پریودنتیت چیست؟
پریودنتیت نوعی عفونت شدید لثه است که به دلیل تجمع باکتری‌ها بر روی دندان و لثه‌ها ایجاد می‌شود. با پیشرفت پریودنتیت، ممکن است استخوان فک و دندان‌ها آسیب پیدا کنند اما در صورتی که پریودنتیت زود درمان شود و بهداشت دهان و دندان به درستی رعایت شود، آسیب به وجود آمده، متوقف می‌شود.
مراحل ایجاد پریودنتیت لثه
پریودنتیت با یک التهاب ساده آغاز می‌شود و به مرور بدتر می‌شود.
التهاب لثه یا ژنژیویت (gingivitis)
پریودنتیت ابتدا با التهاب لثه که به آن ژنژیویت گفته می‌شود، آغاز می‌شود. یکی از اولین علائم ژنژیویت این است که با مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان، لثه خونریزی می‌کند.
ممکن است در این حالت رنگ دندان نیز اندکی تغییر کند. به این حالت، “پلاک دندان” گفته می‌شود. پلاک‌ها باکتری‌ها و بقایای غذایی هستند که روی دندان تشکیل می‌شوند. هرچند باکتری‌ها همیشه به طور طبیعی در دهان وجود دارند، اما تنها زمانی که بهداشت دهان به گونه‌ای باشد که این باکتری‌ها تکثیر چشمگیر داشته باشند، مضر محسوب می‌شوند و آسیب ایجاد می‌کنند. این شرایط زمانی ایجاد می‌شود که فرد مسواک نزند و یا از نخ دندان استفاده نکند و یا به طور مرتب پاکسازی تخصصی دندان را انجام ندهد.
بیماری پریودنتال اولیه
در مراحل اولیه‌ی پریودنتیت، لثه عقب می‌رود و از دندان فاصله می‌گیرد و به همین علت حفره‌هایی میان دندان و لثه ایجاد می‌شود که اصطلاحاً پاکِت دندانی نامیده می‌شوند. این پاکِت‌ها با باکتری‌های آسیب‌زا پر می‌شوند. در این حالت سیستم ایمنی به جنگ این عفونت می‌رود و در نتیجه آن، بافت لثه شروع به تحلیل رفتن می‌کند. به همین علت ممکن است حین مسواک زدن و نیز استفاد از نخ دندان، لثه خونریزی کند و همچنین قسمتی از استخوان فک از بین برود.
بیماری پریودنتال متوسط
اگر بیماری از حالت اولیه به سمت متوسط پیشرفت کند، ممکن است فرد دچار خونریزی و درد در اطراف دندان و تحلیل رفتن لثه شود. دندان‌ها حمایت استخوانی خود را از دست می‌دهند و لق می‌شوند. عفونت ایجاد شده نیز ممکن است منجر به پاسخ التهابی در سراسر بدن شود.
بیماری پریودنتال پیشرفته
در مراحل پیشرفته بیماری، بافت همبندی که دندان‌ها را در جای خود ثابت نگه می‌دارد، تخریب می‌شود. لثه‌ها، استخوان‌ها و دیگر بافت‌های حمایتی دندان نیز تخریب می‌شوند. در این حالت ممکن است فرد درد شدید حین جویدن غذا، بوی بد و طعم بد در دهان خود احساس کند. در این مرحله ممکن است فرد دندان‌های خود را از دست بدهد.
علائم پریودنتیت
علائم بیماری پریودنتیت، به مرحله آن بستگی دارد، اما به طور کلی شامل علائم زیر است:
- خونریزی لثه در حین مسواک زدن یا کشیدن نخ دندان
- بوی بد دهان
- جا به جایی دندان‌ها یا لق شدن دندان
- تحلیل رفتن لثه
- قرمزی، تورم و درد لثه
- تشکیل پلاک یا تارتار بر روی دندان
- احساس درد در هنگام جویدن
- افتادن دندان
- احساس طعم بد در دهان
- پاسخ التهابی در سراسر بدن
علائم پریودنتیت در مراحل اولیه معمولاً چندان قابل تشخیص نیست و احتمالاً دندانپزشک اولین فردی است که آن را تشخیص می‌دهد.
علت پریودنتیت
افراد سالم به طور طبیعی صدها نوع باکتری مختلف در دهان خود دارند. اغلب این باکتری‌ها کاملاٌ بی ضرر هستند. اما زمانی که فرد روزانه دندان‌های خود را به درستی تمیز نکند، باکتری‌ها روی دندان تکثیر پیدا می‌کنند.
پریودنتیت معمولاً به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ایجاد می‌شود. وقتی فرد مسواک نزند و محل‌های دور از دسترس دهان را تمیز نکند، اتفاقات زیر رخ می‌دهد:
- باکتری‌های دهانی تکثیر پیدا کرده و ماده‌ای به نام پلاک دندانی را تشکیل می‌دهند.
- اگر پلاک با مسواک زدن برداشته نشود، به مرور باکتری‌ها رسوبات معدنی خود را در پلاک‌ها بر جای می‌گذارند و به ماده‌ای سخت‌تر تبدیل می‌شوند.
- این رسوبات معدنی سخت‌تر، تارتار نام دارند. تشکیل این رسوب سبب رشد بیشتر باکتری‌ها به سمت ریشه دندان می‌شود.
- پاسخ ایمنی بدن به این رشد باکتریایی، منجر به التهاب لثه می‌شود.
- به مرور اتصال لثه به دندان از بین می‌رود و ممکن است پاکِت (فاصله) بین لثه و ریشه دندان ایجاد شود.
- باکتری‌های غیرهوازی و مضر در این پاکت‌ها تکثیر شده و کلونیزه می‌شوند و سمومی ایجاد می‌کنند که به لثه‌ها، دندان‌ها و ساختارهای استخوانی حمایت کننده دندان، آسیب وارد می‌کنند.
به علاوه، عوامل دیگری هم خطر ابتلا به پریودنتیت را افزایش می‌دهند. این عوامل شامل:
- مصرف سیگار که یکی از مهم‌ترین عوامل پریودنتیت است.
- دیابت نوع دو
- چاقی
- تغییرات هورمونی در زنان (مثل زمان قاعدگی، حاملگی یا یائسگی)؛ در این حالت لثه‌ها حساس‌تر می‌شوند.
- شرایطی که بر عملکرد سیستم ایمنی بدن اثرگذار است مثل HIV یا لوسمی(سرطان خون)
- داروهایی که مقدار بزاق دهان را کم می‌کنند.
- عوامل ژنتیکی
- سوء تغذیه مانند کمبود ویتامین C
تشخیص پریودنتیت
دندانپزشک قادر است علائم بیماری پریودنتیت را در مراحل ابتدایی با انجام معاینات فیزیکی روتین، تشخیص دهد. آن‌ها وضعیت پریودنتیت را در طول زمان ارزیابی می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که پریودنتیت بدتر نشده باشد. به همین دلیل افراد باید به صورت دوره‌ای برای معاینه به دندانپزشک مراجعه نمایند.
ممکن است دندانپزشک از خط کش بسیار کوچکی به نام پروب، برای اندازه‌گیری پاکِت‌های ایجاد شده در لثه استفاده کند. این تست معمولاً بدون درد است. اگر پلاک، تارتار یا هر دو بر روی دندان مشاهده شوند، دندانپزشک این مواد را با روش‌های تخصصی از روی دندان‌ها پاک می‌کند. آن‌ها ممکن است برای بررسی بیشتر یا انجام اقدامات درمانی، رادیوگرافی دندانی انجام دهند یا بیمار را به متخصص جراحی لثه (پریودنتیست) ارجاع دهند.
عوارض پریودنتیت
اگر پریودنتیت درمان نشود، ساختارهای حمایتی دندان، شامل استخوان‌های فک ممکن است تخریب شوند. در این حالت دندان لق می‌شود و ممکن است خود به خود بیافتد یا لازم باشد کشیده شود. دیگر عوارض پریودنتیت شامل:
- آبسه‌های دردناک
- جا به جایی دندان‌ها که می‌تواند مشکلاتی در حین خوردن غذا برای فرد ایجاد کنند.
- تحلیل رفتن لثه و آشکار شدن ریشه دندان
- افزایش عوارض پریودنتیت در دوران بارداری مانند وزن کم نوزاد در هنگام تولد و پره‌اکلامسی
- افزایش خطر ایجاد مشکلات قلبی، ریوی و دیابت
درمان پریودنتیت
درمان پریودنتیت لثه با هدف برداشتن پلاک‌ها و رسوبات باکتریایی از روی دندان‌ها و لثه‌ها انجام می‌شود.
رعایت بهداشت دهان و دندان
مراکز بهداشت، دستورالعمل کاهش باکتری‌های دهانی را که شامل تمیز نگه داشتن دندان‌ها و لثه‌ها می‌شود، به افراد ارائه می‌دهند. از طرف دیگر دندانپزشک نحوه صحیح استفاده از مسواک و نخ دندان را به افراد آموزش می‌دهد و در صورت نیاز، محصولات بهداشتی دیگری مثل جرم گیر آبی دندان یا دهانشویه را نیز به فرد توصیه می‌کند.
در این جا به چند نکته درباره سلامت دندان‌ها اشاره می‌شود:
- روزی دوبار دندان‌های خود را با خمیر دندان حاوی فلوراید، مسواک بزنید.
- استفاده از مسواک برقی می‌تواند در تمیزی دندان مؤثرتر باشد.
- روزانه حداقل یکبار از نخ دندان برای برداشتن پلاک دندانی استفاده کنید.
- حداقل دو بار در سال به دندانپزشکی مراجعه نمایید تا در صورت نیاز، شستشوی تخصصی دندان انجام شود.
- از سیگار کشیدن و جویدن تنباکو پرهیز کنید.
شاید این مقاله برای شما مفید باشد.
پاکسازی تخصصی دندان‌ها
طی این فرایند، دندانپزشک پلاک‌ها و تارتار‌های روی دندان و ریشه دندان را از بین می‌برد و سپس دندان‌ها را پولیش و درخشان کرده و به آن‌ها فلوراید می‌زند. هر پاکِت پریودنتی در لثه، باید به صورت عمقی پاکسازی شود تا بهبودی آغاز شود. یکی از روش‌های پاکسازی عمیق دندان SRP یا “جرم گیری و تصحیح سطح ریشه” نام دارد که تارتارها را از روی دندان خراش می‌دهد و هر نقطه ناصافی که روی ریشه دندان وجود داشته باشد و ممکن است باکتری‌ها در آن تجمع پیدا کنند، از بین می‌برد.
آنتی بیوتیک‌ها
در برخی موارد آنتی بیوتیک‌ها برای کمک به درمان عفونت دائمی لثه که به روش‌های پاکسازی تخصصی جواب نداده‌اند، تجویز می‌شوند. آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند به صورت دهانشویه، ژل یا قرص و کپسول خوراکی مصرف شوند.
معاینات دوره‌ای
پس از شروع درمان، لازم است بیمار ابتدا چند هفته بعد برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کند و سپس این معاینات را هر سه تا شش ماه یکبار انجام دهد تا روند بهبود، مورد ارزیابی قرار گیرد. در صورتی که پاکِت‌های پریودنتی لثه همچنان وجود دارند، ممکن است لازم باشد روش‌های درمانی دیگری مانند جراحی صورت بگیرد.
جراحی
اگر التهاب در نواحی‌ای که برای مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن قابل دسترسی نیستند، همچنان وجود داشته باشد، ممکن است پزشک نوعی جراحی تخصصی به نام جراحی فلپ (flap surgery) لثه را برای درمان پیشنهاد دهد. با این روش، رسوبات زیر لثه پاکسازی می‌شوند. در جراحی فلپ، تحت بیهوشی، لثه از دندان جدا شده و کنار زده می‌شود تا ریشه دندان‌ها پاکسازی شود. سپس لثه‌ها به محل قبلی خود بخیه زده می‌شوند.
اگر در پی پریودنتیت، تحلیل رفتن بافت استخوانی فک نیز رخ دهد، همزمان با جراحی فلپ، فرایند دیگری به نام پیوند یا تزریق استخوان انجام می‌شود تا استخوان از دست رفته، بازسازی شود.
نتیجه گیری
در صورتی که پریودنتیت در مراحل اولیه تشخیص داده شده و درمان شود، به راحتی متوقف می‌شود. درمان پریودنتیت لثه معمولاً موفقیت آمیز است.
اگر فرد پریودنتیت داشته باشد، مراجعه دوره‌ای و منظم به دندانپزشک برای اطمینان از این که بیماری دیگر پیشرفت نکرده باشد، لازم است. فرد بیمار باید عادت‌های بهداشت دندان خود را تغییر دهد و به طور دقیق دستورالعمل‌های دندانپزشک را رعایت کند تا نتیجه مطلوب حاصل شود. به دست آمدن نتیجه دلخواه در طولانی مدت، به تلاش فرد برای رعایت بهداشت دهان و دندان و ارزیابی مداوم دندانپزشک بستگی دارد.
علاوه بر آن که پیشرفت بیماری پریودنتیت در افراد سیگاری سریع‌تر از افراد دیگر است، این افراد پاسخ ضعیف‌تری به درمان می‌دهند به طوری که اکثریت قریب به اتفاق موارد پریودنتیت که به درمان پاسخ نمی‌دهند، افراد سیگاری هستند.
