بیماری هموروئید (بواسیر) بیماری رایجی است که نیمی از افراد در هر برهه‌ای از زندگی‌شان به آن مبتلا می‌شوند. درمان این عارضه از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا این بیماری مشکلات زیادی برای زندگی روزانه فرد ایجاد می‌کند. در کنار درمان‌های رایجی که برای هموروئید وجود دارد، از داروهای گیاهی نیز می‌توان استفاده کرد. در این مقاله بررسی خواهیم کرد گیاه هاماملیس چیست و چگونه به درمان هموروئید کمک می‌کند؟
ابتدا کمی با خود بیماری هموروئید آشنا شویم.
بیماری هموروئید چیست؟
هموروئید به معنای گشاد شدن، بزرگ شدن و اغلب ملتهب شدن شبکه‌های وریدی در رکتوم (راست روده) و کانال مقعدی است. هموروئید به دو شکل داخلی و خارجی وجود دارد.
در هموروئید خارجی، شبکه‌های وریدی تحتانی راست روده گشاد می‌شوند. منشا این نوع هموروئید کانال مقعدی است و علائم زیادی به دنبال ندارد. البته در زمان یبوست، گاهی ممکن است باعث احساس سوزش شود.
در هموروئید داخلی، شبکه‌های وریدی فوقانی یا میانی راست روده گشاد می‌شوند. منشا این نوع هموروئید، بخشی از روده و کانال مقعدی است و علائمی چون درد، خونریزی و خارش را به دنبال دارد.
یبوست و یا زور زدن در حین دفع مدفوع، باعث تشدید علائم هموروئید می‌شود. هم‌چنین در حین بارداری به دلیل افزایش فشار داخل شکمی، گشاد شدن شبکه‌های وریدی و به دنبال آن هموروئید ممکن است رخ دهد.
گزینه‌های درمانی هموروئید چیست؟
به طور کلی راه‌های درمانی هموروئید عبارت اند از:
- افزایش فیبر در رژیم غذایی برای درمان یبوست
- استفاده از گیاهان حاوی موسیلاژ (مثل پسیلیوم) که باعث نرم شدن مدفوع می‌شود
- استفاده خوراکی از گیاهانی که باعث افزایش تون (قدرت) وریدی می‌شوند؛ مثل شاه بلوط هندی و کوله خاس. از این گیاهان، فرآورده‌های موضعی مثل کرم نیز در دسترس است.
- استفاده موضعی از گیاهان قابض؛ مثل هاماملیس
بیشتر بخوانیم: با شش درمان خانگی هموروئید آشنا شویم
در ادامه، با خود گیاه هاماملیس و مکانیزم درمانی آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
گیاه هاماملیس چیست ؟
گیاه هاماملیس یا نارون کوهی با نام علمی Hamamelis virginiana، یک درختچه‌ی برگریز یا درخت کوچک است که ارتفاع آن معمولا ۳-۲ متر است؛ ولی به ندرت ممکن است به ارتفاع ۷ متر نیز برسد. این گیاه بومی آمریکای شمال شرقی است.
بخش مورد استفاده‌ی دارویی گیاه، برگ‌ها و پوست تنه‌ی درخت است.
ترکیبات گیاه عبارت اند از:
- تانن‌ها (به میزان %۱۰-۳)
- گالوتانن‌ها
- هاماملی‌تانن‌ها
- پروسیانیدین
مکانیزم گیاه هاماملیس چیست ؟
گیاه هاماملیس دارای خواص قابض (تنگ کننده عروق) و هموستاتیک است. این خواص به محتوای تانن گیاه نسبت داده می‌شود.
خاصیت ضد التهابی این گیاه می‌تواند تا حدی مربوط به فعالیت تنگ کنندگی عروق آن باشد. به علاوه، هاماملی‌تانن‌ها و پروسیانیدین‌ها به ترتیب از طریق مهار آنزیم ۵-لیپوکسیژناز و مهار بیوسنتز PAF (فاکتور فعال کننده‌ی پلاکتی)، باعث ایجاد خاصیت ضد التهابی می‌شوند.
کاربردهای بالینی گیاه هاماملیس چیست ؟
گیاه هاماملیس از سوی کمیسیون E آلمان برای درمان هموروئید و بیماری‌های وریدی (نارسایی مزمن وریدی) به تایید رسیده است. سایر کاربردهای درمانی این گیاه عبارت اند از:
- جراحات پوستی خفیف
- التهاب موضعی پوست و غشاهای مخاطی
اثربخشی یک محصول ترکیبی با مقادیر بالایی (%۱۰) از عصاره پوست تنه درخت نارون کوهی (پماد Eulatin)، در دو کارآزمایی بالینی کنترل شده در ۷۵ و ۹۰ بیمار مبتلا به فاز ۱ هموروئید مورد بررسی قرار گرفته است. پس از یک دوره‌ی درمانی ۳ هفته‌ای، بهبود چشمگیری در علائم معمول هموروئید (خونریزی، درد، خارش و سوزش) در %۹۰-۷۰ بیماران مشاهده شد.
مطالعات نشان داده‌اند که قدرت این پماد حاوی هاماملیس در مقایسه با پمادهای کورتونی قابل توجه بوده است.
اثربخشی بالینی هاماملیس امیدوارکننده است؛ ولی کارآزمایی‌های بالینی دقیق‌تری باید در این زمینه صورت گیرد.
عوارض جانبی گیاه هاماملیس چیست ؟
به طور کلی مصرف این گیاه ایمن است؛ ولی در موارد نادری، درماتیت پوستی ناشی از مصرف هاماملیس گزارش شده است.
هم‌چنین فرآورده‌های خوراکی این گیاه ممکن است باعث ناراحتی‌های گوارشی شود.
دوز و نحوه مصرف گیاه هاماملیس چیست ؟
برای درمان هموروئید، می‌توان از شیاف حاوی ۱-۰.۱ گرم هاماملیس به میزان ۳-۱ بار در روز استفاده کرد.
هم‌چنین می‌توان از عصاره‌ی مایع برگ و پوست تنه خشک شده‌ی گیاه به صورت موضعی استفاده کرد. دوز توصیه شده برای تهیه این عصاره، ۲ گرم برگ یا پوست تنه خشک شده گیاه است که به صورت جوشانده عصاره گیری می‌شود. می‌توان روزانه ۳ بار از این عصاره به صورت موضعی استفاده کرد.
این گیاه در فرمولاسیون‌های آرایشی نیز به کار می‌رود و به عنوان قابض عمل می‌کند.
