هیدروسل بیضه چیست؟
هیدروسل کیسه‌ای پر از مایع است که در اطراف بیضه شکل می‌گیرد. هیدروسل‌ها در نوزادان شایع هستند. به طور متداول این عارضه به نام آب آوردن بیضه شناخته شده است.
نزدیک به ۱۰ درصد از افراد مذکر با هیدروسل متولد می‌شوند. با این حال هیدروسل در هر سنی در مردان ممکن است رخ دهد.
به طور کلی هیدروسل‌ها تهدیدی برای بیضه‌ها به حساب نمی‌آیند و اغلب بدون درد هستند و بدون درمان نیز از بین می‌روند، اما در صورتی که کیسه بیضه یا اسکروتوم متورم شود لازم است به پزشک مراجعه شود تا دلایل دیگر تورم کیسه بیضه که ممکن است خطرناک هم باشد، مثل سرطان بیضه، مورد بررسی قرار گیرد.
علل هیدروسل بیضه چیست؟
در اواخر بارداری، بیضه‌های جنین پسر از شکم جنین وارد اسکروتوم می‌شوند. اسکروتوم یا کیسه بیضه (تصویر بالا)، کیسه‌ای از جنس پوست است که زمانی که بیضه‌ها از شکم نزول پیدا می‌کنند، آن‌ها را در برمی‌گیرد.
در طی تکامل طبیعی جنین، هر بیضه دارای کیسه‌ای در اطراف خود است که به طور طبیعی حاوی مایع است. در حالت نرمال، طی سال اول زندگی نوزاد، این کیسه خود به خود بسته می‌شود و بدن مایع درون کیسه را جذب می‌کند. اما این روند در نوزادی که هیدروسل دارد اتفاق نمی‌افتد. طبق گزارشات مایو کلینیک، نوزادانی که به صورت زودرس متولد شده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به هیدروسل قرار دارند.
همچنین هیدروسل‌ها در دوره‌ای از بزرگسالی هم شایع ترند به طوری که در مردان بالای ۴۰ سال شیوع بیشتری دارد. این حالت معمولاً به این دلیل است که کانالی که بیضه در دوران جنینی توسط آن از شکم خارج شده است (تصویر بالا) ، هنوز کاملاً بسته نشده است و یا مجدداً باز شده است و به همین دلیل راه برای ورود مایع وجود دارد یعنی مایع می‌تواند از شکم وارد فضای اسکروتوم شود. هیدروسل می‌تواند ناشی از التهاب یا آسیب به اسکروتوم و کانال مربوطه باشد. التهاب ممکن است به دلیل عفونت (اپیدیدیمیت) یا دلایل دیگر ایجاد شده باشد.
انواع هیدروسل بیضه
هیدروسل به دو نوع “مرتبط” و “غیر مرتبط” تقسیم می‌شود. عکس
هیدروسل غیر مرتبط (noncommunicating)
این نوع هیدروسل زمانی اتفاق می‌افتد که کیسه بیضه بسته شده است اما بدن نمی‌تواند مایع موجود در آن را جذب کند. مایع باقی مانده به طور معمول طی یک سال جذب می‌شود و هیدروسل برطرف می‌شود.
هیدروسل مرتبط (communicating)
این نوع هیدروسل زمانی اتفاق می‌افتد که کیسه احاطه کننده بیضه به طور کامل بسته نشود. در نتیجه مایع می‌تواند از کیسه خارج یا به آن وارد شود.
علائم هیدروسل بیضه
هیدروسل معمولاً دردی به همراه ندارد. اغلب تنها علامت آن، تورم اسکروتوم است.
در مردان بالغ، ممکن است احساس سنگینی در اسکروتوم وجود داشته باشد. در برخی موارد، تورم در زمان صبح شدیدتر از عصر است. این عارضه معمولاً چندان دردناک نیست.
در صورتی که مرد بالغ یا کودک مبتلا به هیدروسل دچار درد ناگهانی یا شدید در ناحیه اسکروتوم باشد، باید معالجه پزشکی صورت گیرد، زیرا این وضعیت ممکن است علامت مشکل دیگری به نام پیچ خوردگی بیضه (testicular torsion) باشد. پیچ خوردگی بیضه زمانی اتفاق می‌افتد که بیضه به دلیل آسیب یا حادثه دچار گره خوردگی شود. این مشکل شایع نیست اما یک وضعیت اورژانس پزشکی به شمار می‌آید و می‌تواند منجر به انسداد جریان خون به بیضه شود و اگر درمان نشود نهایتاً منجر به ناباروری شود. اگر فرد احساس می‌کند دچار پیچ خوردگی بیضه شده است، باید مستقیماً به بیمارستان مراجعه کند و یا با اورژانس تماس حاصل کند تا ارزیابی و درمان فوراً انجام شود.
تشخیص هیدروسل بیضه
برای تشخیص، پزشک باید تست فیزیک انجام دهد. در صورتی که هیدروسل وجود داشته باشد، اسکروتوم متورم می‌شود اما دردناک نیست. در این حالت پزشک قادر نیست بیضه‌ها را حین معاینه لمس کند زیرا مایع تجمع یافته مانع از تماس مستقیم می‌شود.
پزشک همچنین حساسیت اسکروتوم را بررسی می‌کند و با نور چراغ قوه اسکروتوم را مشاهده می‌کند. به این تست، ترنس ایلومینیشن (transillumination) گفته می‌شود. با انجام این کار، پزشک می‌تواند حضور مایع را در اسکروتوم تشخیص دهد. اگر در فضای اسکروتوم مایع وجود داشته باشد، نور می‌تواند از این مایع عبور کند اما اگر تورم اسکروتوم ناشی از یک توده جامد (سرطان) باشد، نور از آن عبور نمی‌کند. این تست برای تشخیص قطعی هیدروسل کافی نیست، اما می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
یکی دیگر از مواردی که در معاینه پزشکی بررسی می‌شود، فتق اینگوئینال است که با فشار آوردن به شکم مشخص می‌شود. همچنین برای بررسی این فتق بیمار می‌تواند سرفه کند یا زور بزند. فتق اینگوئینال زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از روده کوچک به دلیل ضعف نقطه خاصی از دیواره شکم، از ناحیه کشاله ران بیرون زده باشد. اگرچه این وضعیت تهدید کننده حیات نیست، اما ممکن است لازم باشد جراحی صورت گیرد.
ممکن است برای بررسی عفونت، انجام آزمایش خون و آزمایش ادرار لازم باشد. اگرچه شایع نیست، اما پزشک ممکن است انجام سونوگرافی این ناحیه را پیشنهاد دهد تا علل تورم اسکروتوم مثل فتق، تومور و … را رد کند.
درمان هیدروسل بیضه
هیدروسل در نوزاد تازه متولد شده پس از یک سال خود به خود برطرف می‌شود. هیدروسل در کودکان اگر به طور طبیعی برطرف نشود یا نسبت به قبل بزرگ تر شود، ممکن است نیازمند اقدامات جراحی توسط اورولوژیست باشد.
طبق گزارشات مایو کلینیک، هیدروسل در بزرگسالان به طور معمول طی شش ماه از بین می‌رود. تنها در صورتی جراحی انجام می‌شود که هیدروسل آزار دهنده باشد یا هیدروسل از نوع مرتبط باشد و منجر به فتق شود.
جراحی
جراحی برای برداشتن هیدروسل تحت بی هوشی انجام می‌شود. در اکثر موارد، بیمار چند ساعت پس از جراحی مرخص می‌شود.
برای این کار، برش کوچکی در شکم یا کیسه بیضه (بسته به محل هیدروسل) ایجاد می‌کنند و هیدروسل را خارج می‌نمایند. جراح پانسمان بزرگی در محل برش قرار می‌دهد. بسته به محل و اندازه برش، ممکن است بیمار تا چند روز نیازمند لوله تخلیه باشد.
خطرات بیهوشی شامل:
- واکنش آلرژیک
- مشکلات تنفسی
- اختلال در ریتم قلبی
خطرات پروسه جراحی:
- انعقاد خون یا خونریزی شدید
- آسیب به اسکروتوم مانند آسیب عصبی
- عفونت
بسته‌های یخ، استفاده از بیضه بند و استراحت کافی ناراحتی بعد از جراحی را کم می‌کنند. پزشک همچنین آزمایش چکاپ را برای بررسی برگشت هیدروسل پیشنهاد می‌کند، چون هیدروسل می‌تواند مجدداً ایجاد شود.
آسپیراسیون سوزنی
روش درمانی دیگری برای هیدروسل، تخلیه آن با سوزن بلند است، به طوری که سوزن را وارد کیسه هیدروسل می‌کنند و مایع درون آن را خارج می‌کنند. در برخی موارد، دارویی از طریق سوزن به ناحیه تزریق می‌کنند تا از برگشت دوباره هیدروسل جلوگیری کنند. به این روش آسپیراسیون سوزنی گفته می‌شود که معمولاً در مردانی انجام می‌شود که جراحی برای آنان خطر آفرین است.
مهمترین عوارض جانبی آسپیراسیون سوزنی، درد موقت در اسکروتوم و خطر عفونت است.
ملاحظات پس از جراحی
چه هیدروسل خود به خود بهبود یابد یا به جراحی نیازمند باشد، در نهایت عارضه خطرناکی به همراه ندارد.
اگر جراحی صوت گرفته است، درد اسکروتوم تا یک هفته بعد از جراحی برطرف می‌شود. پزشک در صورت لزوم می‌تواند داروی ضد درد برای بیمار تجویز کند. احتملاً چند هفته طول می‌کشد تا فرد به فعالیت‌های طبیعی گذشته خود برگردد. بیمار باید از هر فعالیتی که نیازمند فاصله دادن زیاد پاها از هم است، مثل دوچرخه سواری، اجتناب کند. در این مدت از سایر فعالیت‌های شدید هم باید پرهیز کند.
بخیه‌های محل جراحی معمولاً جذبی هستند، اما ممکن است پزشک معاینه آن را پس از چند هفته ضروری بداند. تمیز نگه داشتن محل زخم با استحمام کافی از عفونت پیشگیری می‌کند.
