آیا تاکنون خود شما یا فردی از اطرافیانتان عفونت کرمکی را تجربه کرده‌اید؟ کرمک نوعی انگل است که ممکن است کودکان و بزرگسالان را درگیر کند اما میزان شیوع آن در کودکان بیشتر است. گسترش کرمک به راحتی صورت می‌گیرد و در مکان‌هایی که جمعیت ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند، بیشتر امکان بروز دارد. در این مقاله در ابتدا به سوال کرمک چیست پاسخ داده و درباره علائم و علت بروز کرمک صحبت خواهیم کرد.
کرمک چیست
کرمک، از شایعترین عفونتهای انگلی روده انسان است. کرمک‌ها، کوچک و باریک بوده و رنگ سفید و طول کمتر از نیم اینچ دارند. همچنین عفونت کرمکی با نام‌های انتروبیازیس یا اکسیوریازیس شناخته میشوند.علت وجود کرم سفید در مدفوع در اکثر موارد به دلیل آلودگی با کرمک است.
طبق آمارهای مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها (CDC)، کرمک‌ها رایج‌ترین نوع عفونت انگلی روده در آمریکا هستند و به راحتی گسترش می‌یابد. کرمک در کودکان ۵ تا ۱۰ ساله، افرادی که در پانسیون‌ها زندگی می‌کنند و کسانی که بطور منظم با این افراد درتماس‌اند، بیشترین شیوع را دارد.
استفاده از داروی ضد کرمک از موثرترین راه‌های درمان کرمک هستند؛ گرچه احتمال عود و برگشت عفونت وجود دارد.عوارض جانبی جدی و اثرات طولانی بر سلامتی به علت مصرف داروی ضد کرمک بسیار نادر است.
کرمک‌ها چه شکلی‌اند؟
کرمک در کولون 
کرمک‌ها در مقعد
از کجا بفهمیم کرمک داریم
از کجا بفهمیم کرمک داریم ؟ برخی از افراد آلوده با کرمک ممکن است هیچ یک از علائم کرمک را ازخود نشان ندهند. اگرچه با توجه به موارد زیر، می‌توان به وجود عفونت کرمک در کودکان شک کرد:
علائم کرمک:
- خارش مداوم و شدید ناحیه‌ی مقعد
- بی قراری در خواب به دلیل خارش و ناراحتی
- درد و بثورات و یا سایر تحریکات پوستی در ناحیه مقعد
- وجود کرمک در ناحیه‌ی مقعد کودکتان
- وجود کرم سفید در مدفوع
علت ابتلا به کرمک
علت ابتلا به کرمک اغلب تماس‌های نزدیک فردی است. عفونتهای کرمکی شدیداً مسری هستند. فرد توسط مصرف ناخواسته یا استشمام تخم‌های کرمک آلوده می‌شود. تخم‌ها معمولاً توسط فرد آلوده، روی سطوح یا اشیا انباشته میشوند. چرخه‌ی آلودگی با خوردن این تخم‌های میکروسکوپی آغاز می‌شود.
هنگامی که تخم‌ها وارد بدن فرد شدند، تا موقع شکافته و بالغ‌شدن در روده باقی می‌مانند. پس از بلوغ، کرمک‌های ماده به سمت کولون حرکت کرده وشبانه از مقعد خارج میشوند. کرمک‌های ماده تخم‌های خود را در چین‌های پوستی مقعد رها کرده و دوباره به کولون باز می‌گردند. حضور این تخم‌ها اغلب موجب تحریک و خارش ناحیه مقعد می‌شود.
هنگامی که فرد ناحیه‌ی متاثر را می‌خاراند، تخم‌ها به انگشتان وی منتقل میشوند. تخم‌ها میتوانند تا چند ساعت در دستان فرد زنده بمانند. وقتی فرد آلوده اشیاء خانگی مانند رختخواب، لباس‌ها، کاسه توالت و اسباب‌بازی‌ها را لمس کند، تخم‌ها از دستان وی به این محل‌ها منتقل خواهندشد. تخم‌های کرمک در این سطوح تا سه هفته نیز میتوانند زنده بمانند.
نحوه‌ی انتقال تخم‌ها چگونه است؟
کودکان میتوانند به راحتی تخم‌ها را انتقال دهند چون ممکن است اشیا یا اسباب‌بازی‌های آلوده را مستقیماً در دهان خود قرار دهند. همچنین تخم‌ها میتوانند توسط دستان آلوده به غذا یا نوشیدنی‌ها انتقال یابند.
با احتمال کمتر، ممکن است بزرگسالان هنگام تکاندن رختخواب، ملافه و لباس‌ها این تخم‌ها را استنشاق کنند.
بطورکلی کرمک‌ها تا ۱۳ هفته میتوانند زنده بمانند. خاراندن محل متاثر، می‌تواند باعث بلع غیرعمدی تخم‌ها شود که منجر به عفونت مجدد و از سرگیری دوبارهی چرخه‌ی زندگی کرمک می‌شود.
گاهی تخم‌های روی مقعد میتوانند شکافته شده و لارو‌های کرمک مجدداً وارد روده فرد شده و آن را آلوده کنند. درصورت عدم درمان، ممکن است عفونت به مدت طولانی ناشناخته بماند.
چه کسانی در معرض آلودگی با کرمک قرار دارند؟
کرمک‌ها میتوانند تمام گروه‌های سنی در تمام مناطق جغرافیایی را آلوده کنند. ازآن جایی که تخم‌های کرمک میکروسکوپی هستند، جلوگیری از آلودگی افراد و سطوح غیرممکن است.
افراد زیر بیشتر درمعرض آلودگی هستند:
- کودکانی که به مهدکودک، پیش دبستانی و مدرسه می‌روند.
- اعضای خانواده یا مراقبان افرادی که این عفونت را دارند.
- افرادی که در موسسات یا مکان‌های پرازدحام مانند خوابگاه زندگی می‌کنند.
- کودکان یا بزرگسالانی که بطور منظم قبل از غذاخوردن، دست‌های خود را نمی‌شویند.
- کودکانی که عادت به مکیدن انگشتان خود دارند.
آیا احتمال انتقال آلودگی از حیوانات خانگی وجود دارد؟
انسان تنها میزبان‌های کرمک است و احتمال آلودگی سگ و گربه و یا سایر حیوانات خانگی وجود ندارد. حتی اگر افرادی در خانه دچار این عفونت شوند، درمان حیوانات خانگی لازم نیست.
روش تشخیص کرمک چیست
تست اسکاچ، مطمن‌ترین روش تشخیص عفونت کرمک است. این تست شامل فشاردادن وچسباندن قسمت چسبناک نوارسلفون به پوست اطراف مقعد است.
کرمک اغلب حین خواب از مقعد خارج میشوند، به همین دلیل افراد مشکوک به آلودگی باید صبح بعد از بیدارشدن این نوار را بچسبانند. اگر تخمی وجود داشته باشد، به نوار می‌چسبد.
پس از تحویل نوار به پزشک، او با قراردادن تست بر روی اسلاید و بررسی با میکروسکوپ، تخم‌ها را تشخیص می‌دهد.
فعالیت‌های صبحگاهی معمول مانند حمام یا دستشویی رفتن، می‌تواند باعث حذف تخم‌ها از روی پوست مقعد شود.بنابراین برای دقیق بودن نتیجه‌ی تست، لازم است تا بلافاصله پس از بیدارشدن تست را انجام داد.
CDC پیشنهاد میکند حداقل ۳ بار این تست را انجام شود، چون در ۳ صبح متوالی احتمال پیدا کردن تخم کرمک بیشتر است.
درمان کرمک چیست
شما می‌توانید با کمک داروها و مراقبت‌های خانگی از شر کرمک خلاص شوید:
داروی ضد کرمک
پزشک معمولاً عفونت کرمکی را با تجویز داروی ضد کرمک بطور موثری درمان میکند. به دلیل انتقال آسان آلودگی فرد به فرد، تمام افراد حاضر در خانه نیز باید داروی ضد کرمک را جهت جلوگیری وعود مجدد دریافت کنند.
مراقبان و سایر افرادی که در تماس نزدیک با فرد آلوده هستند نیز باید درمان شوند. رایج‌ترین و موثرترین داروها در درمان کرمک عبارتند از:
- مبندازول (mebendazole) با نام تجاری ورموکس (Vermox)
- آلبندازول (albendazole) با نام تجاری آلبنزا (Albenza)
- پیرانتل پاموات (pyrantel pamoate)
یک دوره‌ی درمانی ابتدا شامل دوز اولیه بوده که سپس درمان با دوز ثانویه حدود ۲ تا ۳ هفته ادامه می‌یابد. گاهی برای ریشه کن کردن تمامی تخم‌های کرمک، بیش از یک دوره‌ی درمانی لازم است. کرم و پمادها نیز میتوانند در تسکین خارش مقعد موثر باشند.
داروی رفع کرمک در کودکان نیز مانند داروهای مصرفی بزرگسالان است، البته ممکن است پزشک در کودکان زیر ۲ سال داروهای جایگزین را پیشنهاد کند.
پاک‌کردن محیط زندگی از کرمک
علاوه بر دارو، توجه ویژه به نظافت و تمیزی افراد خانه می‌تواند در ریشه کن کردن کامل تخم‌های کرمک موثر باشد.
- اطمینان حاصل کنید که فرد آلوده و سایر اعضای خانواده شستشوی کامل دست با آب گرم و صابون را مخصوصاً قبل از غذاخوردن انجام می دهند.
- افراد خانه را تشویق کنید هرصبح دوش گرفته و لباس‌های زیر خود را تعویض کنند.
- ناخن‌های دست همه را تمیز و کوتاه کنید.
- به تمام افراد خانه بگویید از جویدن ناخن‌های خود خودداری کنند.
- به فرد آلوده بگویید از خاراندن ناحیه مقعد پرهیز کند.
- از آب داغ برای شستن ملافه‌ها، حوله‌ها، دستشویی و لباس‌ها استفاده کنید و سپس در گرمای زیاد آنها را خشک کنید.
- جهت جلوگیری از پخش تخم‌های کرمک در هوا، از تکاندن رختخواب و ملافه‌ها جلوگیری کنید.
- به بچه‌ها اجازه ندهید باهمدیگر حمام کنند چون بدین طریق، تخم‌ها در آب حمام پخش شده و موجب آلودگی میشوند.
- تمامی سطوحی را که احتمال آلوده شدن آنها وجود دارند، از جمله اسباب بازی، کف زمین، رومیزی، و صندلی توالت را کاملاً تمیز کنید.
- با دقت تمامی مناطق فرش شده را جارو بکشید.
آیا درمان خانگی کرمک موثر است؟
هیچگونه دلیل و شواهد علمی مبنی بر موثربودن درمان خانگی کرمک وجود ندارد. با این حال، شواهد حاکی از آن است که برخی افراد ممکن است با مصرف یا اعمال سیر خام، روغن نارگیل یا هویج خام تسکین پیدا کنند.
عوارض ناشی از عفونت کرمک چیست
اکثر مردم عوارض شدیدی را در نتیجه‌ی آلودگی با کرمک تجربه نمی‌کنند. در موارد نادر اگر عفونت درمان نشود، می‌تواند موجب عفونت ادراری زنان (UTI) شود.
همچنین کرمک‌ها میتوانند از مقعد وارد واژن شده و رحم، لوله‌های فالوپ و سایر ارگان‌های لگنی را درگیر کنند و این می‌تواند باعث ایجاد سایر عفونت‌ها مانند واژینیت و اندومتریت شود. اندومتریت به التهاب لایه سطحی رحم گفته می‌شود.
وجود تعداد قابل توجهی کرمک در روده، می‌تواند باعث درد شکمی شود وهمچنین می‌تواند با مصرف مواد مغذی از بدن فرد بیمار در نهایت باعث کاهش وزن شود.
راه‌های پیشگیری از عفونت کرمک چیست
بهترین راه جهت جلوگیری از عفونت کرمکی، عمل کردن به توصیه های بهداشتی ذکرشده و تشویق سایر اعضای خانواده مخصوصاً کودکان به آن‌هاست.
می‌توانید با انجام کارهای زیر نیز از بروز عفونت پیشگیری کنید:
- پس از استفاده از توالت، دست‌های خود را با آب گرم و صابون بشویید. مخصوصاً پس از اجابت مزاج و تعویض پوشک بچه بسیار مراقب باشید. همین کار را قبل از تهیه و خوردن غذا نیز انجام دهید، این کار بهترین راه برای پیشگیری است.
- ناخن‌های دستتان را تمیز و کوتاه نگه دارید.
- عاداتی مانند جویدن ناخن‌ها که موجب پخش تخم کرمک میشوند، را ترک کنید.
- هرصبح لباس‌های زیر خود را تعویض کنید.
- در شستن لباس‌ها از آب داغ و در خشک کردنشان نیز ازگرمای بالا استفاده کنید.
- درطول روز اتاق‌ها آفتاب بگیرند چون تخم کرمک به نور خورشید بسیار حساس است.
پیش آگهی بیماری چگونه است؟
ریشه کن کردن عفونت کرمکی با داروها و توصیه‌های بهداشتی ذکرشده ممکن است. اگرچه به دلیل ریز و نامرئی بودن تخم‌های کرمک، بسیار مسری بوده و احتمال عفونت مجدد نیز بسیار بالاست.
یک شخص می‌تواند موجب عفونت مجدد خود شده و یا با انتقال تخم کرمک از فردی دیگر دوباره آلوده شود.
اگر بعد از معالجه همراه با خانواده خود، دچار عفونت های مکرر شدید، ممکن است افراد و مکان‌های خارج از خانواده منبع اصلی تخم‌های کرمک باشند.
عادات بهداشتی برای کودکان
به کودکان خود بیاموزید که در سن جوانی یک روال بهداشتی سالم داشته باشند چون می توانند عاداتی کسب کنند که در طول زندگی آنها پایدار باشد.
