تزریق تستوسترون یک درمان هورمونی شناخته شده است. مصرف اولیه آن برای درمان اختلالات جنسی در مردان و کم کردن علائم ناشی از کمبود تستوسترون پس از یائسگی در زنان است. مردان ترنس (تراجنسیتی) و افراد با جنسیت نامعین نیز می‌توانند از تزریق تستوسترون به عنوان بخشی از درمان ایجاد کننده حالات مردانه (masculinizing therapy) استفاده کنند.
تزریق تستوسترون برای بسیاری از افراد بی خطر است اما می‌تواند عوارض جانبی هم به همراه داشته باشد. عوارض جانبی ایجاد شده در افراد مختلف متفاوت است و به علت مصرف تستوسترون بستگی دارد.
اگرچه تزریق تستوسترون به جبران تستوسترون کاهش یافته در بیماری‌های مختلف کمک می‌کند، سازمان غذا و دارو مصرف آن را برای درمان مشکلات ناشی از کاهش تستوسترون وابسته به سالخوردگی، توصیه نمی‌کند، زیرا با مصرف تستوسترون در چنین مواردی، خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها افزایش می‌یابد.
در این مقاله به کاربرد این دارو، ایمنی و عوارض جانبی احتمالی آن خواهیم پرداخت.
تزریق تستوسترون چیست؟
منظور از تزریق تستوسترون، تزریق تستوسترون ایزوله است. این هورمون در مردان و زنان وجود دارد اما سطح آن به طور طبیعی در مردان بیشتر از زنان است.
تستوسترون درمانی در ایالات متحده رواج پیدا کرده است. پزشک باید پیش از تجویز طولانی مدت تستوسترون، بیمار را از مزایا و خطرات مصرف این دارو آگاه کند.
در اینجا به چند نمونه از کاربرد تستوسترون می‌پردازیم.
درمان کمبود تستوسترون در مردان
تزریق تستوسترون می‌تواند برای درمان کمبود تستوسترون در مردان تجویز شود. کمبود تولید تستوسترون توسط بیضه‌ها، هایپوگنادیسم نامیده می‌شود.
سطح پایین تستوسترون اثرات بدی روی بدن دارد. علائم کمبود تستوسترون در مردان شامل کاهش تعداد اسپرم در مایع منی، کاهش توده استخوان و عضله، افزایش چربی بدن و اختلال در نعوظ است. سطح تستوسترون کل طبیعی در جریان خون در مردان بالغ و سالم ۲۸۰-۱۱۰۰ نانوگرم بر دسی لیتر است.
با تزریق تستوسترون به افراد مبتلا به هایپوگنادیسم، اثرات زیر مشاهده خواهد شد:
- بهبود عملکرد جنسی
- افزایش توده ماهیچه‌ای و قوای جسمی
- بهبود خلق و خو
- بهبود عملکرد شناختی
- کاهش احتمال پوکی استخوان
نکته مهم آن است که این روش درمانی (تزریق تستوسترون) به جای درمان علت اصلی و زمینه‌ای هایپوگنادیسم، تنها علائم ناشی از کمبود تستوسترون را درمان می‌کند.
افرادی که مشکوک به کمبود تستوسترون هستند، باید برای تشخیص بیماری خود به پزشک مراجعه نمایند. با این حال، علائم کمبود تستوسترون کاملاً عمومی و غیر اختصاصی است و ممکن است علت این علائم شرایط بیماری دیگر یا عوامل مرتبط با سبک زندگی باشد.
همه مردان مبتلا به کمبود تستوسترون، به درمان احتیاج ندارند و درمان با تزریق تستسترون همیشه بی خطر نیست. سازمان غذا و دارو درمان جایگزینی تستوسترون را تنها برای درمان کمبود تستوسترون ناشی از اختلالات بیضه، مغز یا غده هیپوفیز مؤثر می‌داند و مصرف آن برای کاهش طبیعی هورمون، ناشی از سالخوردگی، مضر است.
درمان کمبود تستوسترون در زنان
تزریق تستوسترون در زنان نسبت به مردان، مورد بحث و اختلاف نظر است.
سطح طبیعی تستوسترون کل در یک خانم بالغ و سالم ۱۵-۷۰ نانوگرم بر دسی لیتر است. کمبود تستوسترون در زنان می‌تواند منجر به مشکلات باروری، پریود نامنظم، خشکی واژن و کاهش میل جنسی شود. با این وجود، پزشکان اغلب برای درمان تستوسترون پایین در زنان، تزریق آن را توصیه نمی‌کنند، زیرا از عوارض تزریق تستوسترون، اثرات ایجاد کننده حالات مردانه در زنان است.
علی رغم نکته ذکر شده، پزشک ممکن است تستوسترون درمانی را برای کمک به برطرف کردن اختلال تمایل جنسی کاهش یافته در زنان یائسه تجویز کند. تحقیقات استفاده از این هورمون را برای برطرف کردن دیگر علائم یائسگی مانند اضطراب، تغییرات خلقی، اضافه وزن و کاهش تراکم استخوانی، تأیید نکرده‌اند.
در حال حاضر سازمان غذا و دارو هیچ محصول محتوی درمان با تستوسترون در زنان را تأیید نکرده است. علاوه بر این، در ایالات متحده هیچ فورمولاسیون در دسترسی وجود ندارد که بتواند دوز توصیه شده درمانی ۳۰۰ میکروگرم در روز را برای زنان فراهم کند. در نتیجه یک خانم برای رسیدن به دوز تجویز شده باید از داروی ترکیبی استفاده کند.
درمان هورمونی ایجاد کننده حالات مردانه
درمان با تستوسترون منجر به ایجاد ظاهر مردانه‌تر در افراد می‌شود. مردان ترنس جندر و افراد با جنسیت نامعین و یا افراد دیگر، ممکن است از تزریق هورمون برای تسهیل فرایند تغییر جنسیت استفاده کنند. به این نوع استفاده از تستوسترون، درمان هورونی ایجاد کننده حالات مردانه یا masculinizing hormone therapy گفته می‌شود.
درمان با هورمون تستوسترون به فرد کمک می‌کند تا خصوصیات جنسی مردانه در او افزایش پیدا کند و خصوصیات جنسی زنانه کاهش یابد و در نتیجه منجر به هر یک از تغییرات زیر شود:
- تغییر عملکرد عاطفی و اجتماعی فرد
- افزایش رویش مو در صورت
- افزایش موی زائد بدن
- بیشتر جوش زدن
- کلفت شدن صدا
- تغییر در محل توزیع چربی در بدن
- افزایش توده عضلانی
- از بین رفتن سیکل عادت ماهیانه
- عقب رفتن خط رویش مو همراه با طاسی با الگوی مردانه
این رژیم‌های درمانی با تستوسترون مشابه مواردی است که برای درمان هایپوگنادیسم در مردان استفاده می‌شود. تزریق تستوسترون یک بار در هفته ممکن است بهترین راه برای حفظ یکنواخت سطح هورمون باشد.
انواع تستوسترون تزریقی
تزریق هورمون تستوسترون به گونه‌های مختلفی انجام می‌شود. مانند:
- تستوسترون سیپیونات (نام تجاری: Depo-Testosterone)
- تستوسترون انانتات (نام تجاری: Xyosted)
- تستوسترون اندکانوات (نام تجاری: Aveed): این دارو فرمولاسیون طولانی اثر دارد.
نحوه تزریق دارو
زمانی که فرد هورمون تستوسترون را تزریق می‌کند، هورمون مستقیماً از طریق عضله به بدن وارد می‌شود. تزریق می‌تواند به دو صورت انجام شود:
- تزریق هورمون در منزل با استفاده از کیت تزریق در خانه. در این حالت هورمون را به ران پا تزریق می‌کنند.
- تزریق در مطب پزشک. در این حالت هورمون توسط پزشک به عضله باسن تزریق می‌شود.
در صورتی که فرد تستوسترون تزریق می‌کند، باید هر چند ماه یکبار برای بررسی وضعیت خود به پزشک مراجعه کند. بسته به شرایط فرد، درمان می‌تواند تا آخر عمر ادامه پیدا کند و یا کوتاه مدت باشد.
عوارض تزریق تستوسترون
در صورتی که افراد طبق دستورالعمل پزشک تزریق تستوسترون را انجام دهند، عارضه‌ای ایجاد نمی‌شود. با این وجود، تحقیقات نشان دهنده ارتباط تستوسترون تزریقی با چند عارضه جانبی و شکایات احتمالی هستند.
عوارض احتمالی تزریق تستوسترون شامل:
- افزایش ریسک مشکلات قلبی عروقی
- بدتر شدن علائم دستگاه ادراری تحتانی
- پلی سیتمی که نوع نادری از سرطان خون است
- افزایش خطر ترومبوز وریدی
ممکن است برخی افراد نسبت به تزریق تستوسترون واکنش آلرژیک نشان دهند. برای مثال، تزریق تستوسترون اندکانوات می‌تواند منجر به واکنش آلرژیک شدید یا مشکلات تنفسی شود. علائم آن شامل مشکلات تنفسی، سرگیجه و راش پوستی است.
فرم‌های دیگر تستوسترون مانند تستوسترون انانتات می‌تواند سبب افزایش فشار خون و در نتیجه افزایش خطر سکته قلبی و مغزی شود.
افرادی که قبلاً دچار سکته قلبی، مغزی، مشکلات قلبی یا افزایش فشار خون بوده‌اند، پیش از شروع درمان باید پزشک خود را نسبت به این مشکلات آگاه کنند، زیرا تزریق تستوسترون در این افراد می‌تواند خطرناک باشد.
هر گاه فردی هر یک از علائم زیر را پس از تزریق هورمون تجربه کرد، باید سریعاً اقدامات اورژانسی پزشکی برای فرد صورت گیرد:
- تنگی نفس
- کند یا دشوار شدن تکلم
- درد قفسه سینه
- ضعف یا بی حسی دست و پا
- درد دست، گردن، کمر یا فک
- سرگیجه
- غش کردن
اگر پزشک برای درمان تأخیر رشد و بلوغ در یک نوجوان، تزریق تستوسترون را توصیه می‌کند، هدف از این کار سرعت بخشیدن به رشد جهشی طی بلوغ است. این درمان نباید بر حداکثر طول قدی که نوجوان به آن می‌رسد تأثیر بگذارد.
عوارض جانبی تزریق تستوسترون
عوارض خفیف ناشی از درمان شامل:
- بزرگ شدن پستان‌ها (ژنیکوماستی) یا درد پستان
- آکنه
- کلفت شدن صدا
- خستگی مفرط
- خشونت صدا
- درد کمر
- قرمزی، کبودی، درد، خونریزی یا سفتی محل تزریق هورمون
- اختلال در خوابیدن یا بیدار ماندن
- اضافه وزن
- درد مفاصل
- تغییرات خلقی
- سردرد
اگر فرد عوارض شدیدتری را تجربه می‌کند باید به پزشک خود مراجعه نماید. این علائم شامل:
- احساس تهوع و استفراغ
- درد ساق پا و قرمزی و تورم آن
- تورم دست‌ها، مچ پا، روی پا یا ساق پا
- مشکل تنفسی
- زردی پوست و چشم
- نعوظ بسیار طولانی
- تغییر در ادرار مثل مشکل در ادرار کردن، تکرر ادرار، جریان ضعیف ادرار، فوریت در ادرار کردن یا وجود خون در ادرار
- درد شدید در بخش بالا و راست شکم
- تغییرات خلقی مانند افسردگی، اضطراب یا تمایل به خودکشی
نتیجه گیری
پزشکان ممکن است برای درمان کمبود تستوسترون به دلیل برخی اختلالات در مردان، تزریق تستوسترون را توصیه و تجویز کنند. این کار علت اصلی ایجاد کننده کمبود تستوسترون را از بین نمی‌برد اما می‌تواند به کاهش علائم ناشی از آن کمک کند. از این هورمون برای درمان اختلالات جنسی ناشی از تغییرات بدن پس از یائسگی و نیز درمان هورمونی ایجاد کننده حالات مردانه استفاده می‌شود.
افراد باید از مشکلات مصرف کوتاه مدت یا طولانی مدت تستوسترون آگاهی پیدا کنند. پزشک باید ارزیابی کاملی انجام دهد و اگر درمان جایگزینی تستوسترون یکی از راه‌های پیشنهادی است، درباره اثرات و خطرات احتمالی آن پیش از تجویز هورمون، با بیمار صحبت کند.
بهتر است برای کاهش هر گونه خطر، مطابق با دستورالعمل پزشک رفتار شود.
