خار استخوان، برآمدگی‌های استخوانی هستند، که در انتهای استخوان‌ها ایجاد می‌شوند. خار استخوان (استئوفیتس) معمولا در محل مفصل‌ها که استخوان‌ها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، به وجود می‌آیند. همچنین می‌تواند در استخوان‌های ستون فقرات نیز ایجاد شود.
علت اصلی ایجاد خار استخوان، آسیب مفصلی به علت آرتروز است. بیشتر خارهای استخوانی، بدون علامت هستند و ممکن است تا سال‌ها تشخیص داده نشوند. همچنین ممکن است نیاز به درمان نداشته باشند. اما در صورتی که درمان نیاز شد، انتخاب نوع آن بستگی به محل خار استخوان و مشکلاتی که برای سلامت فرد ایجاد کرده‌است، دارد.
علائم
بیشتر خارهای استخوان هیچ علائمی ندارند. شما ممکن است سال‌ها متوجه آن نشوید، تا زمانی که برای مشکلاتی دیگر عکس X-ray بگیرید و متوجه خار استخوان نیز بشوید. اما در بعضی موارد، خار استخوان می‌تواند موجب درد و اختلال در عملکرد مفاصل بشود.
علائم خاص، بستگی به محل قرارگیری خار استخوان دارد. به طور مثال ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- زانو: خار استخوان در زانو می تواند باعث درد در هنگام خم و راست کردن پا بشود.
- لگن: خار استخوان در محل مفصل لگن و ران، ممکن است موجب درد در هنگام حرکت ران بشود. به‌علاوه ممکن است این درد در زانو نیز احساس شود. بسته به میزان رشد خار استخوان، دامنه حرکت ران و لگن شما نیز می‌تواند کاهش یابد.
- ستون فقرات: خار استخوان روی مهره‌ها می تواند منجر به تنگی کانال نخاعی بشود. تنگی کانال نخاعی، تنگ شدن ستون فقرات در قسمت تحتانی کمر است. تنگی کانال نخاعی می‌تواند به اعصاب آسیب زند، موجب درد، بی‌حسی و ضعف در پاها بشود.
- شانه: حرکت در شانه ممکن است در اثر خار استخوان تحت تاثیر قرار گیرد؛ زیرا تاندون ها و ماهیچه ها در مفصل چرخاننده شانه مورد سایش قرار می‌گیرند. این مسئله می تواند منجر به تاندونیت (التهاب یا حساسیت تاندون) و پارگی در چرخاننده شانه شود.
- دست: خار استخوان می‌تواند در مفاصل انگشت‌ها تشکیل شود. در نتیجه ممکن است انگشتان حرکت خود را از دست بدهند و ظاهر دستگیره‌مانند به انگشتان بدهند.
- پا و مچ پا: ممکن است خار استخوان در پشت یا کف پاشنه پا شکل بگیرد (خار پاشنه). خار پاشنه ممکن است دردناک باشد و نیاز به کفش مخصوص، کشیدن و در مرحله آخر جراحی داشته باشد. خار استخوان در وسط پا و انگشت بزرگ پا نیز شایع است. پیش از جراحی، ابتدا با تغییراتی در کفش سعی در درمان خار استخوان در پا می‌کنند.
چه زمان با پزشک تماس بگیریم
درصورتی که درد در یک یا چند مفصل خود احساس کردید، یا در حرکت مفاصل خود احساس مشکل کردید، با پزشک خود تماس بگیرید.
علل خار استخوان
خار اسخوان در بیشتر موارد به دلیل آرتروز ایجاد میشود. در واقع شایع‌ترین شکل آرتروز، خار استخوان است. آرتروز که با نام بیماری انحطاط مفاصل نیز شناخته میشود، معمولا افراد بالای ۶۵ سال را درگیر می‌کند.
هرچه سن بالا می‌رود، غضروف‌های ما تخریب می‌شوند. غضروف یک ماده لاستیک‌مانند محکم است که مانند بالش در میان استخوان‌ها قرار گرفته و به مفاصل اجازه حرکت می‌دهد. در نتیجه می‌تواند منجر به درد، تورم و مشکل در حرکت مفاصل شود. با گذشت زمان ، استخوان نیز می‌تواند تجزیه شود. در پاسخ به آن، بدن شروع به رشد دادن استخوان در نزدیکی محل تخریب می‌کند و خار استخوان ایجاد میشود.
ریسک‌فاکتورها
افزایش سن مهم‌ترین ریسک‌فاکتور ابتلا به خار استخوان محسوب میشود. با گذشت زمان، تمام مفاصل حداقل کمی سایش و پارگی را تجربه می‌کنند. حتی اگر شما هیچ آسیب مشخصی نیز نداشته‌باشید، باز هم این اتفاق افتاده است. در صورتی که شما با مشکلات ساختاری استخوانی مانند اسکولیوز (ستون فقرات ناصاف) متولد شده باشید، احتمال ابتلای شما حتی بیشتر است. طرز ایستادن و نشستن نادرست نیز می‌تواند شما را در معرض خطر بیشتری برای ایجاد خار استخوان قرار دهد.
همچنین فاکتورهای ژنتیکی و ارثی نیز می‌توانند دخیل باشند. درصورتی که پدرمادر شما دچار خار استخوان باشند، احتمال ابتلای شما نیز بالا می‌رود.
پیشگیری
از آنجایی که خار استخوان اغلب به دلیل آرتروز ایجاد میشود، هیچ روش خاصی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. با این وجود، با ورزش کردن و داشتن وزن مناسب، می‌توان شانس ایجاد آن را کاهش داد. کاهش فشار به مفاصل، به خصوص مفصل زانو، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
از روش‌های دیگر برای تأخیر یا جلوگیری از ایجاد خار استخوان بر ستون فقرات، می‌توان به تغذیه سالم و حفظ وضعیت خوب و ارگونومی اشاره کرد.
تشخیص
درصورتی که احساس درد مفاصل دارید یا در حرکت مفاصل دچار مشکل شده‌اید، پزشک ممکن است از شما شرح حال و تست‌های فیزیکی بگیرد. پزشک از مفاصل شما تست‌هایی می‌گیرد تا ببیند شما چه مقدار از حرکت خود را از دست داده‌اید و چه مقدار احساس ناراحتی دارید.
درصورت لزوم، پزشک درخواست عکس‌برداری X-ray می‌دهد تا ببیند آیا خار استخوان در اطراف مفاصل شما ایجاد شده‌است یا خیر. بسته به محل درد و اختلال حرکت، ممکن است تست‌های دیگری مثل CT scan و MRI گرفته شود.
درمان
درمان خار استخوان شامل موارد زیر است:
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی می‌تواند علائم خار استخوان را تخفیف دهد. ورزش‌هایی نیز به بهبود حرکت و تقویت عضلات اطراف مفاصل آسیب دیده کمک می کنند. فیزیوتراپی همچنین می تواند شامل کیسه‌های یخ، کشش ، ماساژ و سونوگرافی باشد.
- داروهای مسکن درد: درصورتی که خار استخوان موجب التهاب و درد شده باشند، پزشک ممکن است تعدادی داروی مسکن OTC مثل استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن‌سدیم تجویز کند. از دیگر راه‌های دارودرمانی، تزریق کورتیزون به مفاصل آسیب‌دیده است.
- جراحی: در صورتی که خار استخوان به اعصاب فشار وارد کند و موجب دردهای جدی بشود، یا حرکت فرد را محدود کند، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن آن‌ها بشود.
نکاتی برای مدیریت درد
مراحل زیر را برای کنترل درد خود انجام دهید:
- کاهش وزن: درصورتی که اضافه وزن دارید یا چاق هستید، وزن خود را کم کنید تا فشار وارد بر مفاصل خود را کاهش دهید.
- از کفش‌هایی استفاده کنید که کف نرم و مناسبی برای حمایت از پا و دیگر مفاصل داشته‌باشند.
- برای یادگیری تمریناتی که باعث تقویت عضلات اطراف مفصل و تثبیت آن می شود ، فیزیوتراپی را نیز شروع کنید.
- هنگام ایستادن یا نشستن، وضعیت مناسبی برای حفظ قدرت کمر حفظ کرده و ستون فقرات را به درستی تراز کنید.
- از مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن استفاده کنید تا التهاب و درد ناشی از فشار بر استخوان‌ها کاهش یابد. قبل از مصرف داروی ضد التهاب از پزشک خود سؤال کنید.
پیش از ملاقات پزشک خود را آماده کنید.
ابتدا بهتر است پزشک خانواده خود را ملاقات کنید تا شما را به متخصص روماتولوژیست ارجاع دهد. در زیر اطلاعاتی به شما داده میشود تا خود را برای جلسه خود آماده کنید:
کارهایی که شما می‌توانید انجام دهید
- علائم خود و مدت زمان مشاهده هرکدام را لیست کنید.
- اطلاعات پزشکی کلیدی خود را بنویسید. شامل دیگر مشکلاتی که دارید، داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید و سابقه خانوادگی مشکلات استخوانی خود.
- آسیب‌های اخیری که به مفاصل شما وارد شده‌است.
- سوال‌هایی که باید از پزشک بپرسید.
بعضی سوال‌هایی که حتما باید از پزشک بپرسید شامل:
- بیشترین علائم و نشانه‌های من کدام‌اند؟
- آیا علت محتمل دیگری وجود دارد؟
- چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
- شما چه درمان‌هایی تجویز می‌کنید در صورتی که من این مشکل را داشتم؟
- من مشکلات پزشکی دیگری دارم. چگونه می توانم آن‌ها را با هم مدیریت کنم؟
- آیا عمل جراحی در مورد من گزینه‌ی مناسبی است؟ چرا و چرا نه؟
- برای مراقبت از علائم چه اقدامات مراقبت از خود می توانم انجام دهم؟
از پزشک چه انتظاراتی داشته‌باشید
پزشک ممکن است سوالات زیر را از شما بپرسد:
- شدت درد شما چقدر است؟
- آیا در حرکت مفاصل خود دچار مشکل هستید؟
- آیا علائم شما فعالیت روزانه شما را تحت تاثیر قرار داده‌است؟
- آیا در خانه درمان‌هایی انجام داده‌اید؟ آیا کمک کننده بوده‌اند؟
- فعالیت روزانه‌ی شما چگونه است؟
