تخمدان‌ها دو ارگان کوچک تخم مرغی شکلی هستند که در دستگاه تناسلی زنان قرار دارند. تخمدان‌ها سلول تخم را ایجاد می‌کنند، همچنین هورمون‌های استروژن و پروژسترون که برای تخمک گذاری، حاملگی و بروز ویژگی‌های جنسی زنانه ضرورت دارند را ترشح می‌کنند. با وجود این که سایز تخمدان‌ها به طور طبیعی می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما بزرگ شدن تخمدان نیز به دلایلی ممکن است رخ دهد.
اگرچه بعضی از علل بزرگ شدن تخمدان خطری ندارند؛مانند تخمک گذاری، اما برای سایر علل ممکن است نیاز به درمان باشد. در این مقاله مروری بر علائم و علل و درمان بزرگ شدن تخمدان خواهیم داشت.
علائم
درحالی که بزرگ شدن تخمدان همیشه دارای علائم نیست، اما افراد ممکن است شرایط زیر را تجربه کنند:
- تغییر در عادت دفعی(اسهال یا یبوست)
- افزایش اضطرار در دفع ادرار
- سیکل ماهانه‌ی نامنظم
- درد یا فشار در لگن
- تورم و احساس پری در لگن
- ناراحتی دائمی در شکم مانند نفخ یا تهوع
- نازک شدن موی سر
- افزایش موی زاید
- خستگی ناشناخته
- کاهش یا افزایش وزن
گاهی اوقات ممکن است تخمدان‌ها به قدری بزرگ شوند که توسط پرشک یا خود فرد در لگن قابل لمس باشند. اما اغلب این اتفاق نمی‌افتد.
زمانی که فرد علائمی دارد که می‌تواند به بزرگی تخمدان یا سایر مشکلات تخمدانی مرتبط باشد، پزشک احتمالا درخواست سونوگرافی دهد. در سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویر از ارگان‌های داخل لگنی، استفاده می‌شود. پزشک ممکن است سونوگرافی را در طول شکم انجام دهد یا پروب را وارد واژن کند.
علل
بزرگ شدن تخمدان ممکن است علل بالقوه‌ای داشته باشد که شامل:
تخمک گذاری
تخمک گذاری زمان است که یک تخمدان، سلول تخم را برای لقاح ترشح می‌کند. در طی تخمک گذاری، تخمدان‌ها ممکن است تحت تاثیر هورمون‌ها بسیار تحریک شده و موقتا بزرگ شوند. در افرادی که از داروهای باروری استفاده می‌کنند، بزرگ شدن تخمدان‌ها در طی تخمک گذاری بسیار شایع است.
سندرم پلی کیستیک(PCOS)
PCOS از رایج‌ترین مواردی است که با بهم ریختن تعادل هورمون‌ها، کیست‌های کوچکی در تخمدان ایحاد می‌شود. افراد دارای PCOS ممکن است عادات ماهانه‌ی نامنظمی داشته باشند و ممکن است به دلیل نامنظم شدن تخمک گذاری، به سختی بتوانند باردار شوند. PCOS همچنین ممکن است باعث افزایش وزن و ایجاد موی زاید در بدن شود.
ادم تخمدان
این وضعیت نادر است و زمانی رخ می‌دهد که بافت تخمدانی پر از مایع شود. در بیشتر موقع، ادم تخمدان فقط در یکی از تخمدان‌ها رخ می‌دهد. ادم تخمدانی ممکن است به دنبال پیچ‌خوردگی نسبی تخمدان که باعث انسداد جریان خون و مایع لنفاوی می‌شود، رخ دهد؛ در نتیجه مایع حبس شده و تخمدان بزرگ می‌شود.
تورشن تخمدان
تورشن یا پیچ خوردگی تخمدانی با چرخش کامل یا نسبی تخمدان در اطراف بافت‌های حمایت کننده‌ی خود رخ می‌دهد. این وضعیت، یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود. پیچ خوردگی تخمدان باعث قطع جریان خون به تخمدان و ایجاد تهوع، درد لگن و استفراغ می‌شود. این وضعیت نیاز به جراحی فوری دارد تا پیچ خوردگی را برطرف کرده و باعث حفظ جریان خون شود.
کیست یا تومور خوش خیم
تخمدان‌ها مستعد انواع مختلفی از تومورهای خوش‌خیم یا کیست‌های رشدی و غیرسرطانی هستند. این موارد شامل کیست‌های تراتومای کامل، فیبروتکوما و کیست ادما می‌باشند. کیست‌ها رایج‌اند و معمولا بدون درمان برطرف می‌شوند.
سرطان تخمدان
سرطان تخمدان زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های سرطانی در تخمدان رشد می‌کنند. سرطان تخمدان بعد از یائسگی، شایع‌تر است. علائم سرطان تخمدان اختصاصی نیست و شامل درد لگن، نفخ و خستگی می‌باشد. پزشک قبل از انجام تست برای سرطان تخمدان، شرح حال گیری و درخواست عکس سونوگرافی خواهد کرد. بیوپسی می‌تواند به طور واضحی، به تشخیص بیماری کمک کند.
تخمدان‌های بزرگ و حاملگی
ممکن است در طی حاملگی به دلیل لئوتوما، تخمدان‌ها بزرگ به نظر برسند. لوتئوما یک تومور خوش خیمی است که روی تخمدان رشد کرده و فقط در زمان حاملگی اتفاق می‌افتد. پزشکان در مورد اینکه چرا در بعضی زنان لوتئوما اتفاق می‌افتد و در بعضی دیگر نه، مطمئن نیست؛ اما باور دارند که افزایش سطح هورمون‌ها در طی حاملگی ممکن است نقش داشته باشد.
لوتئوما اغلب علائمی ندارد و پزشک معمولا در طی سونوگرافی روتین یا سزارین آن را تشخیص می‌دهد. زنانی که در نیمه‌ی اول حاملگی اوتئوما داشته باشند، ممکن علائم شدیدی را تجربه کرده و ممکن است نیاز به جراحی جهت خارج کردن تومور باشد. علائم احتمالی لوتئوما شامل دشواری دفع ادرار، سطح بالای تستوسترون و ویریلیزاسیون که باعث بروز ویژگی‌های مردانه مانند افزایش تن صدا و موهای بدن می‌شود. لوتئوما معمولا بعد از زایمان برطرف می‌شود؛ بنابراین پزشک تا حد ممکن از جراحی پرهیز می‌کند.
درمان
درمان تخمدان بزرگ بسته به علت زمینه‌ای خواهد بود. برای مثال، اقداماتی که برای کنترل PCOS صورت می‌‌گیرد شامل:
- کاهش وزن: حتی حدود ده درصد کاهش وزن می‌تواند به کم کردن علائم و منظم کردن قاعدگی کمک کند.
- استفاده از داروهای کنترل کننده بارداری: آنها به منظم کردن سیکل قاعدگی کمک می‌کنند.
- استفاده از داروهای ضد اندروژن
- مصرف متفورمین: دارویی است که به کنترل سطج انسولین و هورمون‌های اندروژن اضافه کمک می‌کند.
درمان برای سرطان تخمدان ممکن است شامل خارج کردن تخمدان و هر بافتی که تحت تاثیر این بیماری ست، باشد. پزشک ممکن است از شیمی درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و رادیوتراپی برای کم کردن سایز تومور قبل از خارج کردن آن استفاده کنند.
تخمدان‌های بزرگ مرتبط با سیکل قاعدگی، نیازی به درمان ندارند؛ مگر زمانی که دارای علائم ناراحتی باشند.
بزرگ شدن تخمدان می‌تواند علل مختلفی داشته باشد و بیشتر آنها مشکلات طولانی مدتی ایجاد نمی‌کند. افرادی که درد لگن و تغییر در عادات روده‌ای(اسهال یا یبوست) و عادت دفع ادرار داشته باشند، باید به پزشک مراجعه کنند. درمان‌های متفاوتی می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.
