آزمایش TSH چیست ؟ آزمایشی است که در آن سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) در خون فرد سنجیده می‌شود. این آزمایش مشخص می‌کند که آیا تیروئید (غده کوچکی در گردن) به درستی عمل می‌کند یا خیر. در حالت طبیعی، غده تیروئید به منظور تنظیم سوخت و ساز و دیگر عملکرد‌های بدن، هورمون‌هایی تولید و ترشح می‌کند.
طبق گزارش انجمن تیروئید آمریکا (ATA) مقدار TSH نرمال بین ۰.۴ تا ۴.۰ mU/L است.
در صورتی که سطح این هورمون بالاتر از مقدار طبیعی باشد، نشان دهنده هایپوتیروئیدی یا کم کاری تیروئید است، در حالی که سطوح کمتر از نرمال این هورمون، نشانه هایپرتیروئیدی یا پر کاری تیروئید است. زمانی که مقدار هورمون TSH و هورمون‌های تیروئیدی از تعادل خارج شود، اثرات مختلفی بر عضلات، تنفس، دمای بدن و موارد دیگر می‌گذارد.
آشنایی کامل با جزئیات آزمایش خون
در این مقاله به نحوه خواندن آزمایش تیروئید و جزئیات و چگونگی تفسیر آزمایش TSH پرداخته خواهد شد.
نحوه نمونه گیری آزمایش TSH
نمونه گیری آزمایش TSH، مانند دیگر تست‌های خونی صورت می‌گیرد.
کارشناس آزمایشگاه معمولاً از وریدی در قسمت داخل آرنج خونگیری می‌کند.
اولین اقدام برای انجام این کار، ضد عفونی کردن محل نمونه گیری است. سپس، یک باند کشی را کمی بالاتر از محل نمونه گیری در اطراف بازو می‌بندند تا دسترسی به رگ مورد نظر، آسان‌تر شود.
در گام بعد، کارشناس آزمایشگاه سوزن را وارد رگ می‌کند و اجازه می‌دهد خون به ویال خونگیری (ظرف جمع آوری کننده خون)، منتقل شود.
زمانی که ویال تا مقدار مورد نیاز از خون پر شد، سوزن و باند کشی را از فرد جدا می‌کند و محل نمونه گیری را با بانداژ یا پنبه استریل می‌بندد.
پس از نام گذاری نمونه جمع آوری شده، آن را به آزمایشگاه منتقل می‌کنند. مراحل نمونه گیری سریع، دقیق و نسبتاً بدون درد است.
لحظه‌ای که سوزن وارد پوست می‌شود، ممکن است کمی دردناک باشد. همچنین ممکن است خارج کردن سوزن از پوست نیز، با خونریزی جزئی همراه باشد.
نمونه گیری اغلب بدون عارضه است. در صورتی که عارضه‌ای رخ دهد، معمولاً خفیف است. این عوارض شامل سرگیجه، حالت تهوع و کبودی جزئی پوست به مدت چند روز پس از نمونه گیری است.
آمادگی های لازم برای آزمایش TSH
برای انجام این آزمایش، آمادگی قبلی ضرورتی ندارد. در صورتی که بیمار قرار است این آزمایش را همزمان با تست‌های خونی دیگر انجام دهد و علاوه بر TSH سرم، فاکتور‌های خونی دیگری مثل قند خون نیز سنجیده شود، لازم است بیمار از شب قبل از نمونه گیری ناشتا باشد یا سایر آمادگی‌های لازم را داشته باشد.
افرادی که دارو‌های خاصی مصرف می‌کنند، ممکن است لازم باشد مصرف دارو‌های خود را از مدتی قبل از آزمایش TSH متوقف کنند، زیرا برخی داروها بر نتایج آزمایش TSH تأثیرگذار هستند.
پزشک لازم است اطلاعات دقیق‌تری در مورد نحوه انجام آزمایش TSH در اختیار بیمار قرار دهد.
علل انجام آزمایش TSH
این آزمایش نحوه عملکرد غده تیروئید را نشان می‌دهد. در ادامه برخی علل درخواست آزمایش TSH ذکر خواهد شد:
مشاهده علائم مرتبط با بیماری‌های تیروئید
آزمایش TSH به تشخیص مشکلات متداول تیروئید، مانند پرکاری و کم کاری تیروئید، کمک می‌کند. هایپرتیروئیدی (پرکاری تیروئید)، زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید بیش از حد هورمون ترشح کند. علائم هایپرتیروئیدی شامل:
- بی قراری و تحریک پذیری
- بیرون زدگی چشم‌ها
- خستگی
- افزایش اشتها
- افزایش حساسیت به گرما
- تغییرات در عادت ماهیانه
- ضعف عضلانی
- ضربان قلب تند و غیر طبیعی
- اختلالات خواب
- افزایش تعریق
- نازک شدن پوست و مو
- لرزش بدن
- کاهش وزن توجیه نشده
- گواتر یا همان افزایش غیر طبیعی اندازه غده تیروئید
هایپوتیروئیدی (کم کاری تیروئید)، به این معناست که غده تیروئید به مقدار کافی هورمون تولید نمی‌کند. افرادی که دچار هایپوتیروئیدی هستند، علائم زیر را تجربه می‌کنند:
- احساس درد
- یبوست
- افسردگی و اختلال حافظه
- خشکی پوست
- خستگی
- گواتر
- افزایش کلسترول
- گرفتگی صدا
- کاهش ضربان قلب
- قاعدگی نامنظم
- ضعف عضلانی
- حساسیت به سرما
- نازک شدن پوست
- افزایش وزن
آزمایش TSH، می‌تواند به تشخیص مشکلات تیروئیدی دیگر نیز کمک کند، مانند:
- بیماری گریوز (Graves` disease): باعث فعالیت بیش از حد غده تیروئید می‌شود.
- بیماری هاشیموتو (Hashimoto`s disease): یک بیماری خودایمنی است که طی آن سیستم ایمنی بدن، غده تیروئید را مورد تهاجم قرار می‌دهد.
- ندول‌های تیروئیدی (thyroid nodules): شامل برجستگی‌های متعدد در غده تیروئید است که با فعالیت بیش از حد غده تیروئید همراهی دارد.
- تیروئیدیت (thyroiditis): به التهاب غده تیروئید، تیروئیدیت می‌گویند.
- تیروئیدیت پس از زایمان (postpartum thyroiditis): التهاب گذرای غده تیروئید در پی بارداری است.
بررسی روند بهبود مشکل تیروئیدی
فردی که مشکل تیروئیدی شناخته شده‌ای دارد، به طور منظم آزمایش TSH را برای بررسی وضعیت سلامت خود و میزان اثرگذار بودن درمان، انجام می‌دهد.
بارداری
برخی پزشکان توصیه می‌کنند زنان باردار آزمایش TSH را برای بررسی سطح هورمون‌های تیروئیدی خود انجام دهند.
طبق گزارش انجمن تیروئید آمریکا، بسیاری از متخصصان معتقدند زنان باردار یا زنانی که قصد بارداری دارند، باید از نظر مشکلات تیروئیدی بررسی شوند.
نوزادان تازه متولد شده نیز اغلب تست TSH را به عنوان بخشی از برنامه غربالگری، برای بررسی کم کاری تیروئیدی مادرزادی، به صورت دوره‌ای انجام می‌دهند.
تفسیر آزمایش TSH
TSH نرمال
محدوده نرمال TSH خون، به دلیل عوامل متعددی از جمله آزمایشگاهی که آزمایش در آن صورت می‌گیرد، متفاوت است.
محدوده TSH نرمال به طور کلی بین ۰.۴ تا ۴.۰ mU/L است، اما همچنان اختلافاتی میان متخصصان در این زمینه وجود دارد. برخی مطالعات از سال ۲۰۱۷ محدوده گسترده‌تری برای مقدار TSH نرمال در نظر گرفته‌اند.
افرادی که قادر به تفسیر آزمایش TSH نیستند، باید با پزشک خود در این زمینه ملاقات کنند.
در صورتی که نتایج آزمایش فرد، مقادیر بالاتر یا پایین‌تر از حد نرمال TSH را نشان دهد، نیاز است آزمایشات تکمیلی برای یافتن علت زمینه‌ای این نتایج صورت گیرد.
TSH بالاتر از حد نرمال
مقادیر بالای TSH می‌تواند بیانگر کم کاری تیروئید باشد. همچنین، بارداری و بیماری هاشیموتو نیز می‌توانند منجر به افزایش TSH به بالاتر از حد نرمال شوند. درمان کم کاری تیروئید شامل دارو‌های روزانه‌ایست که مقدار هورمون را به سطح طبیعی خود باز می‌گردانند. ممکن است مدتی طول بکشد، تا بهترین دوز مصرفی دارو برای بیمار مشخص شود.
آزمایش منظم برای بررسی سطح TSH، می‌تواند به پزشک کمک کند تا نسبت به تجویز دوز مناسب دارو برای شرایط بیمار، اطمینان داشته باشد.
TSH پایین‌تر از حد نرمال
TSH کمتر از میزان نرمال، می‌تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:
- هایپرتیروئیدی
- بیماری گریوز
- مصرف بیش از اندازه ید یا دارو‌های تیروئید
دارو‌های خاصی مانند استروئید‌ها یا دوپامین هم می‌توانند موجب کاهش سطح TSH شوند. گزینه‌های درمانی مناسب برای تیروئید پرکار شامل موارد زیر است:
- ید رادیواکتیو خوراکی برای کوچک کردن غده تیروئید
- دارو‌های ضد تیروئیدی برای جلوگیری از تولید بیش از حد هورمون توسط غده تیروئید
- دارو‌های بتا بلاکر برای کاهش علائم هایپرتیروئیدی
- جراحی و برداشتن بخشی از غده تیروئید
نتیجه گیری
پزشکان از آزمایش TSH برای تشخیص مشکلات تیروئیدی استفاده می‌کنند. در صورتی که نتایج این آزمایش، غیر طبیعی باشد، باید آزمایشات تکمیلی دیگری برای تعیین علت زمینه‌ای این تغییرات انجام شود.
مشکلات تیروئیدی معمولاً به راحتی با مصرف دارو، جراحی یا ترکیبی از این دو روش، درمان می‌شوند. افرادی که بیماری‌های تیروئیدی دارند، باید به صورت دوره‌ای آزمایش TSH را انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که بیماری تحت کنترل است.
