رتینوپاتی دیابتی (Diabetic retinopathy) عارضه ای است که در بیماران دیابتی به علت صدمه دیدن عروق خونی در شبکیه چشم بروز پیدا می‌کند. این مشکل که در هر دونوع دیابت ۱ و ۲ ظاهر می‌شود، با اختلال در بینایی شروع می‌شود و می‌تواند در نهایت به کوری بیانجامد.
رتینوپاتی درمان نشده یکی از دلایل اصلی کوری در آمریکا و همچنین یکی از شایع‌ترین اختلالات بینایی در بیماران دیابتی است.
این عارضه به دو نوع تقسیم می‌شود:
رتینوپاتی دیابتی اولیه یا غیرتکثیری: در مراحل اولیه‌ی این بیماری، چشم رگ خونی جدید تولید نمی‌کند و خون از رگ‌های آسیب دیده به درون چشم نفوذ پیدا می‌کند.
دربرخی موارد، مرکز شبکیه یا ماکولا شروع به تورم می‌کند که به این حالت اِدِم ماکولا (macular edema) گفته می‌شود.
رتینوپاتی دیابتی پیشرفته یا تکثیری: در این مرحله، رگ‌های خونی جدید رشد خود را در شبکیه آغاز می‌کند. این رگ‌ها به علت رشد در مرکز چشم، غیرطبیعی محسوب می‌شوند.
علت:
رتینوپاتی دیابتی به علت افزایش سطح قندخون رخ می‌دهد. این افزایش غیرطبیعی قندخون سبب آسیب رگ‌های خونی تغذیه‌کننده‌ی شبکیه می‌شود. بالابودن فشارخون نیز می‌توند باعث ایجاد این عارضه شود.
شبکیه لایه‌ای از بافت چشم است که مسئول تبدیل سیگنال‌های دریافتی به پیام عصبی برای فرستادن به مغز است. آسیب‌دیدن این عروق و محدودتر شدن تغذیه‌ی این لایه، باعث اختلال در ارسال سیگنال می‌شود.
هنگامی که چشم سعی می‌کند این رگ‌های مسدود شده را با رگ‌های جدید جایگزین کند، رگ‌های جدید معمولا به خوبی شکل نمی‌گیرند و موجب خروج خون و ایجاد زخمهای بافتی درچشم می‌شوند که سبب اختلال در بینایی است.
هرچقد زمان طولانی‌تری فرد مبتلا به دیابت باشد، احتمال ابتلا به این عارضه نیز بیشتر می‌شود. تقریبا همه‌ی بیمارانی که بیش از ۳۰ سال به دیابت مبتلا بوده‌اند، نشانههایی از این بیماری را بروز می‌دهند. کنترل دیابت می‌تواند به کنترل این بیماری نیز کمک کند. زنان باردار یا کسانی که قصد بارداری دارند، در صورت ابتلا به دیابت باید حتما مورد معاینه چشم‌پزشک قرار گیرند.
نشانه‌ها
این بیماری در مراحل اولیه، معمول نشانه‌ی خاصی ندارد.
در صورت پیشرفت، علائم در هردو چشم بروز پیدا می‌کنند از جمله:
- پیدایش نقاط تیره در بینایی
- دید تار
- مشکلات بینایی در شب
- سختی در تشخیص و تمایز رنگ‌ها
این نشانه‌ها تا زمان آسیب شدید چشم بروز پیدا نمی‌کنند در نتیجه درصورت ابتلا به دیابت برای جلوگیری از تخریب عروق چشم، بیمار باید مرتبا تحت نظر چشم‌پزشک باشد.
تشخیص:
برای معاینه‌ی چشم، پزشک ابتدا از قطره مخصوصی برای گشادکردن مردمک چشم استفاده می‌کند، سپس به بررسی درون چشم می‌پردازد. نشانههایی که پزشک باید به دنبال آن باشند عبارت‌اند از:
- رگ خونی غیرطبیعی
- التهاب و تورم
- وجود زخم وخونریزی
- رگ خونی مسدود شده
- جداشدن شبکیه چشم از سایر لایه‌ها
همچنین ممکن است پزشک از آنژینوگرافی فلورسین(fluorescein angiography) استفاده کند.
به منظور این کار، یک ماده‌ی رنگی به درون یکی از رگ‌های خونی بازو تزریق می‌شود. این کار ردیابی جریان خون چشم را امکان پذیر می‌کند و سپس می‌توان انسداد یا پارگی عروق خونی را تشخیص داد.
همچنین تست OCT نیز تصاویری از شبکیه فراهم می‌کند که پزشک به کمک آن‌ها می‌تواند ضخامت شبکیه و مقدار مایع بافتی تجمع یافته در آن را تعیین کند.
درمان
برای مبتلایان به رتینوپاتی اولیه درمان ها بسیار محدود هستند. پزشک ممکن است برای چک کردن سلامت چشم ها به معاینه ی مرتب نیاز داشته باشد.
درمان رتینوپاتی پیشرفته، بسته به شدت و نوع آن می‌تواند متفاوت باشد.
جراحی لیزر برای کنترل یا متوقف کردن پیشرفت بیماری و جلوگیری از کوری می‌تواند استفاده شود.
ویترکتومی (vitrectomy) نیز برای خارج کردن قسمت اضافی مایع زلالیه چشم در برخی موارد استفاده می‌شود.
جلوگیری
برای بیماران دیابتی کنترل روتین قندخون، فشارخون و سطح کلسترول ضروری است. با اصلاح برخی عادات ناسالم نظیر سیگار کشیدن و ورزش نکردن نیز می‌توان به جلوگیری از این شرایط کمک کرد.
همچنین درصورت مشاهده‌ی هرگونه اختلال در بینایی، توصیه می‌شود پزشک خود را مطلع سازید.
منبع
- healthline.com
- allaboutvision.com
