یکی از بیماری‌های عفونی نادر اما خطرناک در کودکان مننژیت است. مننژیت در کودکان می‌تواند اثرات ماندگاری بجا گذاشته و یا در مورادی باعث مرگ شود. اما مننژیت کودکان چیست ؟ مننژیت عارضه‌ایست که مننژ یا پرده‌ی دورمغزی دچار التهاب می‌شود. در اغلب موارد مننژیت توسط یک ویروس یا باکتری ایجاد می‌شود. طبق گفته‌ی انجمن اطفال آمریکا (AAP)، خطر بروز مننژیت در نوزادان تازه متولد شده زیر ۲ ماه بالاتر است. کارشناسان هنوز دقیق نمی‌دانند که چرا برخی کودکان دچار مننژیت می‌شوند، ولی احتمال می‌دهند در ارتباط با سیستم ایمنی تکامل‌نیافته‌ی آنها باشد. در این مقاله به بررسی بیشتر مننژیت در کودکان و علائم و درمان بیماری خواهیم پرداخت.
علائم مننژیت کودکان چیست
علائم مننژین در کوودکان ممکن است در ابتدا قابل توجه نباشند و ممکن است برخی کودکان تحریک‌پذیر یا خسته به‌نظر برسند. مننژیت می‌تواند سریعاً پیشرفت کند پس لازم است از تمامی علائم مننژیت در نوزادان آگاه باشیم و در موارد مشکوک به سرعت به دنبال مراقبت‌های پزشکی لازم باشیم.
شایع‌ترین علائم مننژیت اطفال می‌تواند شامل زیر باشد:
- برجستگی در قسمت بالای سر کودک: که در اثر افزایش فشار مایعات درون مغز ایجاد می‌شود.
- تب: دمای بالا یکی از خطوط قرمز وجود هر گونه عفونت در بدن است ولی در کودکان زیر ۳ ماه ممکن است تب مشاهده نشود.
- داشتن دست و پاهای سرد ولی تنه‌ی گرم
- لرز: شامل احساس سرما و لرزش بدن بوده و‌ممکن است همراه یا بدون تب باشد.
- سفتی گردن: مننژیت در کودکان ممکن است باعث سفت شدن بدن شده و کودک سر خود را عقب نگه دارد.
- تحریک‌پذیری و گریه مخصوصاً هنگامی که آنها را بلند می‌کنید: این علامت ممکن است به دلیل سفتی گردن و درد عضلانی یا زخم باشد.
- تنفس سریع
- استفراغ‌های مکرر
- اجتناب از غذا خوردن
- خواب‌الودگی شدید: به گونه ای که بیدار کردن کودک از خواب بسیار سخت و ناممکن باشد.
- راش و یا بثورات پوستی تیره: هنگامی که کودک تب داشته، بیمار و بی‌حال به‌نظر می‌رسد و این بثورات پوستی در بدنش آشکار شود، باید سریعاً به اورژانس پزشکی مراجعه کرد.
کودکانی که هریک از علائم مننژیت را داشته باشند، باید تحت مراقبت پزشکی قرار گیرند. شروع درمان سریع و جدی می‌تواند ما را به کسب نتایج بهتر امیدوارتر کند.
علت مننژیت کودکان چیست
شایع‌ترین علت مننژیت در کودکان باکتری‌ها و ویروس‌ها هستند. مننژیت باکتریایی در کودکان معمولاً خطرناک‌تر از مننژیت ویروسی بوده و هردو نیاز به درمان سریع دارند.
مننژیت ویروسی در کودکان
مننژیت ویروسی در کودکان به دلیل عفونت‌های ویروسی مختلفی بوجود می‌آید؛ از جمله:
- انترو ویروس‌ها (بغیر از فلج اطفال): این گروه شایع‌ترین دلیل مننژیت ویروسی در کودکان در ایالات متحده هستند. این ویروس‌ها معمولاً از طریق بزاق، مدفوع، ترشحات چشمی و بینی از فرد آلوده منتقل می‌شوند. عفونت با این ویروس‌ها بسیار شایع بوده و اکثر افراد دچار حالت خفیفی از بیماری خواهند شد.
- آنفولانزا: آنفولانزا در کودکان بسیار جدی‌تر بوده و می‌تواند باعث ایجاد مننژیت شود. این ویروس از طریق عطسه، سرفه و‌تماس نزدیک با فرد آلوده، انتقال می‌یابد.
- ویروس هرپس سیمپلکس(HSV): این ویروس می‌تواند باعث تبخال و هرپس تناسلی شود. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) حدود ۶۵ درصد مردم جهان به این ویروس آلوده بوده در حالی که بعضی از آنها مطلع نیستند. فرد آلوده می‌تواند حین بوسیدن نوزاد، این ویروس را به او انتقال دهند؛ حتی در صورتی که علائمی نداشته باشند. همچنین نوزادان ممکن است حین تولد این ویروس را از مادر خود دریافت کرده باشند.
- واریسلا زوستر: این ویروس می‌تواند موجب آبله مرغان و زونا شود. بسیار مسری بوده و از طریق تنفس، صحبت کردن و یا تماس با تاول‌های فرد بیمار منتقل شود.
- سرخک و اوریون: این دو نیز بسیار مسری بوده و‌می‌توانند از طریق تنفس، سرفه، عطسه و استفاده از اشیای آلوده مانند لیوان منتقل شوند. شیوع سرخک و‌اوریون بعد از ایجاد واکسن بسیار کاهش یافته ولی هنوز بسیار خطرناک هستند.
- ویروس نیل غربی، یا سایر ویروس‌ها که از طریق پشه و‌حشرات منتقل می‌شوند.
بسیاری از این ویروس‌ها در افراد سالم باعث مننژیت نخواهند شد. اما کودکان و سایر افراد بیمار در معرض ریسک بالاتری قرار دارند؛ بنابراین محافظت از آنها علیه این بیماری‌ها بسیار ضروری است.
شاید این مطلب نیز برای شما مفید باشد: مننژیت آسپتیک چیست و چه علائمی دارد؟
مننژیت باکتریایی در کودکان
مننژیت باکتریایی در کودکان می‌تواند به دلیل انواع مختلفی از باکتری‌ها رخ دهد که نمونه‌هایشان در زیر آورده شده است:
- استرپتوکوک گروه B: که با نام استرپ B هم شناخته می‌شوند. مادری که آلوده به این باکتری بوده و درمان لازم را دریافت نکرده باشد، می‌تواند حین زایمان و تولد نوزاد، آن را به کودک خود انتقال دهد.
- اشریشیاکلای: این باکتری نیز می‌تواند از مادر آلوده حین زایمان و یا بعد از تولد با غذای آلوده به نوزاد منتقل شود.
- استرپتوکوک نومونیا و هموفیلوس آنفولانزا نوع B: که هردو از طریق عطسه و سرفه انتقال داده می‌شوند.
- لیستریامونوسیتوژنس: از طریق غذای آلوده منتقل می‌شود. مادر حین بارداری ممکن است با خوردن غذای آلوده، این باکتری را به جنین خود انتقال دهد.
- نایسریا مننژیتیس: از طریق بزاق منتقل می‌شود.
درمان مننژیت در کودکان چیست
مننژیت‌های باکتریایی معمولاً با تجویز آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی از راه ورید درمان می‌شوند. طبق گفته‌ی انجمن اطفال آمریکا، کودکانی که سریعاً آنتی‌بیوتیک دریافت می‌کنند، بهبودی خود را کاملاً کسب می‌کنند. گرچه در حدود ۲۰ درصد موارد، اثرات ماندگاری مانند مشکلات شنوایی، یادگیری، صرع و فلجی باقی خواهد ماند.
مننژیت‌های ویروسی به آنتی‌بیوتیک و دارو مننژیت پاسخ نخواهند داد. علاوه بر این به اندازه‌ی مننژیت باکتریایی خطرناک نیستند (به غیر از HSV در نوزادان) و اغلب کودکان بدون وجود هیچ گونه عوارضی بهبود خواهند یافت.
با این حال هر دو نوع مننژیت نیاز به درمان سریع دارند. دریافت مایعات وریدی، مسکن‌های ضد درد و استراحت برای بهبودی کامل توصیه می‌شود.
راه پیشگیری از مننژیت کودکان چیست
مننژیت به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود، بنابراین نمی‌توان کاملاً جلوی انتقال آن را گرفت. اما رعایت اصول پیشگیری از مننژیت احتمال ابتلای کودک کاهش می‌یابد؛ از جمله:
واکسن مننژیت کودکان
طبق قوانین مرکز کنترل و‌پیشگیری از بیماری‌ها، کودکان پس ازتولد باید واکسن‌هایی دریافت کنند. گرچه دریافت واکسن از تمامی مننژیت‌ها جلوگیری نخواهد کرد، ولی فرد برعلیه مننژیت‌های خطرناک باکتریایی و ویروسی ایمن خواهد شد. با این کار احتمال ابتلای کودک به بیماری به مقدار زیادی کاهش می‌یابد.
واکسن HIB (هموفیلوس آنفولانزا)
پیش از پیدایش واکسن HIB، این باکتری دلیل بسیاری از موارد مننژیت در کودکان بود. امروزه مننژیت حاصل از این باکتری بسیار نادر است. واکسن HIB در ماه‌های ۲،۴،۶پس از تولد تزریق شده و دوز یادآور بین ماه‌های ۱۲ تا ۱۵پس از تولد داده خواهد شد.
واکسن پنوموکوک
باکتری پنوموکوک دلیل مننژیت اطفال و یک بیماری ریوی دیگر به نام پنومونی (ذات الریه) است. واکسن پنوموکوک در ماه‌های ۲،۴،۶ دریافت شده و دوز آخر آن مابین ماه‌های ۱۲ تا ۱۵پس از تولد داده خواهد شد.
کودکانی که مبتلا به بیماری‌های دیگر هستند، ممکن است دوز دیگری از آن مابین ۲ تا ۵ سالگی دریافت خواهند کرد.
واکسن مننگوکوک
رایج‌ترین نوع واکسن مننگوکوک با نام واکسن کونژوگه‌ی مننگوکوک یا MCV4(MenAcwy) شناخته می‌شود. این واکسن برای نوزادان تجویز نمی‌شود، بلکه کودکان در ۱۱ سالگی آن را دریافت می‌کنند.
واکسن MMR
این واکسن برعلیه سرخچه، سرخک و اوریون ایمنی ایجاد خواهد کرد. قبل از پیدایش این واکسن اوریون علت اصلی مننژیت‌های ویروسی مخصوصاً در نوزادان و کودکان بود. سرخک نیز می‌تواند باعث مننژیت شود.
واکسن MMR مابین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی دریافت شده و دوز یادآور آن در ۴ تا ۶ سالگی استفاده می‌شود.
محافظت از نوزادان تازه متولد شده
نوزادانی که تازه متولد شده و هیچ واکسنی دریافت نکرده‌اند، سیستم ایمنی‌شان تکمیل نشده است. بنابراین توصیه می‌شود از حضور نوزاد در مکان‌ها و تماس با افرادی که خطر انتقال میکروب‌ها را افزایش می‌دهد، اجتناب شود. با رعایت موارد زیر می‌توان از بروز مننژیت در نوزادان جلوگیری کرد:
- از بوسیدن افرادی که تبخال دارند یا در معرض ایجاد تبخال هستند، ممانعت کنید.
- نوزاد را از افرادی که علائم بیماری مانند عطسه و‌سرفه و بی‌حالی دارند، دور نگه دارید.
- حدلامکان نوزاد را از جاهای شلوغ و پرجمعیت دور نگه دارید.
- پیش از آماده کردن شیر یا غذا برای نوزاد، دستان خود را بشوئید.
- از دیگران بخواهید قبل از نگه داشتن نوزاد دستان خود را شسته و از تماس با صورت نوزاد خودداری کنند.
- زنان باردار باید مابین هفته‌های ۳۵ تا ۳۷ حاملگی تست استرپتوکوک گروه B انجام دهند. مادرانی که نتیجه تست آنها مثبت باشد، باید‌آنتی‌بیوتیک مصرف کنند تا از انتقال این گروه باکتری حین زایمان به نوزاد جلوگیری شود.
- نوزادان را حین فعالیت پشه‌ها در داخل خانه نگه دارید. که اوج فعالیت پشه‌ها از غروب تا طلوع آفتاب بوده و درصورتی که نیاز است تا نوزاد بیرون از خانه باشد، از لباس‌های آستین بلند و شلوار بلند بریا نوزاد استفاده کنید. بپوشانید.
- همچنین نوزاد را از دود دخانیات به دور نگه دارید، چون او را مستعد بیماری‌های باکتریایی و ویروسی مانند مننژیت خواهد کرد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
مننژیت در کودکان به سرعت به وجود آمده و سریعاً نیز پیشرفت می‌کند. پس هنگامی که هریک از علائم مننژیت در کودکان مشاهده شود و یا کودک رفتاری غیر معمول از خود نشان دهد، باید به پزشک مراجعه شود.
گرچه مننژیت یک بیماری جدی و‌خطرناک است، ولی در اکثر موارد با دریافت درمان مناسب و سریع بسیاری از کودکان بهبود پیدا خواهند کرد.
