غش کردن یا از حال رفتن حالتی است که بیشتر افراد حداقل یک بار در زندگی خود تجربه کرده‌اند و یا دست کم فرد دیگری را در چنین حالتی مشاهده کرده‌اند. اما واقعاً از حال رفتن ناگهانی نشانه چیست ؟ غش کردن یا سنکوپ، به از دست دادن ناگهانی و موقتی هوشیاری اطلاق می‌شود. علت سیاهی رفتن چشم و بیهوش شدن معمولاً به دلیل عدم رسیدن اکسیژن به مغز است. بسیاری از عوامل از جمله فشار خون پایین می‌تواند باعث کاهش اکسیژن رسانی به مغز شود. در این مقاله، در ابتدا به پاسخ سوال سنکوپ چیست پرداخته و سپس علت غش کردن و راهکارهای درمانی را بررسی خواهیم کرد.
آیا سنکوپ خطرناک است ؟ سنکوپ معمولاً عارضه‌ای جدی محسوب نمی‌شود اما گاهی اوقات می‌تواند نشان دهنده یک مشکل جدی پزشکی باشد. افراد باید هر مورد غش کردن را به عنوان یک فوریت پزشکی اساسی تلقی کرده، علت اصلی آن را کشف و درمان علائم را آغاز کنند.
علل سنکوپ چیست
سنکوپ معمولاً از کمبود اکسیژن رسانی به مغز ناشی می‌شود؛ مانند مشکلات ریوی و گردش خون یا مسمومیت با مونواکسید کربن. مدت زمان غش از چند ثانیه تا چند دقیقه متغیر است که پس از به دست آوردن هوشیاری، فرد معمولاً سرحال بوده و علائم خاصی را تجربه نمی‌کنند.
غش کردن نوعی مکانیسم بقاست. اگر سطح اکسیژن خون در مغز کاهش زیادی داشته باشد، بدن بلافاصله شروع به کم کردن فعالیت قسمت‌های غیرحیاتی می‌کند تا بتواند منابع خون و اکسیژن را به اندام‌های حیاتی برساند.
هنگامی که مغز سطح اکسیژن خون را پایین تشخیص دهد، سرعت تنفس را افزایش می‌دهد تا به تبع آن سطح اکسیژن افزایش یابد.
همزمان ضربان قلب نیز افزایش می‌یابد، سپس مغز با هدایت خون سایر نواحی بدن به سمت خود، خون اضافی دریافت می‌کند به طوری که اکسیژن بیشتری به مغز می‌رسد. این فرآیند باعث کاهش فشار خون در سایر قسمت‌های بدن می‌شود.
افزایش سرعت تنفس به همراه افت فشار خون ممکن است منجر به از دست دادن هوشیاری کوتاه مدت، ضعف عضلانی و غش کردن شود.
علل زمینه‌ای سنکوپ چیست
علت سنکوپ ناگهانی موارد بسیاری را شامل می‌شود از جمله :
۱. سنکوپ نوروکاردیوژنیک یا سنکوپ وازوواگال
سنکوپ نوروکاردیوژنیک به دلیل نقص عملکردی کوتاه مدت سیستم عصبی خود مختار (ANS) ایجاد می‌شود. برخی آن را سنکوپ واسطه‌ای عصبی (neurally mediated syncope یا NMS) می‌نامند. سیستم عصبی خود مختار عملکردهای خودکار بدن، از جمله ضربان قلب، هضم و سرعت تنفس را کنترل می‌کند.
علت غش کردن در این حالت این است که افت فشار خون، ضربان قلب و نبض را کند می‌کند. این کار به طور موقت در روند جریان خون و اکسیژن مغز اختلال ایجاد می‌کند.
محرک‌های احتمالی سنکوپ نوروکاردیوژنیک شامل موارد زیر است:
- دیدن تصویری ناخوشایند یا تکان دهنده، مانند دیدن خون
- قرار گرفتن در معرض ناگهانی تجربه ای ناخوشایند
- ناراحتی عاطفی ناگهانی، مانند غش کردن بعد از دریافت خبری غم انگیز
- خجالت شدید
- ایستادن برای مدت طولانی
- قرار گرفتن در یک محیط گرم و خشک به مدت طولانی
۲. سنکوپ موقعیتی
سنکوپ موقعیتی نوعی سنکوپ نوروکاردیوژنیک است که علت غش کردن در این حالت بیشتر مربوط به محرک‌های جسمی است و محرک‌های عاطفی، روانی یا انتزاعی در ایجاد آن نقش پررنگی ندارند.
محرک‌های سنکوپ موقعیتی شامل موارد زیر هستند:
- خندیدن یا بلعیدن
- دفع مدفوع یا ادرار
- سرفه یا عطسه
- فعالیت‌های بدنی شدید مانند بالا بردن وزنه سنگین
۳. هیپوتانسیون ارتواستاتیک یا افت فشار خون وضعیتی
سنکوپ در اثر افت فشار خون ارتواساتیک به حالتی گفته می‌شود که پس از بلند شدن سریع (عمودی) از یک موقعیت نشسته یا درازکش (افقی) رخ دهد.
علت سیاهی رفتن چشم و بیهوش شدن در هیپوتانسیون ارتواستاتیک این است که جاذبه زمین خون را به سمت پاها می‌کشاند و فشار خون سایر نقاط بدن را کاهش می‌دهد. سیستم عصبی معمولاً با افزایش ضربان قلب و تنگ کردن رگ‌های خونی به این امر واکنش نشان می‌دهد و باعث افزایش فشار خون می‌شود. اما اگر موردی این روند تثبیت فشار خون را تضعیف کند، ممکن است خون و اکسیژن کمی به مغز برسد و در نتیجه فرد هوشیاری خود را از دست بدهد.
محرک‌های افت فشار خون شامل موارد زیر هستند:
کم آبی: یکی از دلایل از هوش رفتن کاهش سطح مایعات بدن است و به دنبال آن، کاهش فشار خون است. در نتیجه، خون و اکسیژن کمتری به مغز می‌رسد.
دیابت کنترل نشده: فرد مبتلا به دیابت ممکن است به دلیل ادرار مکرر دچار کم آبی شود. همچنین قند خون بالا می‌تواند به برخی از اعصاب خاص آسیب وارد کند، به خصوص اعصابی که فشار خون را تنظیم می‌کنند.
برخی از داروها: مصرف داروهای ادرارآور، بتا بلاکرها و داروهای ضد فشار خون ممکن است در برخی از افراد باعث افت فشار خون ارتواساتیک شوند.
الکل: علت سیاهی رفتن چشم و بیهوش شدن در بعضی از افراد مصرف مقدار زیادی الکل در مدت زمان اندک است. این نوع سنکوپ به سنکوپ الکلی نیز معروف است و از علل سنکوپ در جوانان محسوب می‌شود.
برخی بیماری‌های عصبی: بیماری پارکینسون و سایر بیماری‌های عصبی با اثر بر سیستم عصبی، ممکن است باعث هیپوتانسیون ارتواستاتیک شوند.
سندرم سینوس کاروتید: شریان کاروتید شریان اصلی خون رسانی مغز است. هنگامی که فشار خون بالا در سنسورهای حساس به فشار حس شود و یا فشار خون در سینوس و یا در شریان کاروتید بالا باشد، می‌تواند باعث غش کردن شود.
اگر سینوس کاروتید یک فرد بسیار حساس باشد، هنگامی که فرد سرش را به یک طرف بچرخاند، لباس با یقه‌ای تنگ یا با کراوات محکم بپوشد، یا هنگام اصلاح موی‌های گردن دستگاه اصلاح سینوس کاروتید را تحریک کند، ممکن است دچار افت فشار خون شود که می‌تواند یکی از دلایل از هوش رفتن باشد. این مورد در بین مردان مسن شایع‌تر است.
سنکوپ قلبی
یک مشکل زمینه ای در قلب ممکن است میزان دریافت خون و اکسیژن توسط مغز را کاهش دهد.
شرایط احتمالی مشکلات قلبی شامل موارد زیر هستند:
- آریتمی یا ضربان قلب غیر طبیعی
- تنگی یا انسداد دریچه‌های قلب
- فشار خون بالا
- حمله قلبی، که در آن عضله قلب به علت کمبود خون و اکسیژن می‌میرد.
در صورتی که علت غش کردن یکی از موارد فوق باشد، معمولاً به درمان فوری پزشکی و نظارت گسترده نیاز است.
انواع سنکوپ چیست
علاوه بر تمایز بین انواع سنکوپ‌ها بر اساس علل زمینه‌ای آن‌ها، سنکوپ دو نوع مختلف دارد:
- پره سنکوپ یا قبل از سنکوپ: زمانی اتفاق می‌افتد که فرد می‌تواند حوادث یا احساساتش را در هنگام از دست دادن هوشیاری مانند سرگیجه، تاری دید و ضعف عضلات به یاد بیاورد. حتی ممکن است فرد از حال رفتن و افتادن خود را نیز پیش از ضربه به سر و از دست دادن هوشیاری به یاد داشته باشد.
- سنکوپ: در این حالت فرد می تواند احساس سرگیجه و تاری دید خود را به خاطر بیاورد اما سقوط ناشی از غش را به یاد نمی‌آورد.
علائم سنکوپ چیست
از دست دادن هوشیاری علامت اولیه غش کردن است. علائم زیر نیز ممکن است منتهی به سنکوپ مغزی شود:
- احساس سنگینی در پاها
- تاری دید یا دید تونلی
- گیجی
- احساس گرما یا داغی
- سرگیجه، سبکی سر یا احساس شناور بودن
- حالت تهوع
- تعریق
- استفراغ
- خمیازه کشیدن
وقتی شخصی غش می‌کند، ممکن است:
- به صورت ناگهانی سقوط کند.
- رنگ پریده به نظر برسد.
- دچار کاهش فشار خون شده و نبضش ضعیف شود.
درمان سنکوپ
اگر فردی که بیماری زمینه‌ای دارد غش کند، به درمان نیاز دارد. درمان کمک می‌کند که از غش کردن‌های بعدی جلوگیری شود. اما اغلب اوقات بدون وجود مشکلات زمینه‌ای، درمان لازم نیست.
شاید درمان قطعی سنکوپ میسر نباشد اما برای جلوگیری از بروز غش کردن مجدد، افراد باید سعی کنند از محرک‌هایی مانند ایستادن طولانی مدت، کمبود آب و گذراندن زمان زیاد در محیط‌های گرم خودداری کنند.
اگر دیدن خون و یا فکر تزریق خون باعث از دست دادن هوشیاری فرد می‌شود، باید قبل از انجام عمل پزشکی به پزشک یا پرستار خود وضعیت موجود را شرح دهد. پزشک یا پرستار می‌تواند قبل از شروع عمل اطمینان حاصل کند که فرد در وضعیت ایمن مانند حالت دراز کش قرار دارد.
مردم عمدتاً از داروهای بتابلاکر برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌کنند. با این وجود، اگر غش عصبی در کیفیت زندگی فرد اختلال ایجاد می‌کند، این داروها نیز ممکن است کمک کننده باشند. با این حال، داروهای بتابلاکر برخی عوارض مخصوص به خود را دارند از جمله عوارض آن؛ خستگی، سرد شدن دست و پا، کاهش ضربان قلب و نبض ضعیف، حالت تهوع و اسهال است.
اقدامات لازم در صورت بروز سنکوپ چیست
در صورتی که احساس قریب الوقوع غش کردن یا سنکوپ مغزی را دارید، باید موارد زیر را انجام دهید:
- یک مکان امن برای نشستن یا دراز کشیدن پیدا کنید.
- هنگام نشستن، سر خود را بین زانوهایتان قرار دهید.
- هنگام ایستادن مجدد، آهسته از جای خود بلند شوید.
اگر فردی متوجه شود که کسی غش کرده یا در حال غش کردن است، می‌تواند با روش‌های زیر مداخله کند:
- فرد را طاق باز بخوابانید.
- اگر نفس می کشید، پاهایش را حدود ۱۲ اینچ بالاتر از سطح قلبش قرار دهید تا جریان خون به مغزش بازگردد.
- سعی کنید همه کمربندها، بندها، یقه و سایر لباس‌های محدود کننده را شل کنید.
- وقتی فرد دوباره هوشیاری خود را به دست آورد، اجازه ندهید که سریعاً از جایش بلند شود.
- اگر مدت زمان غش کردن فرد بیش از حدود یک دقیقه طول کشید، او را در وضعیت ریکاوری قرار داده و از اورژانس کمک بگیرید.
اگر فرد نفس نمی‌کشید:
- سرفه، تنفس یا حرکات تنفس او را بررسی کنید.
- از باز بودن راه هوایی فرد اطمینان حاصل کنید.
- اگر علامتی از تنفس یا گردش خون وجود نداشت، احیای قلبی ریوی (CPR) را شروع کنید.
- CPR را تا جایی ادامه دهید که یا کمک اورژانس برسد یا فرد خودش شروع به تنفس کند.
- فرد را در حالت ریکاوری قرار دهید و تا زمان رسیدن کمک نزد او بمانید.
- اگر فرد بعد از سقوط کردن خونریزی داشت، با اعمال فشار مستقیم بر روی زخمش، خونریزی را کنترل کنید.
تشخیص سنکوپ چیست
یک حمله سنکوپ ممکن است علامت یک بیماری زمینه‌ای شدیدتر مانند سکته مغزی باشد.
اگر فردی دچار بی حسی در صورت، فلج، ضعف، بی حسی در یک بازو یا لکنت زبان شود، به کمک فوری پزشکی نیاز دارد.
در شرایط زیر افراد باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند:
- اگر پیش از از دست دادن هوشیاری، درد قفسه سینه یا ضربان قلب نامنظم و تپش قلب را تجربه کرده باشند.
- سابقه بیماری قلبی داشته باشند.
- غش باعث ایجاد مصدومیت شده باشد.
- بی اختیاری مدفوع یا ادرار قبل از غش کردن رخ داده باشد.
- در دوران حاملگی غش کرده باشند.
- حملات مکرر غش کردن را تجربه کرده باشند.
- مبتلا به دیابت باشند.
- مدت زمان غش کردن بیش از چند دقیقه طول بکشد.
آگاهی پزشک درباره موارد زیر لازم و ضروریست:
- سابقه پزشکی فرد و هرگونه داروهایی که وی مرتباً مصرف می‌کند.
- اگر فردی اکثر اوقات غش می‌کند، جزئیات غش کردن‌های قبلی را توضیح دهد.
- فرد سابقه خانوادگی در زمینه بیماری‌های قلبی را ذکر می‌کند یا خیر.
- فرد در هنگام غش کردن چه کاری انجام می‌داد و درچه مکانی غش کرده است.
- علائم دیگری که همزمان با غش رخ می‌دهد.
پزشک برای بررسی بیماری‌های زمینه‌ای قلبی، قلب را سمع کرده و اگر به مشكل قلبی مشكوک باشد، ممكن است فرد به مراجعه به يک متخصص قلب نیاز داشته باشد.
آزمایشات لازم برای تشخیص سنکوپ چیست
- یک نوار قلبی برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب.
- تست تحریک سینوس کاروتید، برای تعیین این که آیا این امر باعث ایجاد سرگیجه یا سبکی سر می‌شود یا خیر.
- آزمایش خون برای بررسی کم خونی، دیابت یا وجود عفونت.
- تست تیلت، برای بررسی فشار خون، ریتم و ضربان قلب زمانی که فرد از حالت دراز کش به حالت عمودی می‌ایستد.
- تست هولتر، که در آن فرد وسیله ای قابل حمل را در زیر لباس خود و روی بدنش متصل می‌کند که هر ضربان قلب را به مدت ۱-۲ روز کنترل و ثبت می‌کند.
اگر شخصی احساس کند که در معرض حالت غش کردن است، می‌تواند دکمه‌ی روی مانیتور هولتر را فشار دهد که با این کار داده‌های ریتم قلبی را در لحظه غش نشان داده می‌شود.
اگر هیچ یک از این آزمایشات حالت غیرمعمولی را گزارش نکنند، پزشک نتیجه می‌گیرد که فرد سنکوپ نوروکاردیوژنیک یا غش عصبی را تجربه کرده است که در این شرایط هیچ درمانی توصیه نمی‌شود.
سلام
ممنون از مطلب خوبتون???
ممنون از توجه شما