کیسه صفرا یک ارگان کوچک کیسه مانندی است که در سمت راست شکم شما قرار دارد. وظیفه کیسه صفرا ترشح و ذخیره سازی صفراست. صفرا توسط کبد ساخته شده و به هضم چربی‌ها کمک می‌کند. رایج‌ترین بیمارهای کیسه‌ی صفرا ناشی از افزایش کلسترول و بیلی‌روبین(رنگدانه‌‌ی کبدی) می‌شود. این بیماری‌ها شامل:
- سنگ صفراوی
- عفونت حاد یا مزمن ناشی از سنگ کیسه صفرا
- سنگ مجاری صفراوی
با بدتر شدن علائم، پزشک ممکن است عمل باز یا لاپاراسکوپیک خروج سنگ صفرا را پیشنهاد دهد.
خوشبختانه شما می‌توانید بدون کیسه‌ی صفرا، زندگی سالمی داشته باشید. جراحی خروج صفرا نسبتا ساده است. بدون کیسه‌ی صفرا، صفرا می‌تواند مستقیما وارد روده شود و به هضم کمک کند. اما هنوز شانس تجربه‌ی عوارض خروج کیسه‌ی صفرا وجود دارد.
عوارض جراحی کیسه صفرا
هر جراحی، عوارض بالقوه‌ی خود را دارد؛ شامل خونریزی محل برش، درد یا عفونت، وجود یا عدم وجود تب. ممکن است عوارض گوارشی نیز تجربه کنید.
هضم دشوار چربی
ممکن است مدتی طول بکشد که بدنتان با روش جدید هضم چربی، تنظیم شود. داروهایی که در طی جراحی تجویز می‌شوند نیز ممکن است باعث سوهاضمه شوند. این عوارض به صورت تیپیک زیاد طول نمی‌کشند اما در بعضی بیماران عوارض طولانی مدت بیشتر خود را نشان می‌دهند و معمولا به این دلیل رخ می‌دهد که صفرا به سایر ارگان‌ها تراوش می‌کند یا سنگ‌هایی در پشت مجاری صفراوی باقی می‌مانند.
اسهال و نفخ شکم
سو هاضمه می‌تواند باعث اسهال یا نفخ شکم شود و اغلب با رژیم پر چرب یا با فیبر کم بدتر می‌شود. تراوش صفرا می‌تواند به معنی وجود مقدار ناکافی از صفرا در روده باشد که باعث شل شدن مدفوع می‌گردد.
یبوست
اگرچه با خارج کردن کیسه‌ی صفرا احتمال یبوست کاهش می‌یابد اما جراحی و داروهای بیهوشی که طی پروسه استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث یبوست کوتاه مدت شوند. دهیدراته بودن(از دست دادن آب بدن) می‌تواند یبوست را بدتر کند.
زخم روده
طی عمل خروج کیسه‌ی صفرا، گرچه احتمال آن کم است اما ممکن است جراح به روده آسیب بزند. این ممکن است باعث کرمپینگ یا انقباض ماهیچه شود. وجود درد بعد از عمل کیسه صفرا طبیعی‌ست اما اگر درد در طی چند روز ادامه داشت و بدتر می‌شد، با پزشکتان صحبت کنید.
زردی یا تب
سنگی که بعد از عمل کیسه صفرا در مجاری صفراوی باقی می‌ماند، می‌تواند باعث زردی یا درد شدید شود. انسداد کامل مجرا می‌تواند باعث عفونت شود.
ریکاوری بعد از عمل کیسه صفرا
در صورتی که عوارضی را نشان ندهید، ریکاوری بعد از عمل کیسه صفرا باید به آرامی پیش رود. برای افزایش شانس موفقیت، در صورتی که عمل باز کرده باشید، پزشک ممکن است پیشنهاد دهد تا سه یا پنج روزی در بیمارستان بمانید. در صورتی که عمل لاپاراسکوپیک کرده باشید، ممکن است همان روز مرخص شوید. سعی کنید که حداقل برای دو هفته به خودتان فشار فیزیکی وارد نکنید. کادر درمانی به شما خواهند آموخت که چگونه محل زخم را پاکسازی کنید و وجود عفونت را چک کنید. تا زمانی که پزشک اجازه ندهد، نباید حمام کنید.
پزشک ممکن است برای چند روز اول رژیم مایعات یا ملایمی را پیشنهاد کند. بعد از آن ممکن است پیشنهاد کند که کم کم به رژیم غذایی معمول خود بازگردید. در این روزها آب زیاد بنوشید. ایده‌ی خوبی است که از میوه‌ها و سبزیجات ساده استفاده کنید، البته با محدودیت نمک و مواد یرین کننده و تند یا غذاهای پرچرب.
بعد از عمل کیسه صفرا، برای هضم خوب، مصرف فیبر ضروری‌ست اما مصرف موارد زیر را در ابتدا محدود کنید:
- آجیل
- تمام غلات
- کلم بروکلی
- کلم بروکسل
- گل کلم
- غلات پر از فیبر
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگرچه وجود عوارضی بعد از عمل کیسه صفرا نرمال است، اما در صورت مشاهده‌ی هر یک از موارد زیر، با پزشک تماس بگیرید:
- دردی که با گذشت زمان بهتر نمی‌شود، درد شکمی جدید، دردی که بدتر می‌شود
- تهوع یا استفراغ شدید
- زردی پوست یا قسمت سفید چشم
- عدم دفع مدفوع یا نفخ شکم برای بیشتر از سه روز بعد از عمل کیسه صفرا
- اسهالی که سه روز یا بیشتر بعد از جراحی ادامه داشته باشد.
جایگزین‌های جراحی
عمل خروج کیسه‌ی صفرا آخرین گزینه است. در صورتی که پزشک جراحی را ضرورت نداند، شما ابتدا باید لایف استایل خود را تغییر دهید.
رژیم غذایی و ورزش
رسیدن به وزن متناسب و حفظ آن می‌تواند درد و عوارض ناشی از سنگ کیسه صفرا را با کاهش کلسترول و التهاب(ناشی از سنگ کیسه صفرا) تسکین دهد. رژیم غذایی با چربی کم و فیبر زیاد و پر از میوه و سبزی می‌تواند سلامت کیسه صفرا را افزایش دهد. به جای چربی حیوانی و غذاهای سرخ شده و فست فود پر چرب، از روغن زیتون و سایر چربی‌های سالم استفاده کنید. مصرف شکر را محدود کنید یا از مصرف آن بپرهیزید.
ورزش منظم می‌تواند به کاهش کلسترول و پیشگیری از تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک کند. اختلالات منیزیم می‌تواند ریسک تشکیل سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد. غذاهای سرشار از منیزیم مصرف کنید مانند: شکلات تلخ، اسفناج، آجیل، حبوبات تا سلامت کیسه صفرا را افزایش دهید.
پاکسازی کیسه صفرا
پاکسازی کیسه صفرا معمولا با عدم مصرف غذا تا دوازده ساعت و سپس مصرف نوشیدنی با دستورالعمل زیر رخ می‌دهد: چهار قاشق سوپخوری روغن زیتو به همراه یک قاشق سوپخوری آب لیمو هر پانزده دقیقه، به مدت دو ساعت
سرکه‌ی سیب و زردچوبه مشاهده شده که در کاهش التهاب نقش دارند. اگر این دو را با آب گرم مخلوط کنید می‌تواند مانند چای از آن لذت ببرید و ممکن است از علائم سنگ کیسه صفرا تسکین یابید. بعضی افراد نیز چای نعناع را تسکین دهنده می‌دانند. مطالعات صورت گرفته، فواید زردچوبه را در عدم تشکیل سنگ نشان می‌دهد. اما اگر سنگ کیسه‌ی صفرا داشته باشید، بهتر است درباره‌ی مقدار مصرف آن دقت کنید. بر اساس تحقیقی مه در سال ۲۰۰۲ روی دوازده فرد سالم صورت گرفت؛ در مصرف زرد چوبه، پنجاه درصد انقباض در کیسه صفرا صورت گرفت. این انقباض می‌تواند باعث ایجاد درد شود.
مکمل‌ها
علاوه بر منیزیم، کولین نیز در سلامت کیسه صفرا نقش ایفا می‌کند. بر اساس مقاله‌ای از دانشگاه هاروارد، نمک‌های صفراوی ممکن است ارزش زیادی داشته باشند، به خصوص اگر کبد صفرای زیادی تولید می‌کند. اسیدهای صفراوی می‌توانند در نسخه‌های قوی تجویز شوند.
با پزشک یا متخصص تغذیه درباره‌ی استفاده از یک یا تعداد بیشتری از مکمل‌ها مشورت کنید.
طب سوزنی
طب سوزنی ممکن است فواید بالقوه‌ای برای بیماران کیسه صفرا داشته باشد. طب سوزنی بیشتر با افزایش جریان صفرا و کاهش انقباض و درد، کار می‌کند.
لازم به ذکر است که اگرچه رژیم غذایی و ورزش از روش‌های اثبات شده در کاهش عوارض کیسه صفراست اما درباره‌ی سایر روش‌ها(پاکسازی کیسه صفرا و مکمل‌ها) تحقیقات گسترده‌ای صورت نگرفته و ممکن است عوارضی رخ دهد. بهتر است قبل از هر اقدامی با پزشک خود مشورت کنید.
