مقدمه
اختلال شخصیت خودشیفته—یکی از انواع متعدد اختلالات شخصیت—وضعیتی روانی است که افراد دارای احساس متورمی از اهمیت خودشان، نیاز عمیق به توجه و تحسین افراطی، روابط مشکلدار، و عدم همدلی/همدردی با دیگران می باشند. اما پشت این ماسک اعتماد به‌نفس افراطی عزت نفسی شکننده وجود دارد که با کوچک‌ترین انتقاد آسیب‌پذیر می باشد.
اختلال شخصیت خودشیفته مشکلاتی را در بسیاری از حوزه‌های زندگی همانند روابط، کار، مدرسه یا امور مالی باعث میشود. عموما، افراد دارای این اختلال ممکن است موقعی که مورد لطف و تحسین ویژه که باور دارند لایقش هستند را دریافت نمی‌کنند، غمگین و ناامید می شوند. آنها ممکن است روابط‌شان را راضی کننده و قانع کننده نیابند، و دیگران نیز ممکن است از مصاحبت آنها لذت نبرند.
درمان اختلال شخصیت خودشیفتگی حول گفتگودرمانی(رواندرمانی) استوار است.
علائم
نشانه‌ها و علائم اختلال شخصیت خودشیفته و شدت علائم متغییر می باشند. افراد با این اختلال میتوانند:
- دارای حس اغراق‌آمیز خود بزرگ شماری باشند
- دارای حس استحقاق و نیاز به تحسین افراطی و دائمی باشند
- انتظار دارند بدون داشتن موفقیت یا دستاوردی بعنوان برتر شناخته شوند
- دستاورها و استعدادهای خود را اغراق‌آمیز جلوه دهند
- با تخیلات یا فانتزی هایی در خصوص موفقیت، قدرت، عالی بودن، زیبایی یا همسر ایده آل بودن درگیر باشند
- باور داشته باشند که آنها بهترهستند و تنها با افراد خاص همسان می توانند ارتباط برقرار نمایند
- گفتگوها و مکالمات را به نفع خود انحصاری می کنند و با افرادی که آنها را فرومایه فرض می کنند برخورد مناسب و خوبی ندارند
- انتظار الطاف و مساعدت ویژه دارند و برآورده شدن بدون چون و چرای خواسته ها و انتظاراتشان را دارند
- از دیگران (سوء) استفاده می کنند تا به آنچه که میخواهند دست یابند
- دارای ناتوانی یا عدم تمایل و علاقه به شناسایی نیازها و احساسات دیگران می باشند
- به دیگران حسود بوده و باور دارند که دیگران به آنها حسادت می‌ورزند
- به طرز متکبرانه یا غرورآمیز رفتارمی کنند و بنظر پرمدعا، غلوگو و فریبکار می رسند
- پافشاری بر داشتن بهترین هرچیز مثل بهترین ماشین یا بهترین محل کارمی کنند
در عین حال، افراد مبتلا به اختلال خودشیفتگی در مواجهه با هر آنچه که بعنوان انتقاد می پندارند مشکل دارند و می توانند:
- در صورت عدم مواجهه با رفتار و عکس العمل ویژه و خاص بی تاب و عصبانی شوند
- دارای مشکلات بین فردی قابل ملاحظه بوده و براحتی احساس خواری و کوچکی کنند
- با خشم و اهانت واکنش نشان میدهند و سعی می کند با تحقیر دیگران خود را برتر جلوه دهند
- در تنظیم احساسات و هیجانات و رفتار مشکل داشته باشند
- مشکلات عمده‌ای را در تعامل با استرس و سازگاری با تغییر تجربه نمایند
- احساس افسردگی و بدخلقی به خاطر نرسیدن به کمال بکنند
- در موقع مراجعه به پزشک دارای احساسات مخفی ناامنی، شرم، آسیب‌پذیری و حقارت داشته باشند
افراد با اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است نخواهند فکر کنند که ممکن است مشکلی وجود داشته باشد، بنابراین احتمال دارد دنبال درمان نباشند. اگر هم دنبال درمان باشند، احتمال بیشتر وجود دارد که برای علائم افسردگی، سوء مصرف مواد یا الکل، یا دیگر مشکل سلامت روان باشد. اما احساس توهین به عزت نفس ممکن است پذیرش مشکل و دنبال کردن درمان را مشکل سازد.
اگر شما جنبه‌هایی از شخصیت‌تان را که در اختلال شخصیت خودشیفته متعارف است شناسایی کنید یا خودتان را غرق در ناراحتی ببینید، مراجعه به پزشک قابل اعتماد یا روانشناس را مدنظر قرار دهید. دریافت معالجه مناسب می تواند به شما کمک نماید تا زندگی خود را امیدوارتر و لذت بخش تر نمایید.
علل
آنچه که منجر به اختلال شخصیت خودشیفتگی میشود شناخته شده نیست. همانند مقوله رشد/ تحول شخصیت و دیگراختلالات سلامت روان، علت اختلال شخصیت خودشیفتگی احتمالا پیچیده است. این اختلال ممکن است با موارد ذیل مرتبط باشد:
- محیط – عدم تطابق در روابط والد-کودک همراه با ستایش و تحسین با انتقاد افراطی که با تجربه کودک چندان مرتبط نمی باشد
- ژنتیک – ویژگی‌ها و صفات موروثی
- نوروبیولوژی یا زیست‌شناسی عصبی—ارتباط میان مغز و رفتار و تفکر
عوامل خطر
میزان اختلال شخصیت خودشیفته در مردان نسبت به زنان بیشتر است و اغلب در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع میشود. مهم است که به خاطر داشته باشید برخی کودکان ممکن است صفات/علائمی از خودشیفتگی از خود نشان دهند، اما این ممکن است بسادگی متعارف و معمول سن‌شان باشد و به این معنی نیست که آنها به این اختلال دچار خواهند شد.
اگرچه علت اختلال شخصیت خودشیفته ناشناخته است، برخی محققان باور دارند که سبک‌های والدگری که بیش از حد محافظتی یا مسامحه کار هستند ممکن است در کودکان آسیب‌پذیر ازلحاظ زیست‌شناختی تاثیراتی داشته باشد. ژنتیک و زیست‌شناسی عصبی نیز ممکن است نقشی را در بوجود آمدن اختلال شخصیت خودشیفتگی داشته باشند.
عوارض
عوارض اختلال شخصیت خودشیفته و دیگر شرایطی که میتوانند همراه با این اختلال رخ دهند، میتوانند شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات در ایجاد و نگهداشت رابطه
- مشکلات در مدرسه یا کار
- افسردگی و اضطراب
- مشکلات سلامت جسمانی
- سوءمصرف مواد یا الکل
- افکار یا رفتار خودکشی
پیشگیری
بخاطر اینکه علت و دلایل اختلال شخصیت خودشیفتگی ناشناخته است، روش شناخته شده‌ای برای پیشگیری وجود ندارد. با این حال، موارد ذیل می توانند کمک نمایند:
- شروع درمان در اسرع وقت برای مشکلات سلامت روان دوران کودکی
- شرکت در خانواده درمانی برای یادگیری روش های سالم ایجاد ارتباط یا مقابله با درگیری یا رنج‌های هیجانی
- حضور یافتن در کلاس‌های والدگری و گرفتن راهنمایی از درمانگران یا مددکاران اجتماعی درصورت لزوم
تشخیص
برخی ویژگی‌های اختلال شخصیت خودشیفته مشابه با دیگر اختلالات شخصیتی می باشد. همچنین، ممکن است این اختلال به همراه دیگر اختلال یا اختلالات تشخیص داده شود که میتواند تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته را چالش‌‌برانگیزتر کند.
معمولا تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته مبتنی برموراد زیر است:
- نشانه‌ها و علائم
- آزمون فیزیکی برای مطمئن شدن از اینکه مشکل جسمی منجر به علائم و نشانه نمیشوند
- ارزیابی روانشناختی جامع و کامل که ممکن است شامل پرکردن پرسشنامه باشد
- ملاک ها و معیارهای موجود در دستورالعمل تشخیصی و آماری اختلالات روانی(DSM-5) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده است
معالجه و درمان
گفتگودرمانی(روان درمانی) روش متعارف و شناخته شده برای درمان اختلال شخصیت خودشیفتگی است. اگر دیگر علائم سلامت روانی در فرد وجود داشته باشد، ممکن است داروهایی نیز در درمان ملحوظ شوند.
روان درمانی
درمان اختلال شخصیت خودشیفتگی متمرکزبر گفتگودرمانی است که تحت عنوان رواندرمانی شناخته می شود. روان درمانی میتواند درموراد زیر کمک کننده باشد:
- یادگیری برای ارتباط بهتر با دیگران برای رابطه صمیمی تر، لذت‌بخش‌تر و با ارزش تر
- فهمیدن علل هیجانات‌تان و آنچه شما را به رقابت، به بی‌اعتمادی به دیگران، و شاید حقیر شمردن خودتان و دیگران وا می دارد
حیطه‌های تغییر در کمک کردن به شما برای قبول مسئولیت و یادگیری شامل موارد ذیل می باشند:
- تقبل و حفظ روابط شخصی واقعی و تعامل با همکاران
- شناسایی و قبول شایستگی‌ها و پتانسیل حقیقی جهت مدارای بهتر با انتقادها و شکست‌ها
- افزایش توانایی در فهمیدن و تنظیم بهتر و موثرتر احساسات
- فهمیدن و مدارای مفیدتر با تاثیر موارد مرتبط با عزت نفس
- ترک آرزوهای غیرقابل دستیابی وضعیت‌های ایده‌آل و کسب توانایی در قبول آنچه که دست‌یافتنی است و آنچه که می توان انجام داد
معالجه/ درمان میتواند، برای کمک به شما در مدیریت درطول زمان‌های استرس و بحران، کوتاه مدت باشد، یا میتواند، برای کمک به شما در دستیابی و حفظ کردن اهداف‌تان، ادامه دار باشد که اغلب شامل اعضای خانواده یا افراد درگیر باشد.
داروها
بطور ویژه دارویی برای درمان اختلال شخصیت خودشیفته استفاده نمی شود. با این حال، اگر شما دارای علائم افسردگی، اضطراب یا دیگر وضعیت‌ها هستید، داروهایی همانند ضدافسردگی‌ها یا داروهای ضداضطراب ممکن است کمک کننده باشند.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
شما بعنوان شخص دارای اختلال خود شیفتگی، ممکن است درباره درمان حالت دفاعی به خود بگیرید یا فکر کنید که درمان غیرضروری است. طبیعت این اختلال شخصیت میتواند این احساس را به شما بدهد که درمان و معالجه ارزش تلف کردن وقت و توجه شما را نداشته و ممکن است وسوسه شده و درمان قطع کنید. اما مهم است که:
- ذهن‌تان را درگیر موارد (فوق الذکر) نکنید. به پاداش‌ها و مزایای معالجه/درمان تمرکز نمایید.
- به برنامه معالجه/درمان خود پایبند باشید. درجلسات برنامه ریزی شده معالجه/ درمان شرکت کرده و داروهای تجویزی را طبق دستور مصرف نمایید. بیاد داشته باشید که این کارمیتواند سخت باشد و ممکن است شما هر از چند گاهی دچار تزلزل و مشکلات شوید.
- سوءمصرف الکل یا مواد و دیگر مشکلات سلامت روان خود را درمان نمایید. اعتیاد، افسردگی، اضطراب و استرس شما میتواند دست به دست هم بدهند و منجر به چرخه درد هیجانی و رفتار ناسالم شوند.
- بر روی هدف خود متمرکز بمانید. با نگهداشت اهدافت‌تان در ذهن انگیزه دار بمانید و به خود يادآوری کنید که میتوانید برای ترمیم روابط آسیب‌دیده سعی و تلاش کنید و از زندگی خود راضی تر شوید.
آماده شدن برای جلسه با پزشک
شما ممکن است معالجه/درمان را با مراجعه به پزشک خود آغاز کنید، یا ممکن است پزشک شما را به ارائه دهنده خدمات سلامت روان، همانند روانپزشک یا روانشناس ارجاع دهد.
قبل از رفتن به جلسه معالجه/درمان چه کارهایی را میتوانید انجام دهید
پیش از قرار جلسه معالجه/درمان لیستی از موراد زیر را تهیه نمایید:
- هر علامتی را که تجربه می‌کنید و مدت زمان آنرا برای کمک به تعیین اینکه چه نوعی رخدادی یا اتفاقی احتمال دارد باعث عصبانیت یا ناراحتی شما شود
- اطلاعات شخصی کلیدی، شامل رخدادهای تروماتیک گذشته و هرگونه عامل استرس زای جاری
- اطلاعات پزشکی خود، شامل شرایط جسمی یا روانی دیگر که قبلا در شما تشخیص داده شده اند
- هر دارویی، ویتامین‌ها، گیاهان دارویی یا دیگر مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، و دوز آنها
- سوالاتی برای پرسیدن از ارائه دهنده خدمات سلامت روان‌تان تا نهایت استفاده را از جلسه ببرید
در صورت امکان عضو یا دوست مورد اعتماد خانواده را برای کمک به یادآوری جزئیات با خود همراه داشته باشید. بعلاوه، کسی که شما را برای مدت طولانی شناخته و ممکن است قادر به پرسیدن سوالات مفید یا اشتراک گذاری اطلاعات مهم در جلسه باشد.
برخی سوالات پایه برای پرسیدن از ارائه دهنده خدمات سلامت روان شامل موارد زیر است:
- فکر می کنید من چه نوعی اختلالی دارم؟
- آیا ممکن است شرایط روانی دیگری داشته باشم؟
- هدف از معالجه/ درمان چیست؟
- چه نوعی درمان‌هایی احتمال دارد برای من موثر باشند؟
- چقدر انتظار دارید که کیفیت زندگی من با درمان بهبود یابد؟
- به چند جلسه درمانی نیاز خواهم داشت و به چه مدت؟
- آیا خانواده درمانی یا گروه درمانی ممکن است در مورد من موثر واقع شوند؟
- آیا داروهایی وجود دارد که بتوانند به تسکین علائم من کمک نمایند؟
- من این شرایط دیگر سلامت روان را دارم. من چگونه میتوانم آنها را به بهترین وجه مدیریت نمایم؟
- آیا جزوه یا برشورهای آماده‌ای وجود دارند که بتوانم داشته باشم؟ چه سایت‌های کامپیوتری را توصیه می‌کنید؟
هیچ گونه تردیدی برای پرسیدن سوالات دیگر در طول جلسه درمانی به خود راه ندهید.
از ارائه دهنده خدمات سلامت روان خودتان چه انتظاراتی می توانید داشته باشید
ارائه دهنده خدمات سلامت روان برای فهم بهتر علائم‌تان و اینکه چگونه آنها زندگی‌تان را تحت تاثیر قرار میدهند ممکن است سوالات زیر را بپرسد:
ارائه دهنده خدمات سلامت روان برای فهم بهتر علائم‌تان و اینکه چگونه آنها زندگی‌تان را تحت تاثیر قرار میدهند ممکن است سوالات زیر را بپرسد:
- علائم شما چیست؟
- چه زمانی علائم‌تان رخ میدهند، و چه مدت طول می‌کشند؟
- این علائم چگونه زندگی‌تان، شامل مدرسه، کار و روابط شخصی را تحت تاثیر قرار میدهند؟
- زمانیکه به نظر میرسد دیگران شما را نقد یا طرد می‌کنند چه احساسی پیدا می‌کنید و چه عملی انجام می‌دهید؟
- آیا هیچگونه رابطه شخصی نزدیکی دارید؟ اگر نه، فکر می‌کنید چرا این گونه است؟
- فضیلت‌ها/موفقیت‌های عمده شما چیست؟
- اهداف عمده‌تان برای آينده چیست؟
- زمانیکه کسی به کمک شما نیاز دارد چه احساسی پیدا می‌کنید؟
- زمانیکه کسی احساسات سختی همانند ترس یا ناراحتی را به شما اظهار می‌نماید، چه احساسی پیدا می‌کنید؟
- دوران کودکی‌تان را، از جمله رابطه خود با والدین را چگونه توصیف می‌کنید؟
- آیا از نزدیکان شما کسی با اختلال سلامت روان، همانند اختلال شخصیت، تشخیص داده شده است؟
- آیا برای دیگر اختلالات سلامت روان درمان شده‌اید؟ اگر بله، چه درمان‌هایی تاثیرگذارترین بودند؟
- آیا الکل یا مواد مخدرخیابانی مصرف می‌کنید؟ هر چند وقت؟
- آیا درحال حاضر برای وضعیت و شرایط پزشکی دیگر در حال درمان هستید؟
