سندرم دیسترس تنفسی نوزاد چیست؟
دوره حاملگی کامل حدود ۴۰ هفته به طول می‌انجامد. در این مدت جنین زمان کافی برای رشد را پیدا می‌کند. در ۴۰ هفتگی تقریبا تمامی ارگان‌ها و اندام‌های نوزاد تکامل یافته‌اند. اگر نوزاد زودتر از موعد به دنیا بیاید، تکامل ریه‌ها ممکن است به درستی صورت نگیرد و یا عملکرد مناسبی نداشته باشد. ریه‌ها یکی از اندام‌های فوق‌العاده حیاتی برای انسان محسوب می‌شوند.
سندرم دیسترس تنفسی نوزاد یا زجر تنفسی نوزاد که به عنوان RDS نوزادی نیز شناخته می‌شود، می‌تواند نتیجه تکامل ناقص ریه‌ها باشد. این اختلال عموما در نوزادان نارس دیده می‌شود. کودکانی که با RDS نوزادی متولد می‌شوند دارای مشکل تنفسی می‌باشند.
RDS نوزادی به نام‌های بیماری غشاء هیالن و سندرم زجر تنفسی نیز شناخته می‌شود.
علت سندرم دیسترس تنفسی نوزاد چیست؟
سورفاکتانت ماده‌ایست که انبساط و انقباظ و در کل حرکت ریه‌ها را هنگام تنفس تسهیل می‌کند. این ماده همچنین مانع روی هم خوابیدن کیسه‌های هوایی (آلوئول‌ها) در ریه می‌شود. به علت کمبود ترشح سورفاکتانت در نوزادان نارس، ریه‌ها دچار اختلال می‌شوند و بعث زجر تنفسی در کودک می‌شود.
البته RDS ممکن است دارای زمینه‌های ژنتیکی نیز باشد!
سندرم زجر تنفسی در چه افرادی رخ می‌دهد؟
ریه انسان تمامی مراحل تکامل و بازیابی عملکرد خود را در رحم مادر سپری می‌کند. هرچه کودک زودتر از موعد مقرر متولد شود، احتمال ایجاد RDS نوزادی بیشتر می‌شود. خصوصا کودکانی که قبل از ۲۸ هفتگی (۷ماهگی) به دنیا می‌آیند، در خطر بیش‌تری نسبت به دیگر نوزادان قرار دارند. سایر عوامل مؤثر در تولد کودک با سندرم دیسترس تنفسی به شرح زیر می‌باشد:
- سابقه خانوادگی RDS
- چندقلو زایی (دوقلو‌ها و سه‌قلو‌ها)
- جریان خون ضعیف در نوزاد هنگام زایمان
- زایمان از طریق سزارین
- مادر دیابتی
علائم سندرم دیسترس تنفسی نوزاد
این علائم معمولا اندکی بعد از تولد خود را نشان می‌دهند. با این حال ممکن است علائم مربوط به RDS نوزادی در ۲۴ ساعت اول تولد نیز بروز کنند. علائم ظاهری عبارتند از:
- کبودی پوست
- حرکت پره‌های بینی
- نفس‌های سریع و سطحی
- کاهش ادرار
- ناله و خرخر حین تنفس
سندرم دیسترس تنفسی نوزاد چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر پس از بروز برخی علائم ظاهری پزشک به RDS مشکوک شود، ابتدا ا ز طریق نتایج آزمایشگاهی احتمال وجود عفونت‌های تنفسی بوجود‌آورنده مشکلات تنفسی را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است از شما خواسته شود عکس x-ray قفسه سینه تهیه کنید تا بتواند ریه را به درستی بررسی کند. سپس مقدار گاز‌های موجود در خون نوزاد آنالیز می‌شود تا سطح اکسیژن خون مطالعه شود.
درمان سندرم زجر تنفسی نوزاد
هنگامی که کودکی با اختلال RDS متولد می‌شود، در صورت بروز و تشخیص سریع نوع بیماری، او را به بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان نارس یا همان NICU منتقل می‌کنند.
درمان‌های رایجی که برای این کودکان اعمال می‌شود به شرح زیر هستند:
- درمان جایگزین با سورفاکتانت
- ونتیلاتور و فشار مثبت متناوب از راه بینی (NCPAP)
- اکسیژن درمانی
درمان جایگزین با سورفاکتانت باعث جبران کمبود سورفاکتانت در نوزاد می‌شود. این درمان از طریق یک تیوب یا لوله تنفسی انجام می‌گیرد. باید دقت شود که لوله دقیقا وارد ریه شده باشد. پس از تحویل سورفاکتانت به ریه، پزشک نوزاد را به ونتیلاتور وصل می‌کند. این کار باعث راحت‌تر شدن تنفس کودک می‌شود. با در نظر گرفتن شدت اختلال در کودک، این پروسه ممکن است چندین بار طی شود.
گاها تنها درمان از ونتیلاتور برای تنفس کودک کفایت می‌کند. ونتیلاتور شامل لوله‌ای می‌شود که درست در قسمت نای قرار می‌گیرد. پس از جایگذاری، ونتیلاتور کار تنفس را برای نوزاد انجام می‌دهد. روش کمتر تهاجمی دیگری وجود دارد که با استفاده از فشار مثبت متناوب از راه بینی (NCPAP) انجام می‌گیرد. در این روش با استفاده از یک ماسک کوچک و از راه بینی اکسیژن رسانی صورت می‌پذیرد.
اکسیژن درمانی به تحویل اکسیژن به ارگان‌ها از طریق ریه کمک می‌کند. بدون اکسیژن کافی، عملکرد اندام‌ها دچار اختلال خواهد شد. ونتیلاتور یا NCPAP می‌تواند این اکسیژن را تامین کند. در برخی از موارد که بیماری خفیف‌تر است، اکسیژن رسانی می‌تواند بدون نیاز به ونتیلاتور یا NCPAP نیز صورت گیرد.
آیا سندرم دیسترس تنفسی نوزاد قابل پیشگیری است؟
جلوگیری از تولد زودرس نوزاد، خطر ابتلا به RDS را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهد. برای این کار لازم است در طول حاملگی مدام تحت مراقبت‌های پیش از زایمان قرار بگیرید و از مصرف سیگار، مواد مخدر و الکل خودداری کنید.
اگر پزشک احتمال دهد که زایمان ممکن است زودهنگام رخ دهد، می‌تواند کورتیکواستروئید تجویز کند. این دارو روند تکامل ریه‌ها و ترشح سورفاکتانت را سرعت می‌بخشد که در نهایت باعث بهبود عملکرد ریه نوزاد می‌شود.
عوارض جانبی مربوط به سندرم زجر تنفسی
سندرم دیسترس تنفسی نوزاد احتمال دارد در طی چند روز اول تولد نوزاد وخیم‌تر شده و کشنده باشد. علاوه بر این RDS می‌تواند منجر به عوارض طولانی مدت نیز بشود. علت این عوارض ممکن است افزایش اکسیژن رسانی و یا کمبود اکسیژن اندام‌ها باشد.
این عوارض عبارتند از:
- تجمع هوا در اطراف قلب یا ریه
- ناتوانی ذهنی
- کوری
- ایجاد لخته خون
- خونریزی مغزی یا ریوی
- دیسپلازی برونکوپولمونری (نوعی اختلال تنفسی)
- کولاپس و روی هم خوابیدن ریه‌ها (پنوموتوراکس)
- عفونت خونی
- نارسایی کلیوی (در موارد شدید RSD)
با پزشک خود در مورد عوارض ناشی از RDS مشورت کنید. این عوارض با توجه به شدت اختلال در کودک کاملا متفاوت هستند. در بهترین حالت هیج گونه عوارضی در کودک شما پیش نخواهد آمد. دکتر شما همچنین می‌تواند در مورد ارتباط شما با یک گروه حمایتی یا مشاوره شما را یاری کند. این کار می‌تواند در مورد استرس ناشی از درگیری شما با یک نوزاد نارس به شما کمک کند.
بروز RDS نوزادی ممکن است یک اتفاق چالش برانگیز برای والدین باشد. در مورد چگونگی پیش بردن سال‌های آتی فرزندتان می‌توانید با یک متخصص کودک مشورت کنید تا از توصیه‌ها و منابع مورد نیاز شما را آگاه کند. ممکن است در آینده نیاز باشد برای کودکتان به انواع تست‌ها مانند تست‌ها بینایی، شنوایی، فیزیکی و گفتار درمانی مراجعه کنید. برای بدست آوردن حمایت و روحیه کافی برای قدم گذاشتن در این مسیر، گروه‌ها و مشاور‌های زیادی می‌توانند شما را یاری کنند.
