اختلال شخصیت ضد اجتماعی یا شخصیت سایکوپات، نوعی اختلال روانی است که فرد سایکوپات بدون توجه به درست و غلط بودن اوامر، حقوق و احساسات دیگران را نادیده می‌گیرد. فرد سایکوپات تمایل دارد با دیگران مخالفت کند و با آن‌ها را با بی‌عاطفگی تمام رفتار کند. در ضمن این افراد در برابر کاری که انجام می‌دهند احساس گناه یا پشیمانی نمی‌کنند.
افراد که دارای اختلال شخصیت ضد اجتماعی هستند، معمولا قوانین را زیر پا می‌گذارند و مرتکب جرم می‌شوند. این افراد ممکن است دروغ بگویند، خشن و تهاجمی رفتار کنند ، و دارای مشکل مصرف الکل و مواد مخدر باشند. به علت بروز چنین رفتار‌هایی در افراد سایکوپات، این شخصیت‌ها افراد مناسبی برای بر عهده‌دار شدن مسؤولیت‌های خانوادگی، شغلی و تحصیلی نمی‌باشند.
مقاله مرتبط: سایکوپات‌های موفق کدامند؟
علائم اختلال شخصیت ضد اجتماعی
علائم شخصیت سایکوپات شامل موارد زیر می‌شود:
- بی‌توجهی به کار‌های درست و غلط
- دروغگویی و فریبکاری مداوم برای سوءاستفاده از دیگران
- بروز رفتار‌های سنگدلانه، بدبینانه و بی‌احترامی به دیگران
- به کار بردن قوه دلربایی و لطافت طبع برای فریب دادن و استفاده کردن از دیگران در جهت منافع خود
- داشتن غرور، حس برتری و اعتماد به نفس شدید
- مدام با قوانین مشکل دارند و رفتار‌های مجرمانه از خود نشان می‌دهند
- با ترساندن و دروغگویی اقدام به نقض حقوق دیگران می‌کنند
- داشتن حالت تهاجمی و ناتوانی در کنترل و برنامه‌ریزی
- عداوت، تحریک پذیری شدید، آشفتگی، خشونت و تندی
- از بین رفتن احساس همدلی نسبت به دیگران و عدم پشیمانی از آسیب به آن‌ها
- به جان خریدن خطرات غیر ضروری و بی‌مورد ، بدون توجه به سلامت خود یا دیگران
- ناموفق در برقراری رابطه قوی و درست
- بی‌توجهی به عواقب رفتار‌های غلط و پند نگرفتن از آن‌ها
- بی‌مسئولیتی در تمامی کارها و عدم پذیرش وظایف اقتصادی یا کاری
در بزرگسالان دارای اختلال شخصیت ضد اجتماعی معمولا نشانه‌ها و علائم رفتاری تا قبل از ۱۵ سالگی بروز می‌کنند. این اختلالات رفتاری بسیار جدی و پایدار بوده و شامل موارد زیر می‌شود:
- خشونت علیه انسان‌ها و حیوانات
- اقدام به تخریب دارایی‌ها و اموال
- فریبکاری
- سرقت و دزدی
- نقض جدی قوانین
در حالی که اختلال شخصیتی سایکوپاتی تا آخر عمر فرد را رها نخواهد کرد، برخی از علائم آن (مانند تخریب اموال و رفتار‌های مجرمانه) با گذشت زمان شدید‌تر خواهد شد. اما علت افزایش علائم هنوز معلوم نیست، آیا صرفا به خاطر افزایش سن فرد اتفاق می‌افتد یا به علت آگاهی فرد سایکوپات از عواقب رفتار‌های ضد اجتماعی؟
مقاله مرتبط: درون ذهن یک دیوانه!
زمان درست مراجعه به پزشک
به نظر نمی‌رسد خود افراد سایکوپات تمایلی برای مراجعه به پزشک و دریافت کمک داشته باشند. در نتیجه شما به عنوان یک دوست یا آشنا اگر از نزدیکانتان فردی را دیدید که مشکوک به اختلال شخصیت ضد اجتماعی است،وظیفه شماست که به فرد توصیه کنید برای تشخیص و درمان به یک متخصص در این زمینه مراجعه کند.
علت بروز شخصیت سایکوپات
شخصیت افراد مجموعه‌ای از افکار، احساسات و رفتار‌های آن‌ها را شامل می‌شود که برای هر شخص منحصر به فرد است. این شخصیت افراد است که در نگرش، درک و ارتباط آن‌ها با جهان اطراف تاثیر می گذارد، همین طور در برداشت آن‌ها از خودشان! شخصیت هر کس در دوران کودکی شکل می‌گیرد و تحت کنترل دو عامل وراثت و محیط قرار دارد.
دلیل اصلی اختلال شخصیت ضد اجتماعی هنوز معلوم نیست ولی باید در نظر داشت که:
- ممکن است برخی افراد از لحاظ ژنتیکی مستعد ابتلا به اختلال شخصیت سایکوپات باشند و قرار گرفتن در عوامل محیطی نامناسب از آن‌ها یک فرد سایکوپات بسازد.
- همچنین ممکن است با گذشت زمان در اثر تکامل مغز، تغییراتی نیز در عملکرد مغز رخ دهد.
عوامل خطر
عوامل مؤثر در بروز و تشدید این اختلال عبارتند از:
- اختلالات رفتاری در کودکی
- داشتن پیشینه خانوادگی، فرد یا افرادی در خانواده با اختلال شخصیت ضد اجتماعی یا دیگر اختلالات رفتاری و شخصیتی
- مورد بی‌توجهی و غفلت قرار گرفتن در هنگام کودکی
- تجربه بی‌ثباتی، خشونت و اختلاف در خانواده در دوران کودکی
(مردان نسبت به زنان بیشتر در خطر ابتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی هستند.)
عوارض اختلال سایکوپاتی
عوارض، عواقب و مشکلات ناشی از اختلال شخصیت ضد اجتماعی عبارتند از:
- همسر آزاری، کودک آزاری و بی توجهی به کودک
- داشتن مشکل مصرف الکل و اعتیاد به مواد
- خطر بازداشت شدن و افتادن به زندان
- بروز رفتار‌های آدمکشی و خودکشی
- داشتن اختلالات ذهنی دیگر، مانند اضطراب و افسردگی
- وضعیت ضعیف اجتماعی و مالی، بی‌خانمانی
- مرگ زودهنگام، معمولا به علت رفتار‌های خشونت‌آمیز
پیشگیری از اختلال شخصیت ضد اجتماعی
راه دقیقی برای پیشگیری از بروز این اختلال در افراد پرخطر تقریبا وجود ندارد! اما به علت اینکه ریشه این اختلال در کودکی فرد می‌باشد، تشخیص زودهنگام توسط والدین، معلم و متخصص کودکان می‌تواند امکان انجام مداخلات روانشناسی به موقع را فراهم کند.
تشخیص
افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی از پذیرش اینکه به کمک نیاز دارند سر باز می‌زند. اما با این حال شاید برای دیگر عوارض آن، مانند اضطراب، افسردگی، خشونت و سوءمصرف مواد ، نیاز بدانند که به پزشک مراجعه کنند.
در عین حال، علائم اختلال شخصیت ضد اجتماعی قرار نیست در همه افراد یکسان باشد. نکته اصلی در تشخیص این اختلال ، چگونگی ارتباط و رفتار فرد مشکوک با اطرافیان است. بدین منظور با رضایت خود فرد، می‌توان از خانواده و دوستان او اطلاعات سودمندی در این زمینه کسب کرد.
پس از بررسی دقیق پزشکی و رد کردن علت‌های محتمل پزشکی ، پزشک فرد مشکوک را به یک متخصص در این زمینه ارجاع می دهد تا نوع اختلال فرد دقیقا تشخیص داده شود.
تشخیص اختلال شخصیت ضد اجتماعی بر چند اساس استوار می‌باشد:
- ارزیابی‌های روانشناختی که به بررسی افکار، احساسات، روابط، الگو‌های رفتاری و سابقه خانوادگی فرد می‌پردازد.
- سوابق شخصی و پزشکی فرد
- بررسی علائم ذکر شده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، که توسط جامعه روانپزشکی آمریکا منتشر شده است.
با اینکه اختلال شخصیت ضد اجتماعی تیپیک تا ۱۸سالگی تشخیص داده نمی‌شود، اما ممکن است برخی علائم و نشانه‌های آن در کودکی و دهه اول زندگی بروز کند. مدارکی مبنی بر وجود علائم اختلالات رفتاری قبل از سن ۱۵ سالگی وجود دارد.
تشخیص زودهنگام اختلال شخصیت ضد اجتماعی می‌تواند پیامد‌های مفیدی در طولانی مدت داشته باشد.
درمان اختلال شخصیت سایکوپات
درمان کامل اختلال شخصیت ضد اجتماعی امری به غایت دشوار است، اما در پیش گرفتن راه‌های درمانی مناسب و پیگیری‌های مداوم در طولانی مدت می‌تواند نقش بسزایی در بهبودی برخی از افراد داشته باشد. برای این کار به یک فرد متخصص در زمینه سلامت روانی که تجربه درمان بیماران دارای اختلال شخصیت سایکوپات را داشته باشد مراجعه کنید.
درمان و نتایج آن به شرایط خاص هر فرد، تمایل او برای همکاری طی پروسه درمان و شدت علائم فرد بستگی دارد.
روان‌درمانی
روان درمانی یا گفت‌و‌گو درمانی یکی از راه‌های درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی است. در طول درمان پزشک سعی می کند به بیمار کمک کند تا خشونت و عصبانیت خود را کنترل کند، الکل و مصرف مواد را ترک کند و دیگر مشکلات سلامت بیمار را بهبود ببخشد.
اما روان درمانی همیشه هم راه حل کافی و مناسبی نیست، خصوصا اگر علائم فرد به حدی شدت یافته باشد که ابتلا به هرگونه اختلال روانی را در خود انکار کند.
درمان دارویی
هیچ داروی تایید شده‌ای توسط سازمان دارو و غذا برای درمان اختصاصی اختلال شخصیت ضد اجتماعی وجود ندارد. پزشک متخصص می‌تواند برای بهبود برخی شرایط ناشی از این اختلال، ماننداضطراب، افسردگی و خشونت ، تجویز دارو را به عنوان یک راه مؤثر انتخاب کند. دارو‌هایی که بدین منظور تجویز می‌شوند معمولا باید بسیار محتاطانه توصیه و مصرف شوند زیرا خود می‌توانند باعث ایجاد اعتیاد در فرد شوند.
روش‌های مقابله و پشتیبانی
اعضای خانواده افراد چه وظایفی دارند؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی معمولا با رفتار‌ها و واکنش‌های خود اطرافیان را به ستوه می‌آورند و در مقابل کار‌هایی که می کنند نیز هرگز پشیمان نیستند. اگر فردی که بسیار دوستش می‌دارید با چنین اختلالی درگیر است، باید به یاد داشته باشید که خود شما نیز نیاز به کمک خواهید داشت.
متخصص بهداشت روان مهارت‌های لازم در مورد نگه‌داشتن حدود و چگونگی حفظ سلامت فردی خودتان در برابر خشونت و عصبانیت فرد درگیر با اختلال شخصیت سایکوپات را به شما آموزش خواهد داد. این مهارت‌ها ممکن است شامل برخی استراتژی‌ها و فنون مربوط به مقابله با این افراد شود.
مطمئن شوید متخصصی که از او مشاوره می گیرید در زمینه درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی تجربه و مهارت کافی را داشته باشد. از تیم درمانی فرد مورد نظر درخواست مراجعه کنید. این افراد همچنین ممکن است پیشنهاد تیم‌های حمایتی را برای اعضای خوانواده فرد مبتلا به این اختلال داشته باشند.
چگونه به پزشک مراجعه کنیم
اگر بررسی‌های اولیه پزشکی مشکلات فیزیکی را علت رفتار‌های شما نداند، شما را به یک فرد متخصص در زمینه بهداشت روان، مانند روانشناس یا روانپزشک ارجاع خواهد داد.
در صورت امکان، یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان را نیز هنگام ملاقات با پزشک به همراه خود ببرید. در صورت داشتن رضایت شخصی خودتان، فردی که مدت طولانی شما را خوب می‌شناسد می‌تواند به برخی از سؤال‌های پزشک در مورد شما پاسخ داده و اطلاعاتی ارزشمندی را در اختیار پزشک قرار دهد، اطلاعاتی که شاید خود شما تمایلی به مطرح کردن آن‌ها نداشته باشید.
کار‌هایی که باید انجام دهید…
قبل از مراجعه به پزشک لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائمی که خود شما یا خانوادتان متوجه آن شده‌اید و مدت زمانی که هرکدام از این علائم وجود دارند
- نکات مهم درمورد شرایط و زمینه سلامتی خود شما، وضعیت جسمی و روانی‌تان، سابقه شخصی و خانوادگی در زمینه اختلالات روانی، داشتن تجربه هرگونه حادثه یا استرس در زندگی
- دارو‌های که مصرف می کنید، نام و دوز دقیق داروها، مانند انواع قرص‌ها، فرآورده‌های گیاهی، ویتامین‌ها و مکمل‌ها
- سوالاتی که در طول زمان مشاوره و درمان خود از پزشک خود خواهید پرسید
سوالاتی که از ممکن است داشته باشید به شرح زیر هستند:
- علت احتمالی علائم من چیست؟
- دیگر عللی که منجر به بروز چنین علائمی ممکن است شوند کدامند؟
- کدام راه‌های درمانی ممکن است برای فردی با شرایط من مؤثر واقع شوند؟
- چه مقدار از علائم این اختلال قرار است با درمان بهبود پیدا کنند؟
- راه‌های درمانی چند وقت یکبار و تا چه مدت قرار است انجام شود؟
- دارو‌هایی نیز در مدت درمان دریافت خواهم کرد؟ این داروها عوارضی نیز دارند؟
- آیا جایگزین دیگری برای دارو‌های تجویز شده وجود دارد؟
- آیا منابع و وب‌سایت‌های خاصی برای اطلاعات بیشتر سراغ دارید تا معرفی کنید؟
در صورت داشتن هر گونه سوال دیگر در هنگام ملاقات، از پرسیدن آن ابا نداشته باشید.
آنچه پزشک از شما خواهد پرسید
سوال‌های محتملی که از شما خواسته می‌شود به آن پاسخ دهید عبارتند از:
- علائم دقیق شما کدامند؟
- اولین باری که متوجه وجود چنین علائمی شدید کی بود؟
- این علائم چه تاثیری در زندگی شما گذاشته‌اند؟
- آیا دوستان یا خانوادتان از وجود این علائم در شما ابراز نگرانی می‌کنند؟
- آیا در حال حاضر در یک رابطه جدی و عمیق قرار دارید؟
- آیا از شرایط کاری، تحصیلی و روابط خود راضی هستید؟ اگر نه ، به نظر خودتان علت این نارضایتی و مشکلات شما چیست؟
- آیا تا کنون به این فکر کرده‌اید که به خودتان یا دیگران آسیب بزنید؟ آیا تاکنون این کار را کرده‌اید؟
- آیا هرکدام از اعضای خوانوادتان ( که از خون شما هستند) مانند والدین و خواهر و برادرتان دارای هرگونه اختلال روانی هستند؟
خود را برای پاسخ به این سوالات آماده کنید تا در وقتتان صرف جویی کنید و وقت بیشتری را برای صحبت در مورد موضوع‌هایی که خودتان تمایل دارید سپری کنید.
پیشگیری از خودکشی
اگر احساس کردید فردی در خطر اعمال هرگونه آسیب به خود یا دیگری قرار دارد، موارد زیر را به یاد داشته باشید:
- با اورژانس و مراکز مخصوص رسیدگی به موارد خود کشی تماس بگیرید ( ۱۲۳، ۱۴۸۰، ۱۱۵)
- تا زمان رسیدن کمک، کنار فرد بمانید و او را تنها نگذارید
- تفنگ، چاقو، دارو و یا هر وسیله‌ای که ممکن است فرد از ان استفاده کند را از دم دست بردارید
- به حرف‌های فرد گوش دهید،: بدون قضاوت، بدون بحث و بدون تهدید
اگر متوجه شدید که فرد فکر خودکشی در سر دارد، از مراکز مخصوص پیشگیری از خود کشی کمک بخواهید
مقاله مرتبط: گذرگاه تاریک به اختلال شخصیت ضداجتماعی
