بیماری پنوموکوک از نوع خاصی از باکتری به‌نام Streptococcus pneumoniae ناشی می‌شود. بیماری پنوموکوک بیشتر در کودکان رخ می‌دهد، اما در افراد مسن یا افراد دارای بیماری مزمن نیز عوارض قابل توجهی به دنبال دارد.
باکتری پنوموکوک مسری است و می‌توانند عوارض مختلفی را به دنبال داشته باشد. برخی از انواع این باکتری می‌توانند تهدید کننده حیات فرد نیز باشند. عوارض ناشی از عفونت‌های پنوموکوکی شامل موارد زیر است:
- ذات الریه
- مننژیت
- عفونت‌های سینوسی
- عفونت گوش میانی
- عفونت‌های جریان خون (باکتریومی)
در اغلب افراد واکسیناسیون علیه بیماری پنوموکوکی بسیار اهمیت دارد. واکسن پنوموکوک نیز مانند همه واکسن ها می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. این عوارض معمولاً طی چند روز کاهش یافته و برطرف می‌شوند. در ادامه نگاهی دقیق تر به برخی از واکنش‌های احتمالی می‌اندازیم.
انواع واکسن پنوموکوک
واکسیناسیون در برابر عفونت باکتریایی پنوموکوک، از ابتلا شما یا فرزندتان به بیماری ذات الریه جلوگیری می‌کند. همچنین باعث جلوگیری از شیوع این بیماری در سطح جامعه می‌شود. واکسیناسیون همیشه نمی‌تواند از بروز همه انواع بیماری‌های پنوموکوکی جلوگیری کند. با این وجود براساس گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، مصرف تنها یک دوز از واکسن استاندارد می تواند فرد را در برابر انواع عفونت های پنوموکوکی ایمن کند. دونوع واکسن برای بیماری پنوموکوک در دسترس است:
PCV13 (واکسن کونژوگه پنوموکوکی)
این واکسن فرد را در برابر ۱۳ گونه باکتری پنوموکوکی که به طور معمول باعث ایجاد بیماری در کودکان و بزرگسالان می‌شود، ایمن می‌کند. این واکسن در کودکان در چند دوز و در بزرگسالان به شکل تک دوز داده می‌شود. تجویز واکسن پنوموکوک ۱۳ برای موارد زیر توصیه می شود:
- نوزادان
- بزرگسالان ۶۵ ساله و بالاتر
- افراد ۲ تا ۶۴ ساله با شرایط خاص سلامتی مانند دیابت قندی، HIV یا بیماری مزمن در قلب، کلیه‌ها، کبد یا ریه‌ها
PPSV23 (واکسن پلی ساکارید پنوموکوکی)
این نوع واکسن پنوموکوک فرد را در برابر ۲۳ گونه باکتری پنوموکوکی ایمن می‌کند. معمولا به شکل تک دوز داده می‌شود. واکسن پنوموکوک۲۳ در موارد زیر توصیه می‌شود:
- بزرگسالان ۶۵ ساله و بالاتر
- افراد ۲ تا ۶۴ ساله با بیماری‌هایی مانند دیابت قندی، HIV یا شرایط مزمن قلب، کلیه ها، کبد یا ریه ها
- بزرگسالان بین ۱۹ تا ۶۴ سال که دخانیات مصرف می‌کنند.
عوارض جانبی خفیف احتمالی بعد از واکسیناسیون چیست؟
ممکن است بعد از دریافت واکسن پنوموکوکی مانند سایر واکسن ها عوارض جانبی خفیفی را تجربه کنید. عوارض جانبی خفیف بسته به نوع واکسن دریافتی متفاوت است. این علائم و عوراض معمولاً طی چند روز از بین می‌روند.
عوارض جانبی احتمالی واکسن PCV13 شامل موارد زیر است:
- قرمزی، درد یا تورم در محل تزریق
- تب خفیف
- لرز
- سردرد
- خواب آلودگی یا خستگی
- کاهش اشتها
- تحریک پذیری
عوارض جانبی احتمالی واکسن PPSV23 شامل موارد زیر است:
- قرمزی یا درد در محل تزریق
- تب خفیف
- درد عضلانی
عوارض جانبی جدی احتمالی بعد از واکسیناسیون چیست؟
گاهی اوقات در یک فرد بالغ یا کودک به دنبال دریافت واکسن یک واکنش آلرژیک شدید نسبت به واکسن پنوموکوکی رخ‌می‌دهد، اما این اتفاق بسیار نادر است. به طور کلی واکنش‌های آلرژیک به دنبال واکسیناسیون بسیار نادر است. CDC تخمین می زند که این اتفاق در هر ۱ در یک میلیون دوز از منبع استاندارد رخ می‌دهند.
علائم واکنش آلرژیک شدید معمولاً کمی پس از دریافت واکسن شروع می‌شود علائم شدید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اشکال در تنفس
- خس خس
- ضربان قلب بالا
- احساس سبکی یا اینکه انگار ممکن است غش کنید
- پوست چسبنده
- اضطراب یا احساس ترس
- گیجی
اگر در شما یا فرزندتان پس از واکسیناسیون هرکدام از این علائم فوق رخ داد، سریعاً برای اقدامات پزشکی اقدام کنید.
تشخیص عوارض جانبی در نوزادان
به توصیه‌ی CDC بهتر است که نوزادان واکسن پنوموکوکی PCV13 را دریافت کنند. این واکسن در چند دوز داده می‌شود. دوز اول در سن ۲ ماهگی تجویز می‌شود. دوزهای بعدی در ۴ ماهگی، ۶ ماهگی و بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی تجویز می‌شود.
عوارض جانبی شایع در نوزادان به دنبال واکسیناسیون PCV13 می تواند شامل موارد زیر باشد:
- قرمزی یا تورم در محل تزریق
- تب خفیف
- کاهش اشتها
- بی‌قراری یا تحریک پذیری
- خواب آلودگی یا گیجی
- مختل شدن خواب
در موارد بسیار نادر، عوارض جانبی جدی تری مانند تب بالا، تشنج یا ورم پوستی نیز ایجاد می‌شود. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، بلافاصله با پزشک متخصص کودک خود تماس بگیرید.
چه کسی به واکسن احتیاج دارد؟
واکسیناسیون پنوموکوکی برای گروه‌های زیر توصیه می‌شود:
- همه نوزادان و کودکان کوچکتر از ۲ سال
- بزرگسالان بالای ۶۵ سال
- افرادی که مشکلات مزمن در سلامتی خود دارند، مانند دیابت قندی یا بیماری قلبی عروقی
- افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف
- بزرگسالانی که دخانیات مصرف می‌کنند
حتما با پزشک خود درباره ی اینکه واکسن پنوموکوکی برای شما یا فرزند شما مناسب است یا خیر، مشورت کنید.
چه افرادی نباید واکسن را دریافت کنند؟
برخی از افراد نباید واکسن پنوموکوک را دریافت کنند.
گروه های زیر نباید واکسن PCV13 را دریافت کنند:
- افرادی که در حال حاضر احساس بیماری می‌کنند
- افرادی که سابقه ی واکنش آلرژیک تهدید کننده حیات به هریک از موارد زیر داشته اند:
- دوز قبلی PCV13
- واکسن پنوموکوکی قبلی به نام PCV7
- واکسن حاوی سموم دیفتری (مانند DTaP)
- اجزای واکسن PCV13
این گروه از افراد نباید واکسن PPSV23 را دریافت کنند:
- افرادی که در حال حاضر احساس بیماری می‌کنند
- زنان حامله
- افرادی که سابقه ی واکنش آلرژیک تهدید کننده حیات به هریک از موارد زیر داشته اند:
- دوز قبلی PPSV23
- اجزای واکسن PPSV23
اگر نگران واکنش آلرژی هستید، از پزشک خود بخواهید لیستی از اجزای واکسن را برایتان ارائه کند.
خلاصه
بیماری ذات‌الریه می‌تواند منجر به بیماری‌های تهدید کننده حیات در کودکان، افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن شود. دو واکسن برای ایمن شدن در برابر بیماری پنوموکوکی موجود است. اینکه کدام واکسن تجویز می‌شود بستگی به سن و وضعیت سلامتی فرد دریافت کننده دارد.
عوارض جانبی واکسن اغلب خفیف بوده و طی چند روز برطرف می‌شود. در موارد بسیار نادر، واکنش آلرژیک شدید نیز ممکن است رخ دهد. حتما با پزشک خود مشورت کنید که کدام واکسن پنوموکوکی برای شما یا فرزندتان مناسب است.
