صرع در کودکان یعنی چه؟
صرع نوعی بیماری مغزی می باشد که باعث تشنج در کودکان می شود. این بیماری یکی از شایع ترین اختلالات سیستم عصبی است. این بیماری فارغ از نژاد و قومیت، کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می دهد. مغز از سلول های عصبی تشکیل شده است؛ که از طریق فعالیت الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند.
تشنج
تشنج هنگامی اتفاق می افتد؛ که یک یا چند قسمت از مغز، حاوی سیگنال های الکتریکی غیرطبیعی است که باعث اختلال در عملکرد سیگنال های طبیعی مغز شده و فرد تشنج می کند. علائم شامل تب بالا، قند خون بالا یا پایین، الکل، علائمی که بعداز ترک مواد مخدر ظاهر می شود یا از دست دادن هوشیاری است. وقتی کودکی ۲بار یا بیشتر تشنج کند؛ در حالی که علت مشخصی نداشته باشد، آن را صرع تشخیص گذاری می کنند.
طیف مختلفی از تشنج وجود دارد. بسته به اینکه کدام قسمت و به چه میزان تحت تاثیر قرار می گیرد و به هنگام تشنج چه اتفاقاتی می افتد، طیف مختلفی وجود دارد.
انواع تشنج
درحالت کلی دو دسته ی اصلی تشنج وجود دارد:
تشنج (پارشیال) عمومی
تشنج (پارشیال)کانونی
تشنج کانونی
تشنج کانونی یا جزئی زمانی اتفاق می افتد؛ عملکرد الکتریکی غیر طبیعی، از یک یا چند ناحیه از یک نقطه ی مغز آغاز شود. قبل از تشنج فوکال ممکن است؛ فرزند شما پیش درآمد وعلائم تشنج را نشان دهد. این مسئله بیشتر در تشنج پارشیال پیچیده رایج است.
این پیش درآمد ها شامل:
– احساساتی مانند سرخوشی و ترس، آشناپنداری یا دژاوو
– تغییرات بینایی و بویایی و ناهنجاری های شنوایی
دو نوع تشنج کانونی یا جزعی وجود دارد:
●تشنج فوکال ساده(Simple focal seizure):علائم این نوع تشنج، بسته به اینکه کدام ناحیه از مغز را تحت تأثیر قرار می دهد، متفاوت است. اگرعملکرد غیرطبیعی الکتریکی مغز با قسمت بینایی (لوب اکسیپیتال) درگیرشود، ممکن است؛ بینایی فرزند شما تغییر یابد. این نوع تشنج بیشتر اوقات، ماهیچه ها را تحت تأثیر قرار می دهد. جریان تشنج روی گروه خاصی از عضلات تاثیر می گذارد. به عنوان مثال، ممکن است فقط انگشتان دست یا عضلات بزرگتر، بازوها و پاها را درگیر کند. همچنین ممکن است فرزند شما دچار تعریق، حالت تهوع یا رنگ پریدگی شود. فرزند شما در این نوع تشنج هوشیاری خود را از دست نخواهد داد.
●تشنج فوکال پیچیده(Complex focal seizure):این نوع تشنج بیشتر در قسمت هایی از مغز که احساسات و عملکرد حافظه (لوب تمپورال) را کنترل می کنند، درگیر می کند. احتمالا فرزند شما هوشیاری خود را از دست خواهد داد.این نوع صرع ناقض آگاهی، باعث ازدست رفتن هوشیاری و آگاهی نسبت به محیط اطراف می شود. کودک شما ممکن است؛ هوشیار باشد اما علائمی مانند: خیره شدن، جیغ زدن، مکیدن لب، گریه کردن و خندیدن را نشان دهد.
ممکن است فرزند شما بعد از تشنج کردن خسته شود و بخوابد. به این وضعیت بعد از تشنج، پاستیکتال می گویند.
تشنج عمومی
تشنج عمومی در هر دو طرف مغز اتفاق می افتد. فرزند شما هوشیاری خود را از دست می دهد و بعد از تشنج (وضعیت پاستیکتال) خسته می شود. انواع تشنج عمومی شامل موارد زیر است:
●تشنج ابسنت(Absence seizure):به این حالت، تشنج مختصر هم می گویند. این تشنج باعث تغییرات مختصر آگاهی و خیره شدن می شود. فرزند شما احتمالاً وضعیت پاستیکتال را حفظ خواهد کرد. ممکن است دهان و صورت او دچار خارش شده یا سریع پلک بزند. این نوع صرع بین کودکان ۴ تا ۱۲ سال رایج بوده و معمولاً بیشتر از ۳۰ ثانیه طول نمی کشد. وقتی تشنج به پایان می رسد، ممکن است فرزند شما آنچه را که اتفاق افتاده است به یاد بیاورد. او ممکن است به فعالیت های خود ادامه دهد، گویی هیچ اتفاقی نیفتاده است. این تشنج ممکن است چندین بار در روز اتفاق بیفتد که گاه به دلیل یک مشکل یادگیری یا رفتاری اشتباه می شود.
●تشنج آتونیک(Atonic): این نوع تشنج را تشنج سقوطی می نامند. در تشنج آتونیک ممکن است؛ کودک به صورت ناگهانی دچار ضعف عضلانی شده سقوط کند ویا سرش گره خورده و زمین بیافتد. در طول تشنج بدن کودک شل شده و نمی تواند به تحریکات پاسخ دهد.
●تشنج تونیک- کلونیک(GTC): به این نوع تشنج، تشنج گراند مال نیز می نامند. فرم کلاسیک آن دارای ۵ مرحله ی مجزا می باشد. بدن، بازوها و پاهای کودک شما خم می شود ( منقبض می شود.) و به دنبال آن صاف شده و لرزش ایجاد می شود. این حالت به دنبال انقباض و شل شدن در دوره ی کلونیک و در دوره ی پاستیکتال اتفاق می افتد. در طول دوره ی پاستیکتال، ممکن است فرزند شما بخوابد. همچنین ممکن است مشکلی در بینایی و گفتار ایجاد شده ،سر درد، بدن درد و خستگی را نیز تجربه کند. همه ی این حالت ها با این نوع صرع رخ نمی دهد.
●تشنج میوکلونیک(Myoclonic):: این نوع تشنج، باعث حرکات سریع یا لرزش ناگهانی گروهی از عضلات می شود. این تشنج ها به صورت دوره ای اتفاق می افتد؛ یعنی هرچند روز یک بار یا روزانه چند بار اتفاق می افتد.
چه عواملی باعث تشنج در کودکان می شود؟
بسیاری از عوامل ممکن است باعث تشنج شوند. این موارد عبارت اند از:
● عدم تعادل موادشیمیایی در سیگنالینگ های مغزی(نوروترنسمیترها)
●تومور مغزی
●سکته مغزی
●آسیب مغزی در اثر جراحت یا بیماری
تشنج در کودکان می تواند براثرترکیبی ازاین عوامل ایجاد شود. در بیشتر موارد علت دقیق تشنج مشخص نیست.
علائم تشنج در کودکان چیست؟
علائم تشنج بستگی به نوع آن دارد. علائم عمومی یا به اصطلاح علائم هشدار دهنده عبارت اند از:
● نگاه خیره
● حرکات تند و تیز دست ها و پاها
●سفت شدن بدن
●از دست دادن هوشیاری
●مشکلات تنفسی
●از دست دادن کنترل مثانه و روده
●برای مدت کوتاهی به سرو صدا یا کلمات واکنشی نشان نمی دهد.
●سردرگمی
●شخص بدون هیچ دلیلی به صورت ناگهانی سقوط می کند. به خصوص زمانی که آگاهی اش را از دست دهد.
●سرگیجه ریتمیک به خصوص زمانی که آگاهی اش را از دست دهد.
●نگاه های خیره و سریع پلک زدن
● در طول تشنج لب های کودک شما ممکن است؛ آبی رنگ شده و تنفس اش عادی نباشد. همچنین بعد از تشنج ممکن است؛ فرزند شما خواب آلود یا گیج باشد.
علائم تشنج مانند سایر شرایط درمانی می باشد؛ اما از تشخیص علائم کودکتان توسط درمانگر مطمئن شوید.
تشنج در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟
ارائه
دهنده خدمات بهداشتی درباره علائم و سابقه پزشکی فرزندتان سؤال خواهد کرد. از شما درباره ی علائمی
که ممکن است باعث تشنج فرزندتان شود،
سوال می پرسند. مانند:
●تب یا عفونت اخیر
●آسیب سر
●شرایط سلامتی مادرزادی
●تولد زودرس
●داروهای اخیر که مصرف کرده است.
ممکن است از فرزند شما آزمایش های زیر را نیز بخواهند:
●آزمایش عصبی یا نورولوژیکی
●آزمایش خون برای بررسی مشکلات قند خون و سایر عوامل
●آزمایشات تصویربرداری از مغز مانند اسکن ام آر آی یا سی تی اسکن
●الکترونسفالوگرام، برای تست فعالیت الکتریکی در مغز کودک شما
●پونکسیون نخاعی(بذل نخاعی)، برای اندازه گیری فشار در مغز و کانال
ستون فقرات و آزمایش مایعات نخاعی مغزی برای عفونت یا مشکلات دیگر
درمان تشنج در کودکان چگونه است؟
هدف از درمان، كنترل و متوقف كردن یا كاهش مدت زمان بروز تشنج است. درمان اغلب با دارو انجام می شود. بسیاری از داروها برای درمان تشنج و صرع استفاده می شوند. مراقبان بهداشتی کودک شما، باید نوع صرع فرزند شما را تشخیص دهد. داروها براساس نوع تشنج، سن کودک، عوارض جانبی، هزینه و سهولت استفاده انتخاب می شوند. داروهای مورد استفاده در خانه معمولاً از طریق دهان به صورت کپسول، قرص، یا شربت مصرف می شوند. بعضی از داروها از طریق بینی نیز استعمال می شود. اگر فرزند شما در بیمارستان تشنج کند، ممکن است دارو به صورت تزریق داخل وریدی(IV) تجویز گردد.
دارو دادن به موقع، مطابق با تجویز پزشک بسیار حائز اهمیت است. برای کنترل تشنج بهتر است دوز دارو تنظیم گردد. همه ی دارو ها ممکن است، عوارض جانبی داشته باشند. درباره ی عوارض جانبی دارو ها با مراقبان بهداشتی صحبت کنید. درصورتی که کودک شما اثراتی از عوارض سو، ناشی از دارو را نشان دهد، با پزشک مشورت کنید. دارو را خودسرانه قطع نکنید؛ زیرا منجر به عود تشنج می شود.
در صورتی که کودکتان دارو مصرف می کند؛ برای ارزیابی دارو آزمایش های زیر را انجام دهید:
●آزمایش ادرار: از کودک شما نمونه ادرار می گیرند تا ببینند چقدر نسبت به دارو ها واکنش نشان داده است.
●آزمایش خون: ممکن است برای بررسی اثرات دارو در بدن، آزمایش خون نیاز باشد. با توجه به آزمایش مراقبان بهداشتی ممکن است؛ دوز دارو را تغییر دهند. همچنین از این آزمایش برای ارزیابی اثرات دارو بر دیگر ارگان ها استفاده می کنند.
●الکتروانسفالوگرام: روشی است که در آن فعالیت الکتریکی مغز ثبت می شود. این کار با اتصال الکترود به سطح پوست انجام می شود. از این آزمایش برای دیدن اینکه چگونه دارو به مشکلات الکتریکی مغز کمک می کند، انجام می شود. ممکن است کودک شما نیازمند پزشک نباشد؛ اگر در طی ۱ الی ۲ سال هیچ تشنجی نکند، دارو درمانی قطع می شود. قطع دارو توسط پزشک انجام می گردد.
سایر روش های درمانی برای تشنج در کودکان
اگر دارو درمانی برای تشنج کودکتان جواب ندهد، تشنج ها کنترل نشود و نسبت به داروها واکنش نشان دهند؛ مراقبان سلامت سایر روش های درمانی را توصیه می کنند که عبارت اند از:
رژیم کتوژنیک
این رژیم شامل چربی و کربوهیدرات بسیار کم است. پروتئین کافی برای رشد وجود دارد. در این رژیم، کتون در بدن تولید می شود. کتون ها، مواد شیمیایی حاصل از تجزیه ی چربی ها هستند؛ که بدن برای تامین انرژی از آن ها استفاده می کنند. این رژیم خاص بایستی رعایت شود. مصرف زیاد کربوهیدرات از کتوزی شدن جلوگیری می کند. محققان علت موثر بودن این رژیم را نمی دانند؛ اما به هنگام رعایت این رژیم، برخی کودکان، دچار تشنج نمی شوند. این رژیم برای همه ی کودکان مناسب نیست.
در این روش از طریق یکی از عصب های واگ به مغز سیگنال هایی فرستاده می شود. در هر طرف از بدن یک عصب واگ وجود دارد ؛که از ساقه ی مغز آغاز و از گردن می گذرد. اگر فرزند شما ۱۲ یا بیشتر سن داشته باشد و با داروها، تشنج وی قابل کنترل نباشد، VNS می تواند راه مناسبی باشد. در این روش باطری کوچکی را توسط جراحی در زیر قفسه ی سینه جایگذاری می کنند. سیم های متصل شده به باتری در زیر پوست و متصل به یکی از عصب واگ هستند. برحسب برنامه ی داده شده هر چند دقیقه تکانه های انرژی را به مغز می فرستد. وقتی کودک احساس شروع تشنج را دارد؛ با نگه داشتن آهنربا روی باتری ایمپالس هایی را ایجاد می کند. این عمل باعث توقف تشنج می شود. این روش عوارض جانبی مانند تغییر صدا، خشونت صدا و گلودرد را به همراه دارد.
عمل جراحی
ممکن است قسمتی از مغز که باعث تشنج اتفاق می افتد طی جراحی بردارند. این عمل باعث جلوگیری از پخش سیگنال های الکتریکی منفی در بقیه ی قسمت ها می شود. اگر کنترل تشنج کودکتان سخت می باشد و تشنج ها بر گفتار، بینایی و یا حافظه تاثیری نمی گذارد؛ عمل جراحی راه مناسبی می باشد. جراحی های تشنج صرع، پروسه ای پیچیده می باشد که توسط متخصصین جراحی انجام می شود. ممکن است کودک شما حین جراحی بیدار باشد و درد مغز را حس نکند. اگر فرزند شما بیدار است و قادر به پیروی از دستورات است، جراحان بهتر است در طول عمل نواحی مغز را بررسی کنند. جراحی برای همه افرادی که دچار تشنج می شوند، گزینه ای مناسب نیست.
مقاله مرتبط: صرع لوب پیشانی
چگونه می توانم به فرزندم کمک کنم؟
● شما می توانید به کودک خود که مبتلا به صرع است کمک کنید تا سلامتی خود را مدیریت کند.
●اگر کودک شما سن مناسبی دارد؛ درباره ی درک وی از نوع تشنج اش و نوع دارو های مصرفی خود مطمئن شوید.
●دوز، زمان و عوارض جانبی دارو ها را مطالعه کنید و به فرزندتان اطلاع دهید.
●قبل از دادن داروها به کودکتان حتما با مراقبان سلامت صحبت کنید؛ زیرا دارو های تشنج ممکن است با دیگر داروها تداخل داشته باشد.
●کمک کنید تا کارهایی که موجب تشنج کودکتان می شود؛ از انجام ان ها اجتناب ورزد. مطمئن شوید که فرزندتان خواب کافی دارد؛ زیرا بی خوابی سبب تشنج می شود.
به خاطر داشته باشید که فرزند شما ممکن است به پزشک نیازی نداشته باشد؛ اگر فرزند شما به مدت ۱ الی ۲ سال تشنج نکند با مراقبان بهداشتی در میان بگذارید.
اگر تشنج های فرزند شما به خوبی کنترل شود، ممکن است شما به محدودیت های زیادی درفعالیت ها نیاز نداشته باشید. باید مطمیئن شوید که کودک شما از کلاه ایمنی برای ورزش هایی مانند اسکیت، هاکی و دوچرخه استفاده می کند و به هنگام شنا فردی بروی نظارت می کند.
چه موقع با مراقبان سلامت در جهت تشنج فرزندم تماس بگیرم؟
●هنگامی که علائم فرزندتان بدتر می شود.
●به هنگام مصرف داروها عوارض جانبی دیده می شود.
نکات کلیدی درباره ی صرع و تشنج در کودکان:
●تشنج زمانی اتفاق می افتد که از یک یا چند قسمت مغز سیگنال های الکتریکی غیر طبیعی خارج می شود و تداخلی در سیگنال های عادی به وجود می آورد.
●انواع تشنج وجود دارد که هرکدام علائم مختلفی دارند. این علائم از حرکات جزئی گرفته تا تشنج متغیر می باشد.
●صرع زمانی اتفاق می افتد که فرد ۲ نوع تشنج بدون علائم را داشته باشد.
●صرع با دارو قابل درمان می باشد. در بعضی موارد ممکن است VNC یا عمل جراحی صورت گیرد.
●این موضوع بسیار حائز اهمیت است که کارهایی که باعث تشنج می شود؛ انجام ندهید. یکی از این موارد کمبود خواب می باشد.
