اصطلاح آب آوردن ریه لفظی عامیانه است که برای توضیح تجمع مایع در خود ریه‌ها (ادم ریوی) و تجمع مایع در فضای اطراف ریه (پلورال افیوژن) به کار می‌رود. همچنین عوام به این باورند که آب آوردن ریه خطرناک است . ما در این مقاله درباره‌ی پلورال افیوژن و این که آب آوردن ریه چیست صحبت خواهیم کرد. درباره‌ی ادم ریه می‌توانید سایر مقالات ما را مطالعه کنید.
پلورال افیوژن می‌تواند ناشی از اختلالات بسیاری باشد و پدیده‌ای بالقوه تهدیدکننده زندگی است. علائم آب آوردن ریه ممکن است مشابه سایر مشکلات تنفسی باشد و تشخیص و درمان به علت زمینه‌ای بستگی دارد.
پلورال افیوژن یا آب آوردن ریه چیست ؟
اصطلاح پلورال افیوژن به تجمع مایع در فضای مابین ریه‌ها و قفسه‌ی سینه تحت عنوان فضای پلور اطلاق می‌شود. این حالت در میان عوام به “آب آوردن ریه” شهرت دارد. آب آوردن ریه در سالمندان شیوع بیشتری دارد.
غشاهای نازکی تحت عنوان پلور هم سطح ریه و هم سطح حفره‌ی قفسه‌ی سینه را در بدن پوشش می‌دهند. این غشاها در ریه‌های سالم، مقدار کمی مایع میان ریه‌ها و قفسه سینه نگه می‌دارند تا حین باز و بسته شدن ریه‌ها طی تنفس از اصطکاک ممانعت گردد. اما فردی که دچار پلورال افیوژن شده است، مایع بسیار زیادی در فضای پلور دارد.
افراد مبتلا به پلورال افیوژن، باید فوراً به دنبال مراقبتهای پزشکی باشند. چرا که این وضعیت در صورت عدم درمان، می‌تواند مرگبار باشد.
علل آب آوردن ریه چیست ؟
آب آوردن ریه همیشه یک اختلال ثانویه است. به این معنی که نتیجه‌ی اختلال دیگری است. بسیاری از موارد می‌توانند موجب تولید بیش از حد مایع در پلور شوند. برخی از شایع‌ترین علل پلورال افیوژن، بیماری‌ها و اختلالات زیر می‌باشند:
- بیماری کبد یا کلیه: بیماری‌هایی همچون سیروز کبد می‌توانند موجب تجمع مایع در بدن و نفوذ آن به قفسه‌ی سینه شوند.
- نارسایی احتقانی قلب: عدم توانایی قلب برای پمپ کردن مناسب خون می‌تواند باعث تجمع مایع در قفسه‌ی سینه شود.
- بیماری‌های خودایمنی: بیماری‌هایی همچون لوپوس یا آرتریت روماتوئید ممکن است ریه‌ها را مورد هدف قرار داده و مشکلاتی مرتبط با پلور ایجاد نمایند.
- عفونت‌ها: عفونت‌های تنفسی همچون توبرکلوزیس (بیماری سل) یا پنومونی ممکن است پیشرفت نموده و به آب آوردن ریه منتهی شوند.
- آمبولی ریه: انسداد در شریان‌های ریه در اثر لخته‌ی خونی، می‌تواند موجب تولید بیش از حد مایع توسط پلور گردد.
- سرطان: معمولاً سرطان ریه، هرچند هر سرطانی که ریه‌ها یا پلور را درگیر کند، می‌تواند عامل آب آوردن ریه باشد.
عوارض ناشی از پروسه‌های پزشکی خاص نیز می‌توانند تحریک به ایجاد پلورال افیوژن نمایند. جراحی قلب باز علت شایعی در این زمینه است؛ اما سایر جراحی‌های قفسه‌ی سنه نیز ممکن است با خطر بروز پلورال افیوژن همراه باشند.
علائم آب آوردن ریه چیست ؟
علائم فیزیکی پلورال افیوژن به طور معمول ضمن پر شدن حفره‌ی قفسه‌ی سینه با مایع، ظاهر می‌شوند. این علائم شامل موارد زیر می‌باشند:
- سرفه‌ی خشک و بدون خلط
- سخت شدن تنفس به خصوص به هنگام دراز کشیدن
- تب
- درد سینه
- تنگی نفس
- عدم توانایی عمیق نفس کشیدن یا بروز درد به هنگام آن
اگر فردی اغلب اوقات سکسکه تجربه می‌کند یا الگوی سکسکه برطرف نمی‌شود، ممکن است پلورال افیوژن داشته باشد. برخی افراد اصلاً علائم پلورال افیوزن را تجربه نمی‌کنند. آب آوردن در ریه در این افراد طی معاینه برای یک مشکل نامربوط، تشخیص داده می‌شود.
علائم و نشانه‌های آب آوردن ریه ممکن است با علائم سایر اختلالات ریه اشتباه گرفته شود. افراد باید در صورت تجربه‌ی علائم آب آوردن ریه، بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.
آب آوردن ریه چگونه تسخیص داده می‌شود؟
از آنجا که بسیاری از اختلالات علائم مشابه پلورال افیوژن ایجاد می‌کنند، تشخیص این عارضه چندان ساده نیست. در ابتدا پزشکان معاینه‌ی فیزیکی از بیمار به عمل می‌آورند.
پزشک طی معاینه‌ی فیزیکی با استفاده از گوشی پزشکی به صداهای ریوی گوش می‌دهد. همچنین ممکن است روی قفسه‌ی سینه ضربه زده یا به اصطلاح دق کند تا از روی صدای ضربه متوجه وجود مایع شود. گام بعدی تصویربرداری است که می‌تواند به صورت تصویربرداری ساده با اشعه‌ی X یا CT اسکن باشد. پلورال افیوژن در تصویربرداری با اشعه‌ی X سفید به نظر می‌رسد در حالی که بافت ریه چنانچه در تصویر زیر دیده می‌شود، سیاه است. در ریه‌ی سمت راست تصویر A علائم کمی از وجود مایع به چشم می‌خورد. در ریه‌ی سمت چپ تصویز ناحیه‌ی سفید بزرگی دیده می‌شود که نشان‌دهنده‌ی پلورال افیوژن است. تصویر B میزان مایع موجود در قفسه‌ی سینه را به طور واضح نشان می‌دهد.
CT اسکن تصاویر دقیق‌تری برای پزشکان فراهم می‌کند که به تعیین علت زمینه‌ای آب آوردن ریه کمک می‌کنند. یکی از مهم‌ترین گام‌های تشخیصی، تعیین نوع افیوژن فرد می‌باشد. دو نوع افیوژن وجود دارد: ترنسودا یا اگزودا.
افیوژن ترنسودا
افیوژن ترنسودا معمولاٌ ناشی از وارد شدن مایع به قفسه‌ی سینه در اثر اختلالات دیگری است که موجب عدم تعادل فشار در عروق خونی شده‌اند. مایع در این نوع افیوژن اغلب محتوی ترکیبات پلاسمای خون است.
افیوژن اگزودا
درمان افیوژن اگزودا دشوارتر بوده و می‌تواند به مسائل جدی منتج شود. این نوع افیوژن معمولاً ناشی از اختلالات التهابی همچون سرطان‌ها، عفونت‌ها و آسیب‌های تروماتیک می‌باشد. همچنین ممکن است در اثر انسداد عروق خونی یا لنفاوی ناحیه نیز ایجاد شود.
نمونه برداری از آب ریه
اقدام بعدی پس از تصویربرداری معمولاً نمونه برداری از آب ریه است. این کار با وارد کردن سوزن بین دنده‌ها در فضای پلور و برداشت مقدار کمی از مایع موجود انجام می‌گیرد. نمونه‌ی مایع به پزشکان کمک می‌کند متوجه علائم عفونت احتمالی در مایع شده و بر اساس سطح پروتئین و وجود یا عدم وجود سلول سرطانی در مایع، پیچیده یا غیرپیچیده بودن وضعیت پلورال افیوژن را تعیین کنند.
در پلورال افیوژن پیچیده، آب ریه نشانگر علائم قطعی التهاب یا عفونت است. این موارد به درمان فوری نیاز دارند؛ چرا که ممکن است مشکلات جدی ایجاد نمایند. مایع موجود در پلورال افیوژن غیرپیچیده علائم عفونت یا التهاب ندارد. این موارد احتمالاً خفیف‌تر بوده و احتمال ایجاد آسیب دائمی ریه به مراتب بسیار کمتر است.
سایر اقدامات تشخیصی
پزشکان ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز برای کمک به تشخیص علت افیوژن درخواست کنند. این آزمایش‌های شامل موارد زیر می‌باشند:
- آزمایش‌های عملکرد کلیه جهت تشخیص نارسایی کلیوی احتمالی
- آزمایش‌های عملکرد کبد در جستجوی علائم سیروز یا نارسایی کبدی
- بیوپسی یا نمونه‌برداری از بافت ریه جهت بررسی علائم سرطان ریه
- برونکوسکوپی جهت ارزیابی مشکلات تنفسی بالقوه و علائم تومور
- سونوگرافی قلب در جستجوی شواهد نارسایی قلبی
همه‌ی این آزمایش‌ها به محدود ساختن تشخیص‌های احتمالی کمک کرده و روند درمان را تا حد امکان ساده‌تر می‌کنند.
درمان آب آوردن ریه چیست ؟
درمان پلورال افیوژن بستگی به اختلال زمینه‌ای آن دارد. به‌علاوه جهت درمان علت زمینه‌ای افیوژن، پزشکان در بیشتر موارد کشیدن اب ریه را توصیه می‌کنند.
تخلیه آب ریه با سرنگ
کشیدن اب ریه با وارد کردن سوزن یا لوله به فضای پلور و تخلیه آب ریه انجام می‌گیرد. کشیدن اب ریه دارد ؛ اما این فرآیند نیازی به بی‌هوشی عمومی نداشته و برای مقابله با درد، از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. اگر جمع شدن آب همچنان ادامه داشته باشد، احتمالاً نیاز باشد تخلیه اب ریه با سرنگ به دفعات بیشتر صورت بگیرد.
در مورد مراقبتهای بعد از کشیدن اب ریه مورد خاص چندانی وجود ندارد. کشیدن اب ریه با خطر کم عوارض جدی همراه است. این عوارض شامل عفونت، خون‌ریزی یا کلاپس (چمع شدن) ریه می‌باشند. اگر مایع خیلی سریع کشیده شود، ممکن است مایع به داخل خود ریه‌ها وارد گردد. هرچند بروز این عوارض نادر است.
سایر درمان‌ها
در برخی موارد سایر روش‌های درمانی ممکن است نیاز باشند. پلورودز فرآیندی است که طی آن فضای مابین غشاهای پلور ریه‌ها و قفسه‌ی سینه بسته می‌شود تا از تجمع مایه در این فضا جلوگیری گردد. موارد بسیار شدید همچنین ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند تا مایع از حفره‌ی قفسه‌ی سینه به شکم انتقال داده شود. برداشت بخشی از پوشش پلور نیز در موارد بسیار جدی ممکن است. درمان خانگی آب ریه به مفهوم شناخته شده وجود ندارد. آب ریه باید تحت مراقبت پزشکی کافی قرار بگیرد.
طیف پلورال افیوژن‌ها از موارد غیرجدی تا موارد تهدیدکننده‌ی زندگی متغیر است. دورنمای بیماری تا حد زیادی به علت افیوژن بستگی دارد. مدت زمان لازم برای بهبودی به میزان جدی بودن افیوژن بستگی دارد. پلورال افیوژن ممکن است نیاز به بستری و پایش داشته باشد. اغلب طبق راهنمایی‌های پزشک، برنامه‌ی درمانی مناسب هر بیمار مشخص می‌گردد.
