وحشت شبانه یا کابوس نوعی اختلال خواب است که در آن فرد به دنبال دیدن موضوعی ترسناک یا غم انگیز، ناگهان از خواب بیدار می شود. فرد مبتلا به بیماری وحشت شبانه، سیستم مبارزه یا فرار فعالی دارد. کودکان بعد از بیدار شدن از کابوس معمولا گریه می کنند یا جیغ می کشند.
وحشت شبانه عموما در مرحله ی عمیق چرخه‌ی خواب اتفاق می افتد، که نیمه ی اول چرخه‌ی خواب است. وحشت شبانه معمولا با کابوس اشتباه گرفته میشود؛ کابوس نوعی خواب دیدن است. ممکن است فرد در طول وحشت شبانه همچنان خواب بوده و نسبت به اتفاقات اطراف ناآگاه باشد. حتی بعد از بیدار شدن از خواب، چیزی از آن را به یاد نیاورند.
هراس شبانه بیماری نادری است که اغلب کودکان زیر ۱۲ سال را درگیر میکند. کودکانی که به این بیماری دچار هستند، در خواب راه میروند.
چه کسانی به بیماری وحشت شبانه مبتلا می شوند؟
طبق گزارشات، هراس شبانه در ۶.۵ درصد از کودکان و ۲.۲ درصد از بزرگسالان اتفاق می افتد.
هراس شبانه در کودکان
بیماری وحشت شبانه در هر دو جنس دختر پسر در سنین ۴ الی ۱۲ سال رخ میدهد. شواهدی وجود دارد که نشان میدهد این بیماری زمنیه ی خانوادگی دارد و معمولا بعد از ۱۲ سالگی بروز نمی یابد.
هراس شبانه در بزرگسالان
در بزرگسالان نادر است و میتواند ناشی از اضطراب و تنش روحی باشد.
علت ایجاد وحشت شبانه چیست
علت اصلی این بیماری مشخص نیست، اما استرس زیاد و کم خوابی میتواند از دلایل اصلی آن باشد. تاثیر تنش روحی و دعوای والدین ممکن است روی کودکان به شکل وحشت شبانه بروز کند. همچنین موارد زیر میتوانند باعث این بیماری شود:
- تب
- خستگی مفرط
- داروهای خاص
- میگرن
- آسیب به سر
هراس شبانه در کودکان
برخی از والدین نمیدانند که علت وحشت شبانه چیست و دائما خود را نگران میکنند. در حالی که علت آن میتواند رشد سیستم عصبی نابالغ است و به مرور زمان بهبود می یابد. این رشد باعث فعال شدن نا به هنگام سیستم مبارزه یا فرار میشود. کودکانی که شب را در مکانی ناشناخته سپری میکنند، بیشتر دچار این وحشت میگردند.
این دوره معمولا نیاز به درمان دارد و با گذشت زمان بهبود می یابد، اما در صورت وجود علائم زیر بهتر است با یک روانپزشک یا مشاور مراجعه شود:
- وحشت شبانه به طور مکرر رخ دهد
- ریتم خواب کودک را به هم بزند
- کودک از خوابیدن، هراس داشته باشد
- نگرانی از این که کودک آسیبی به خود وارد کند
- وحشت شبانه ای که به دنبال یک الگوی خاص اتفاق افتد
- بعد از ۱۲ سالگی بهبود نیابد
- در دوران نوجوانی یا بزرگسالی عود کند
هراس شبانه در بزرگسالان
طبق مطالعات American Academy of Family Physicians علت های معمول وحشت شبانه در سنین بزرگسالی میتواند ناشی از موارد زیر باشد:
- (PTSD)
- اختلال دوقطبی
- اختلال افسردگی
- اضطراب و استرس
- اعتیاد به مواد مخدر یا الکل
علائم وحشت شبانه در بزرگسالان شدیدتر است و اغلب با سایر اختلالات خواب نظیر بیخوابی و آپنه ی خواب نیز همراه است. بیخوابی یا Insomnia عبارت است از سختی در خوابیدن و زود از خواب بیدار شدن. آپنه خواب نیز به معنی اختلال و سختی در تنفس موقع خواب میباشد؛ به طوری که بعد از دراز کشیدن، زبان یا بافت ابتدای گردن باعث بسته شدن راه هوایی میشود و نفس کشیدن را مشکل میکند.
این اختلالات با دارو درمان میشوند. بیخوابی با روش رفتارشناختی یا cognitive behavioral therapy و تغییراتی در محل خواب قابل درمان است. آپنه خواب هم با روش continuous positive airway pressure یا CPAP درمان میشود.
علائم بیماری وحشت شبانه چیست
علائم شایع در بیماری وحشت شبانه عبارتند از:
- جیغ زدن در خواب
- از خواب پریدن به طور ناگهانی و یا حالت نیمه بیداری
- ترس و وحشت از یک منبع ناشناس
- چشمان باز و گشاد شدن مردمک ها
- تنفس سریع
- ضربان قلب بالا
- افزایش فشار خون
- تعریق
اگر فرد فقط حالت نیمه بیداری را تجربه کند، ممکن است اتفاقات اطراف را به خاطر نداشته باشد. بزرگسالان معمولا جزئیات وحشت شبانه ی خود را به یاد دارند.
درمان هراس شبانه
کودکان مبتلا به وحشت شبانه، برای درمان فقط به آرامش روحی نیاز دارند. اگر کودک به این روش پاسخ نداد، والدین نباید کودک را بیدار کنند، بلکه او را محکم در آغوش گرفته و با جملات آرامش دهنده، منتظر باشند تا دوره ی حمله خاتمه یابد. کودک معمولا بعد از اتمام حمله، دوباره به خواب میرود.
اگر حمله ی ناشی از هراس شبانه در نتیجه ی آسیب سر یا بیماری خاصی باشد، والدین باید حتما آن را با پزشک در میان بگذارند.
درمان تراپی
روش های آرامش بخشی و گفتاری باعث کاهش استرس فرد میگردد. درصورتی که علت وحشت شبانه، حمله ی عصبی، افسردگی یا تنش روحی باشد، درمان تراپی مورد استفاده قرار میگیرد.
درمان دارویی
در موارد معدودی پزشک برای درمان این بیماران از داروهایی نظیر آرامش بخش های بنزا دیازپینی استفاده میکند تا بیمار خواب راحتی داشته باشد.
روش های آرامش بخشی
داشتن آرامش روحی قبل از وارد شدن به تخت خواب در موارد زیادی باعث بهبود این بیماری میگردد. روش هایی که میتوان استرس و تنش را از بدن خارج کرد عبارتند از:
- مدیتیشن
- دوش آب گرم قبل خواب
- خواندن کتاب مناسب
- انجام تمرین های خاص یوگا
آیا تغییر سبک زندگی در درمان وحشت شبانه تاثیر دارد؟
تغییر سبک زندگی تا حدودی در کاهش اپیزودهای وحشت شبانه موثر است. اولین راه، مهیا کردن محل خوابی آرام و مناسب برای خواب میباشد. همچنین انجام تمرینات خاص یوگا قبل از خواب و داشتن تغذیه ی مناسب، در داشتن خوابی راحت کمک کننده است.
داشتن میزان خواب کافی تا حد زیادی علائم این اختلال را کاهش میدهد. واضح است که کمبود خواب باعث استرس شده و کیفیت خواب را پایین میاورد.
دوری از موارد استرس زا در زندگی، برنامه ریزی مناسب برای حل مشکلات و نداشتن تنش روحی میتواند وحشت شبانه را به طور کامل از بین ببرد.
گاها انجام کار یا الگویی خاص قبل از خواب باعث وحشت شبانه میشود. بهتر است آن عامل شناسایی شده و به ساعات زودتری از روز موکول شود.
چگونه می توان این بیماری را مدیریت کرد؟
بزرگسالان باید تحت درمان دارویی قرار بگیرند. دستورات پزشک باید به دقت رعایت شود. هر گونه عامل خطرناک در اتاق خواب که ممکن است در طول حمله ی شبانه، به بیمار آسیب برساند، از اتاق خارج شود. به طورمثال استفاده از موانع نرده ای برای جلوگیری از افتادن از پله ها، در حفظ جان این افراد توصیه میشود.
از آنجایی که وحشت شبانه در کودکان دلیل خاصی ندارد، بهترین روش درمانی، در آغوش گرفتن و آرام کردن آنان و استفاده از جملات آرامش بخش است.
خلاصه کلام
در خردسالان وحشت شبانه ممکن است ناشی از رشد سیستم عصبی باشد و رفته رفته بهبود یابد. اغلب علائم حداکثر تا ۱۰ سالگی از بین میروند.
افرادی که در سنین بالا به این اختلال مبتلا میشوند، درمان کامل بعد از شروع اولین جلسه ی درمانی، انتظار میرود.
