اختلال شخصیت اسکیزوتایپ از جمله مشکلات و نقایص اجتماعی و بین فردی افراد محسوب می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپ توانایی کمی در برقراری ارتباط نزدیک با دیگر آدم‌ها دارند؛ حتی می‌توان گفت که به‌ندرت به آن احساس نیاز می‌کنند.
افراد مبتلا به این اختلال معمولا در اجتماع عجیب و غریب شناخته می‌شوند. این افراد ممکن است مدام نسبت به دیگران مشکوک و دچار پارانوئید باشند. همچنین ممکن است به‌نظر افراد سخت و انعطاف‌ناپذیری به‌نظر برسند که با هر جمع و افراد مختلف نمی‌توانند سازگار باشند.
علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپ
افراد مبتلا به این اختلال در هنگام ارتباط با افراد به شدت احساس ناراحتی می‌کنند. برخلاف اختلال اضطراب اجتماعی، که فرد معمولا با گذشت زمان راحت‌تر از قبل ارتباط برقرار می‌کند؛ افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپ حتی در تعامل حتی اگر با یک فرد بارها و بارها ارتباط برقرار کنند، باز هم حس ناراحتی آنها به قوت خویش باقی می‌ماند.
همچنین افراد مبتلا به این اختلال افکار تحریف شده و رفتارهای غیرعادی دارند که همین رفتارهای غیرعادی باعث دوری بیشتر از مردم می‌شود و فرد به انزوای بیشتری کشیده می‌شود.
اعتقادات خرافی
در بعضی موارد، افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپ، خرافاتی و معتقد به پدیده‌های ماوراء الطبیعه هستند. این ویژگی آنها وقتی از بیرون به آنها می‌نگرید به‌نظر می‌رسد که بخشی از فرهنگ آن‌هاست.
این افراد ممکن است فکر کنند که دارای قدرت ویژه یا کنترل جادویی بر دیگران هستند. مثلا ممکن است هنگامی که همکار آنها زودتر محل کار را ترک می‌کند، به دنبال دلایلی که ممکن است او اینکار را کرده باشد فکر کنند؛ و بعد امیدوار باشند که دلیل آن بیماری یا چیزی شبیه آن باشد. آنها همچنین ممکن است اعتقاد داشته باشند که رفتار آنها از جلوی اتفاقات و نتایج بد را می‌گیرد. مثلا فکر می‌کنند که اگر یک شیئ را در مکانی خاص بگذارند، جلوی اتفاقات بد را می‌گیرند.
آنها ممکن است حس کنند به ادراک خاصی رسیده‌اند و صداهایی بشنوند. مثلا صدای کسی را بشنوند که نامشان را صدا می‌کند، یا حس کنند روحی در اطراف وجود دارد.
گاهی ممکن است حرف زدن آنها مبهم یا ناهماهنگ باشد. همچنین ممکن است از عبارات عجیب و غریب استفاده کنند یا به شکلی صحبت کنند که دیگران گیج شوند.
رفتارهای عجیب
همچنین افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپ ممکن است بی‌احساس و سخت به نظر برسند و در طی تعاملات خود احساسات کمی نشان دهند. آنها ممکن است رفتارهای غیرمعمولی از خود نشان دهند؛ مثلا شلخته و نامعمول لباس بپوشند.
فرد مبتلا به این اختلال ممکن است ترکیب‌های لباس عجیب و غریبی بپوشد. مثلا چکمه را با شلوارک بپوشد. همچنین ممکن است نتواند در مکالمه با افراد، طبیعی و عادی رفتار کند.
ممکن است گاهی اوقات از نداشتن روابط نزدیک ابراز ناراحتی کنند اما در عمل نشان دهند که چندان علاقه‌ای به داشتن ارتباط نزدیک ندارند. این افراد معمولا تنها زمانی كه مجبور باشند، با افراد تعامل می‌کنند و حتی در آت زمان نیز ترجيح مي‌دهند فاصله خود را حفظ كنند.
همچنین ممکن است در هنگامی که دچار استرس شدید هستند، صحنه‌هایی در ذهن خود ببینند، اما مانند اسکیزوفرنی توهم منظم ندارند.
معیارهای تشخیص اختلال شخیصیت اسکیزوتایپ چیست؟
طبق ویرایش پنجم دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری، علائم این اختلال باید در ابتدای بزرگسالی آغاز شود. برای گذاشتن تشخیص بر افراد، فرد باید حداقل پنج مورد از علائم زیر را تجربه کرده‌باشد:
- تفکرات ارجاعی (در این مورد، فرد گمان می‌برد که هرآنچه در اطراف می‌گذرد ارتباطی با او دارد.)
- عقاید عجیب یا اعتقاد به جادو که این عقاید بر رفتار فرد تاثیر گذاشته و ممکن است با هنجارهای فرهنگی جامعه مغایرت داشته باشد.
- تجربه‌های ادراکی نامعمول، مثل توهماتی بر بدنشان
- تفکرات و حرف‌های عجیب
- سوءظن و ایده‌پردازی‌های پارانوئید
- تأثیرپذیری نامناسب و محدود شده
- رفتار یا ظاهر عجیب و نامعمول
- نداشتن دوستان صمیمی و مورد اعتماد البته به جز اقوام درجه یک
- اضطراب اجتماعی بیش از حد که هرچقدر از مدت زمان آشنایی بگذرد، کاهش نمیابد. و فرد مدام در مورد خود منفی قضاوت می‌کند و ترس پارانوئید دارد.
علائم آن ممکن است از دوران کودکی یا نوجوانی شروع شود. علائم کودکی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- روابط اجتماعی ضعیف
- اضطراب اجتماعی و دوری از اجتماع
- عملکرد پایین در مدرسه
- حساسیت بیش از حد
- افکار و گفتار عجیب
- خیالات و رویاپردازی عجیب
علل
با بررسی جوامع مختلف، میزان شیوع اختلال شخصیت اسکیزوتایپال از مینیموم ۰.۶% در نروژ تا ماکسیموم ۶/۴% در ایالات متحده متغیر است. هنوز دلیل مشخصی برای اختلال شخصیت اسکیزوتایپ شناسایی نشده‌است. اما به نظر می‌رسد که ژنتیک نقش به سزایی در ابتلای آن دارد. افرادی که بستگان درجه یک مبتلا به اسکیزوفرنی دارند، احتمال بیشتری برای ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی دارند.
تشخیص
روان‌پزشک می‌تواند اختلال شخصیت اسکیزوتایپ را تشخیص دهد. مانند همه اختلالات شخصیتی، پزشک باید در نظر بگیرد که چه نوع اختلالاتی ناشی از این علائم ایجاد می‌شوند. هر فردی که دوستان محدودی دارد، لزوماً اختلال شخصیت اسکیزوتایپ ندارد. برای تشخیص دقیق، فرد باید در عملکرد اجتماعی، شغلی یا تحصیلی هم دچار مشکل شده باشد.
تست مشخصی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد. بنابراین، پزشک معالج باید یک مصاحبه کامل انجام دهد تا سابقه علائم را جمع کرده و اختلالات را ارزیابی می کند. پزشک برای بررسی بیمار، باید حتما بیمار را از نزدیک ملاقات کند.
ابزارهای ارزیابی مختلفی ممکن است برای فرایند تشخیص استفاده شود. ممکن است از فرد خواسته شود تا پرسشنامه‌ای تکمیل کند. بعضی اوقات ، با اعضای نزدیک خانواده نیز مصاحبه می شود.
رد کردن اختلالات دیگر
پیش از گاشتن تشخیض قطعی، پزشک ابتدا باید دیگر اختلال‌های احتمالی که ممکن است علائم مشابه با اختلال شخصیت اسکیزوتایپ داشته‌باشند را رد کند. اسکیزوفرنیا، اختلال دوقطبی، اختلال سایکوتیک، اختلال neurodevelopmental و دیگر اختلالات شخصیتی ممکن است با اختلال شخصیت اسکیزوتایپ اشتباه گرفته شود؛ زیرا علائم آنها به علائم این اختلال نزدیک است.
درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپ
همانند دیگر اختلالات شخصیتی، برای این اختلال نیز درمان قطعی وجود ندارد و علائم آن تا آخر عمر فرد ممکن است ادامه پیدا کند. با این وجود، این به این معنی نیست که نمی‌توان شدت علائم را کم کرد. بیش از نیمی از افرادی که دچار اختلال شخصیت اسکیزوتایپ هستند، حداقل یک دوره افسردگی را پشت سر گذاشته‌اند.
درمان این اختلال ممکن است ترکیبی از روان‌درمانی و دارودرمانی باشد. روان‌درمانی می‌تواند شامل درمان رفتارشناختی باشد تا الگوهای فکری تحریف‌شده را پیدا کرده و مهارت‌های اجتماعی خاص آموزش داده شود. همچنین ممکن است به یافتن و رفع مشکلات رفتاری نیز کمک کند.
ممکن است خانواده نیز در درمان دخیل شوند، تا علائم بیمار را بهتر درک کنند و با بیمار بهتر ارتباط برقرار کرده و از او حمایت کنند.
از آنجایی که داروی خاصی برای اختلال اسکیزوتایپ وجود ندارد، داروهایی برای درمان افسردگی، اضطراب یا علائم سایکوتیک داده می‌شوند. بعضی داروها نیز می‌تواند تفکرات تحریف‌شده را درمان کنند.
مقابله
تجربه‌های مثبت و خوب زندگی می‌تواند نقش کلیدی در مقابله با اختلال شخصیت اسکیزوتایپ داشته باشند. برقراری ارتباطات مثبت، هرچند که انجام آن سخت باشد، می‌تواند استرس و ناراحتی که به علت اختلال شخصیت اسکیزوتایپ ایجاد می‌شود را کاهش دهد.
به‌علاوه حس بدست آوردن دستآور همواره می‌تواند علائم را کاهش دهد. پیدا کردن شغل، داوطلب شدن، مدرسه رفتن یا شرکت در فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
سخن آخر
درصورتی که حس می‌کنید اختلال شخصیت اسکیزوتایپ دارید، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک شما می‌تواند شما را به متخصص اعصاب و روان به جهت تشخیص و درمان ارجاع دهد. دریافت حمایت و درمان درست کلید اصلی شما برای داشتن زندگی بهتر در کنار اختلال شخصیت اسکیزوتایپ است.
