشتی غده قرار گرفته و بخش اعظم بافت غده‌ای در این قسمت قرار گرفته است.
- منطقه مرکزی: مجاری انزال را احاطه کرده و قریب به یک چهارم کل حجم پروستات را تشکیل می‌دهد.
- منطقه ترانزیشن: این قسمت کوچک‌ترین بخش پروستات بوده و پیشابراه را احاطه می‌کند. این بخش تنها قسمت پروستات است که در تمام طول زندگی به رشد خود ادامه می‌دهد.
بیماری پروستات : چه بیماری‌هایی پروستات را درگیر می‌کنند؟
با افزایش سن مردان، پروستات می‌تواند بزرگ شود. پروستات به صورت‌های زیر می‌تواند مشکل ایجاد کند:
- سرطان پروستات: شایعترین نوع سرطان در مردان بوده که از هر ۷ مرد یک مورد را در طول زندگی درگیر می‌کند. تقریباً از هر ۳۹ مرد یکی بر اثر سرطان پروستات جان خود را از دست می‌دهد.
- بزرگ شدگی پروستات: این بیماری تحت عنوان هیپرتروفی خوشخیم پروستات (BPH) نیز نامیده میشود. بزرگ شدن پروستات تقریباً در همه‌ی مردان ۵۰ سال به بالا رخ می‌دهد. این امر ادرار کردن را دشوار ساخته و در موارد نادر و جدی، می‌تواند به طور کامل جلوی ادرار را بگیرد. بزرگ‌شدگی به طور شایع‌تر در ناحیه‌ی ترانزیشن رخ می‌دهد.
- پروستاتیت: منظور از پروستاتیت، التهاب پروستات می‌باشد. التهاب پروستات گاهی به دنبال عفونت رخ می‌دهد.
تست‌های پزشکی مرتبط با پروستات
به روش‌های مختلفی می‌توان پروستات و عملکرد آن را ارزیابی نمود:
- معاینه‌ی انگشتی رکتوم: پزشک انگشت خود را به داخل رکتوم بیمار فرو برده و پروستات را حس می‌کند. با این کار می‌توا متوجه توده، ندول یا گره و سرطان شد.
- آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA): آزمایش خون می‌تواند سطح این پروتئین را ارزیابی کند. سطح بالای PSA نشانگر افزایش خطر سرطان پروستات می‌باشد.
- بیوپسی پروستات: یک سوزن از طریق رکتوم به داخل پروستات وارد شده و بدین ترتیب، نمونه‌ی بافتی از پروستات تهیه میشود. سپس این نمونه یافتی در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- سونوگرافی پروستات: این روش سونوگرافی ترانس‌رکتال نیز نامیده میشود. در واقع پروب سونوگرافی وارد رکتوم شده و در موقعیت نزدیک به پروستات قرار می‌گیرد. گاهاً به صورت همزمان بیوپسی از پروستات نیز انجام می‌گیرد.
خلاصه کلام
پروستات یک غده‌ی کوچک عضلانی است که مایع مهمی تولید می‌کند. این مایه به انتقال اسپر‌ها و حفظ سلامت آن‌ها کمک می‌نماید. شاید وجود پروستات برای زندگی خود فرد حیاتی نباشد؛ اما برای تولیدمثل حیاتی است!
