بررسی کلی
هنگامی که گرفتگی مجرای اشکی وجود داشته باشد اشک شما نمی تواند به طور عادی تخلیه شود و برای شما یک چشم پر از اشک همراه با سوزش برجا میگذارد. این بیماری در اثر انسداد جزئی یا کامل در سیستم تخلیه اشک ایجاد می شود.
گرفتگی مجرای اشکی در نوزادان متداول است. معمولاً در سال اول زندگی بدون هیچگونه درمانی بهتر می شود. در بزرگسالان انسداد مجرای اشکی ممکن است ناشی از آسیب، عفونت یا تومور باشد.
گرفتگی مجرای اشکی تقریباً همیشه قابل اصلاح است. درمان به علت انسداد و سن فرد مبتلا بستگی دارد.
علائم
علائم و نشانه های گرفتگی مجرای اشکی عبارتند از:
- اشک ریزی بیش از حد
- قرمزی قسمت سفید چشم
- عفونت یا التهاب مکرر چشم (چشم صورتی)
- تورم دردناک در نزدیکی گوشه داخلی چشم
- پوسته پوسته شدن پلک ها
- ترشحات مخاط یا چرک از روی پلک و سطح چشم
- تاری دید
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید
اگر چندین روز به طور مداوم اشک ریزی دارید یا چشم شما به طور مکرر یا مداوم آلوده به عفونت است به پزشک مراجعه کنید. بسته شدن مجرای اشکی ممکن است در اثر فشار تومور به سیستم تخلیه اشک ایجاد شود. شناسایی زود هنگام تومور می تواند گزینه های درمانی بیشتری را برای شما فراهم کند.
علل
مجاری اشکی مسدود شده در هر سنی ممکن است رخ دهد. حتی ممکن است در بدو تولد (مادرزادی) وجود داشته باشد. علل آن عبارتند از:
انسداد مادرزادی.
بسیاری از نوزادان با مجرای اشک مسدود متولد می شوند. سیستم تخلیه اشک ممکن است کامل تشکیل نشده باشد یا ممکن است ناهنجاری مجرای وجود داشته باشد. غالباً یک غشای بافتی نازک در بالای جایی که مجرا به بینی باز شده باقی میماند.
تغییرات مربوط به سن با افزایش سن.
ممکن است دهانه کوچک مجاری که اشک را تخلیه می کند باریک تر شود و باعث انسداد شود.
عفونت یا التهاب.
عفونت مزمن یا التهاب چشم، سیستم تخلیه اشک یا بینی می تواند باعث مسدود شدن مجاری اشک شود.
آسیب یا ضربه.
آسیب دیدگی در صورت شما می تواند باعث آسیب دیدگی استخوان یا زخم در نزدیکی سیستم تخلیه شود و جریان طبیعی اشک در مجاری را مختل کند. حتی ذرات کوچک کثیف یا سلولهای شل پوست که در مجرا قرار گرفته اند می توانند باعث انسداد شوند.
تومور.
تومور در بینی یا هر جای دیگری در کنار سیستم تخلیه اشک می تواند انسداد ایجاد کند.
شرایط التهابی.
اختلالاتی که باعث تورم می شوند مانند سارکوئیدوز یا گرانولوماتوز همراه با پلی آنژییت می توانند خطر ایجاد گرفتگی مجرای اشکی را افزایش دهند.
قطره های چشمی .
به ندرت استفاده طولانی مدت از برخی از داروهای خاص از قبیل قطره چشمی که برای درمان گلوکوم استفاده می شود می تواند باعث ایجاد انسداد مجرای اشکی شود
درمان سرطان.
گرفتگی مجرای اشکی یک عارضه احتمالی دارو درمانی شیمی درمانی و پرتودرمانی برای سرطان است.
سیستم تخلیه اشک چگونه کار می کند
غدد اشکی بیشتراشک شما را تولید می کند. این غدد درون لبه های فوقانی پلک در بالای هر چشم قرار دارند. به طور معمول اشک از غدد اشکی به سمت سطح چشم شما جاری می شود. تخلیه اشک به سمت سوراخی که در گوشه های داخلی پلک های فوقانی و تحتانی شما قرار دارد می باشد.
در پلکهای شما کانالهای کوچکی وجود دارند (کانالیکول) که اشک را به کیسه ای که در آن لبه های پلک به بینی وصل شده اند (کیسه اشکی) منتقل می کنند. از آنجا اشک از طریق مجرای نازولاکریمال به بینی تخلیه میشود و در آنجا دوباره جذب بدن میشود.
انسداد در هر نقطه از سیستم تخلیه اشک از محل سوراخ تا بینی شما می تواند ایجاد شود. هنگامی که این اتفاق می افتد اشک شما به درستی تخلیه نمی شود و باعث ایجاد آب ریزش چشم می شود و خطر ابتلا به عفونت و التهاب چشم را افزایش می دهد
عوامل خطر
برخی عوامل خطر ابتلا به گرفتگی مجرای اشکی را افزایش می دهد:
سن و جنس.
زنان مسن به دلیل تغییرات وابسته به سن بیشتر در معرض خطر بسته شدن مجرای اشکی هستند.
التهاب مزمن چشم.
اگر چشمان شما به طور مداوم دارای سوزش، قرمزی و التهاب (کنژکتیویت) باشد در معرض خطر بیشتری برای انسداد مجرای اشک قرار دارید.
سابقه جراحی.
جراحی چشم قبلی، پلک، بینی یا سینوس ممکن است باعث ایجاد برخی زخم سیستم مجرا میشود و احتمالاً بعداً گرفتگی مجرای اشکی ایجاد می کند.
گلوکوم.
داروهای ضد گلوکوم اغلب به صورت موضعی روی چشم استفاده می شوند. اگر از این داروهای موضعی چشم استفاده کرده اید در معرض خطر بیشتری برای مجرای اشک مسدود قرار دارید.
درمان قبلی سرطان.
اگر برای معالجه سرطان از پرتونگاری یا شیمی درمانی استفاده کرده اید به ویژه اگر پرتودرمانی روی صورت یا سر شما متمرکز شده باشد در معرض خطر بیشتری برای بسته شدن مجرای اشک قرار دارید.
عوارض
از آنجا که اشک شما به شکلی که باید تخلیه نمی شود اشک هایی که در سیستم تخلیه باقی مانده اند راکد می شوند. این مساله رشد باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها را افزایش می دهد که می تواند منجر به عفونت مکرر چشم و التهاب شود.
هر بخشی از سیستم تخلیه اشک از جمله غشای روشن روی سطح چشم شما (ملتحمه) به دلیل گرفتگی مجرای اشکی می تواند آلوده یا ملتهب شود.
پیشگیری
برای کاهش خطر ابتلا به گرفتگی مجرای اشکی التهاب چشم یا عفونت چشم را سریع درمان کنید. برای جلوگیری از ابتلا به عفونت چشم در وهله اول این نکات را دنبال کنید:
- دستان خود را به طور کامل و مرتبا بشویید.
- سعی کنید چشم های خود را مالش ندهید.
- خط چشم و ریمل را به طور مرتب عوض کنید. هرگز این لوازم آرایشی را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- اگر لنزهای تماسی می پوشید مطابق توصیه های تولید کننده و متخصص چشم خود آنها را تمیز نگه دارید.
تشخیص
برای تشخیص بیماری شما پزشک در مورد علائمتان با شما صحبت می کند، چشم شما را معاینه می کند و چند آزمایش انجام می دهد. او همچنین بینی شما را معاینه می کند تا تشخیص دهد که آیا اختلالات ساختاری معابر بینی شما باعث انسداد شده است یا خیر. اگر پزشک شما به وجود گرفتگی مجرای اشکی مشکوک باشد ممکن است برای یافتن محل انسداد آزمایش های دیگری را انجام دهید.
آزمایشاتی که برای تشخیص گرفتگی مجرای اشکی استفاده می شود عبارتند از:
آزمایش تخلیه اشک.
این آزمایش میزان سرعت تخلیه اشک را اندازه گیری می کند. یک قطره از یک رنگ مخصوص روی سطح هر چشم قرار می گیرد. اگر بعد از پنج دقیقه بیشتر رنگ هنوز روی سطح چشم شما باشد ممکن است گرفتگی مجرای اشکی وجود داشته باشد.
آبرسانی و بررسی. پزشک شما ممکن است یک محلول نمکی را داخل سیستم تخلیه اشک شما ریخته و بررسی کند که تخلیه آن چقدر خوب است. یا او ممکن است یک وسیله باریک (پروب) را از طریق سوراخهای تخلیه ریز در گوشه پلک شما (پانکتا) وارد کرده و انسداد را جست و جو کند. در برخی موارد حتی این آزمایش ممکن است مشکل را برطرف کند.
آزمایشات تصویربرداری چشم.
برای این روشها یک رنگ کنتراست از محل سوراخ گوشه پلک از طریق سیستم تخلیه اشک منتقل می شود. سپس تصاویر اشعه ایک ، توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) برای یافتن محل و علت انسداد گرفته می شوند.
درمان
درمان شما به آنچه باعث ایجاد گرفتگی مجرای اشکی می شود بستگی دارد. برای تصحیح مشکل شاید به بیش از یک روش نیاز داشته باشید. اگر تومور باعث ایجاد گرفتگی مجرای اشکی شود درمان بر روی علت تومور متمرکز خواهد شد. ممکن است برای از بین بردن تومور جراحی انجام شود یا پزشک شما ممکن است استفاده از سایر روش های درمانی را برای کوچک کردن آن توصیه کند.
داروها برای برطرف کردن عفونت.
اگر دکتر شما مشکوک به وجود عفونت باشد ممکن است آنتی بیوتیک به شکل قطره های چشمی یا قرص تجویز کند.
مراقب باشید و یا ماساژ دهید.
نوزادان متولد شده با مجرای اشک مسدود اغلب بدون هیچگونه درمانی بهتر می شوند. این می تواند زمانی که سیستم تخلیه اشک در طی دو ماه اول زندگی بالغ می شود اتفاق بیفتد. غالباً یک غشای بافتی نازک در بالای محل باز شدن مجرا به درون بینی وجود دارد. اگر گرفتگی مجرای اشکی کودک شما در حال بهبود نیست پزشک وی ممکن است یک روش ماساژ ویژه را برای کمک به باز کردن غشاء آموزش دهد.
اگر دچار آسیب دیدگی صورت شده اید که باعث مسدود شدن مجاری اشک شده است پزشک شما ممکن است چند ماه منتظر بماند تا ببیند آیا با بهبود آسیب وضعیت بهبود می یابد یا خیر. با کاهش تورم ممکن است مجرای اشک شما به خودی خود باز شود.
اتساع، بررسی و شست و شو.
برای نوزادان این روش تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. دکتر دهانه مجرا را با ابزارهای اتساع خاص بزرگ میکند و یک پروب نازک را از راه پانکتا به سیستم اشک وارد میکند.
برای بزرگسالانی که دارای سوراخهای جزئی باریک هستند پزشک ممکن است سوراخ را با یک پروب کوچک گشاد کند و سپس مجرای اشک را بشوید. این یک روش سرپایی ساده است که اغلب حداقل تسکین موقت را ایجاد میکند.
گشاد کردن با کاتتر و بالون. اگر درمان های دیگر کار نکرده اند و یا انسداد عود کرده است ممکن است از این روش استفاده شود. معمولاً برای نوزادان و کودکان نو پا مؤثر است. همچنین ممکن است در بزرگسالان با انسداد جزئی نیز استفاده شود. ابتدا به بیمار بیهوشی داده می شود. سپس پزشک یک لوله (کاتتر) را با یک بالون خمیده شده در نوک از طریق مجرای اشک در بینی می گذارد. او چندین بار بالون را باد می کند و خالی میکند تا انسداد آن باز شود.
استنت گذاشتن یا لوله گذاری
این روش معمولاً با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می شود. یک لوله نازک ساخته شده از سیلیکون یا پلی اورتان از طریق یکی یا هر دو پانکوتا پلک وارد می شود. سپس این لوله ها از سیستم تخلیه اشک در بینی شما عبور می کنند. یک حلقه کوچک از لوله در گوشه پلک شما قابل مشاهده خواهد بود و عموماً لوله ها حدود سه ماه باقی می مانند تا زمانی که برداشته شوند. عوارض احتمالی شامل التهاب ناشی از وجود لوله است.
عمل جراحی
جراحی که معمولاً برای درمان مجاری اشک مسدود شده مورد استفاده قرار می گیردdacryocystorhinostomy نام دارد. این روش مسیر را برای تخلیه شدن اشک از بینی شما باز می کند. اگر به عنوان یک روش سرپایی انجام شود ابتدا بیهوشی عمومی یا بی حسی موضعی انجام می شود.
مراحل این روش بسته به محل دقیق و میزان انسداد و همچنین تجربه و ترجیحات جراح شما متفاوت است.
روش خارجی.
جراح شما یک برش را در یک سمت بینی شما نزدیک جایی که کیسه اشکی قرار دارد انجام می دهد. بعد از اتصال کیسه اشکی به حفره بینی و قرار دادن استنت در مجرای جدید جراح برش پوست را با چند بخیه می بندد.
آندوسکوپی یا اندونازال .
با این روش جراح شما از یک دوربین میکروسکوپی و سایر ابزارهای ریز قرار گرفته در دهانه بینی استفاده می کند. این روش نیازی به برش ندارد بنابراین جای زخم باقی نمی ماند. اما میزان موفقیت به اندازه روش خارجی نیست.
پس از جراحی شما از یک اسپری ضد احتقان بینی و قطره های چشمی برای جلوگیری از عفونت و کاهش التهاب استفاده خواهید کرد. بعد از گذشت سه تا شش ماه شما برای از بین بردن هرگونه استنت مورد استفاده برای باز نگه داشتن کانال جدید در طول روند بهبود به مطب پزشک خود باز می گردید.
