اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت (اختلال زوال شخصیت) زمانی اتفاق میفتد که شما به طور مداوم یا مکرر احساس کنید از بیرون به خودتان نگاه می‌کنید و یا احساس می‌کنید چیزهای اطراف شما واقعی نیستند (یا هردو به طور همزمان). احساسات مربوط به مسخ شخصیت و مسخ واقعیت می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. این احساسات ممکن است باعث شود شما احساس کنید در یک رویا زندگی می‌کنید.
بسیاری از مردم تاحدودی تجربه مسخ شخصیت یا مسخ واقعیت را داشته‌اند. اما وقتی این احساسات به طور مداوم اتفاق بیفتد، هیچگاه کاملا از بین نرود و موجب اختلال در عملکرد شما شود، آنگاه اختلال مسخ شخصیت و واقعیت تلقی می‌شود. این اختلال در افرادی که تجربه‌های ناگوار داشته‌اند شایع‌تر است.
اختلال مسخ شخصیت و واقعیت می‌تواند شدید باشد و در روابط، کار و سایر فعالیت‌ها مداخله ایجاد کند. اصلی‌ترین درمان اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت مشاوره (روان درمانی) است. اگرچه گاهی اوقات از دارو نیز استفاده می‌شود.
علائم اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت چیست؟
دوره‌های مداوم یا بازگشتی مسخ شخصیت یا مسخ واقعیت (یا هردو) می‌تواند باعث پریشانی و ناراحتی شود. همچنین می‌تواند در عملکرد شما در محل کار، مدرسه یا سایر جنبه‌های زندگی شما مشکل ایجاد کند. در طول دوره‌ها (اپیزودها) شما متوجه هستید که احساس کناره‌گیری و جدایی شما صرفا یک احساس است و واقعیت ندارد.
توصیف احساساتی که در این اختلال تجربه می‌شود مشکل است. احساس نگرانی از “دیوانه شدن” می‌تواند باعث شود شما دائما در حال چک کردن این باشید که ببینید آیا وجود دارید یا نه. همچنین دائما می‌خواهید بدانید چه چیزهایی واقعی هستند.
علائم معمولا در میانه‌ی نوجوانی، اواخر نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی رخ می‌دهند. وقوع این اختلال در کودکان و افراد مسن نادر است.
علائم مسخ شخصیت (depersonalization):
علائم مسخ شخصیت شامل:
- احساس اینکه از دید یک تماشاگر خارجی به عقاید، احساسات و بدن خود نگاه می‌کنید. (مثل اینکه بالای سر خود در هوا شناورید!)
- احساس یک ربات دارید؛ انگار کنترل حرف‌ها و حرکات خود را ندارید.
- احساس می‌کنید اعضای بدن شما (مثل دست و پا) از شکل طبیعی خود خارج شده‌اند. مثلا دست و پای شما بزرگ یا کوچک شده‌اند یا مثلا سر شما در پارچه پوشیده شده است.
- از نظر بدنی یا احساسی احساس لمسی دارید و نسبت به محیط اطراف خود بی تفاوت هستید.
- احساس می‌کنید خاطرات شما احساس ندارد. یا اینکه ممکن است احساس کنید این‌ها خاطرات شما نیستند.
علائم مسخ واقعیت (derealization):
علائم مسخ واقعیت شامل:
- احساس می‌کنید نسبت به محیط اطراف خود ناآشنا و غریب هستید. به نوعی انگار در یک فیلم یا رویا زندگی می‌کنید.
- احساس می‌کنید از نظر احساسی از افرادی که به آن‌ها اهمیت می‌دهید جدا افتاده‌اید. به نوعی انگار با یک دیوار شیشه‌ای از آن‌ها جدا شده‌اید.
- محیط اطراف شما غیرطبیعی، تار، بی‌رنگ، دوبعدی یا مصنوعی به نظر می‌رسد. ممکن است برعکس نسبت به محیط هوشیارتر شده و واضح‌تر بببینید.
- اختلال در درک زمان؛ مثلا احساس می‌کنید اتفاق‌های اخیر مربوط به گذشته دور است.
- اختلال در مسافت و همچنین اندازه و شکل اجسام
دوره‌های اختلال زوال شخصیت ممکن است ساعت‌ها، روزها، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد. این دوره‌ها در برخی افراد به احساسات دائمی تبدیل شده و ممکن است به شکل دوره‌ای، بدتر یا بهتر شود.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
احساسات گذرای مسخ شخصیت و مسخ واقعیت شایع است و جای نگرانی نیست. اما احساس جدایی و غیرطبیعی شدن محیط اطراف به شکل مداوم و شدید می‌تواند نشانه‌هایی از این اختلال یا مشکل روانی یا جسمی دیگر باشد.
اگر احساسات مسخ شخصیت و مسخ واقعیتی دارید که ویژگی‌های زیر را دارد، به دکتر مراجعه کنید:
- شما را اذیت می‌کند در عواطف شما دخیل است؛
- از بین نمی‌رود یا مجددا برمی‌گردد؛
- در کار، روابط و فعالیت‌های روزانه شما مداخله ایجاد کرده است.
علت اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت چیست؟
علت دقیق اختلال زوال شخصیت هنوز مشخص نیست. برخی افراد در برابر ابتلا به اختلال مسخ شخصیت و واقعیت آسیب‌پذیرتر هستند. این امر احتمالا به خاطر مسائل ژنتیکی و عوامل محیطی است. افزایش استرس و ترس ممکن است دوره‌های این اختلال را تشدید کند.
علائم اختلال زوال شخصیت ممکن است مربوط به آسیبی در دوران کودکی باشد. علائم ممکن است در اثر سایر تجربیات و اتفاقاتی که موجب استرس شدید روحی و تروما شده‌اند نیز ایجاد شود.
ریسک فاکتورهای این اختلال چیست؟
عواملی که ممکن است ریسک ابتلا به اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت را افزایش دهند شامل:
- ویژگی‌های شخصیتی خاصی که باعث می‌شود شما بخواهید از شرایط سخت دوری کرده، آن‌ها را انکار کنید یا به سختی با آن‌ها کنار بیایید.
- ترومای (ضربه روحی) شدید در دوران کودکی یا بزرگسالی. مثل تجربه کردن یا دیدن یک اتفاق یا سواستفاده جنسی.
- استرس شدید؛ مثل رابطه عاطفی، مشکلات کاری یا مالی
- افسردگی یا اضطراب؛ به ویژه افسردگی شدید یا طولانی یا اضطراب همراه با حمله‌های عصبی
- استفاده از مواد مخدر که می‌تواند دوره‌های اختلال مسخ شخصیت و واقعیت را تحریک کند.
اختلال زوال شخصیت چه عوارضی دارد؟
دوره‌های مسخ شخصیت و مسخ واقعیت می‌تواند ترسناک باشد و شما را ناتوان کند. این دوره‌ها می‌توانند باعث اختلالات زیر شوند:
- اشکال در تمرکز روی مسائل و به خاطر سپردن آن‌ها
- اختلال در کار و فعالیت‌های روزانه
- مشکل در روابط خانوادگی و دوستانه
- اضطراب و افسردگی
- احساس ناامیدی
تشخیص اختلال مسخ شخصیت و واقعیت چگونه صورت می‌گیرد؟
پزشک شما ممکن است براساس راه‌های تشخیصی زیر بیماری شما را تشخیص دهد:
- معاینه فیزیکی: در برخی موارد علائم این اختلال ممکن است مربوط به یک بیماری جسمی، مصرف دارو، مواد مخدر یا الکل مربوط باشد.
- تست‌های آزمایشگاهی: برخی تست‌ها ممکن است به تشخیص اینکه آیا علائم شما مربوط به این بیماری است یا خیر کمک کنند.
- ارزیابی روانی: مشاور یا روان‌پزشک شما درباره‌ی علائم، افکار، احساسات و ویژگی‌های رفتاری شما سوال می‌پرسد. این کار نیز به تشخیص بیماری شما کمک می‌کند.
- DMS-5: مشاور یا روان‌پزشک شما ممکن است از دستورالعمل‌های موجود در این رابطه در DMS-5 برای تشخیص اختلال شما استفاده کند.
اختلال مسخ شخصیت و واقعیت چگونه درمان می‌شود؟
اولین درمان اختلال زوال شخصیت روان درمانی است. اما گاهی ممکن است مصرف دارو نیز به برنامه درمانی شما اضافه شود.
روان درمانی:
روان درمانی (یا به اصلاح همان مشاوره) درمان اصلی این اختلال است. هدف آن کنترل علائم، کاهش و برطرف کردن آن‌ها می‌باشد. دو راه روان درمانی شامل رفتاردرمانی شناختی (cognitive behavioral therapy) و روان درمانی پویشی (psychodynamic therapy) است.
روان درمانی به شما کمک می‌کند:
- بفهمید چرا این اختلال به وجود می‌آید.
- تکنیک‌هایی برای پرت کردن حواس خود از علائمتان یاد بگیرید. همچنین باعث می‌شود احساس کنید بیشتر با دنیا و عواطف خود ارتباط دارید.
- راه‌هایی برای کنار آمدن با موقعیت‌های استرس‌زا و مواقعی که استرس شدید دارید، یاد بگیرید.
- درباره عواطف خود در رابطه با تجربه تلخی که داشتید صحبت کنید.
- درباره سایر مشکلات ذهنی و روانی مثل اضطراب و افسردگی صحبت کنید.
دارودرمانی:
هیچ دارویی اختصاصا برای درمان اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت وجود ندارد. اما ممکن است از داروهایی برای درمان علائم خاصی یا افسردگی و اضطراب همراه با این اختلال استفاده شود.
چگونه با اختلال زوال شخصیت کنار بیاییم؟
در عین حال که ابتلا به اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت می‌تواند ترسناک باشد، اما قابل درمان بودن آن کمی آرام‌بخش خواهد بود. برای کمک به درمان خود می‌توانید:
- پیگیر برنامه‌ی درمانی خود باشید: روان درمانی ممکن است شامل تمرین روزانه تکنیک‌هایی برای رفع علائم مسخ شخصیت و مسخ واقعیت باشد. اگر زود به دنبال درمان باشید، شانس موفقیت این تکنیک‌ها بیشتر است.
- درباره شرایط خود بدانید: کتاب‌ها و منابع اینترنتی درمورد علت‌ها و روش‌های کنار آمدن با اختلال زوال شخصیت وجود دارد. از مشاور یا روان پزشک خود بخواهید محتویات آموزشی و منابعی در این باره در اختیار شما بگذارد.
- با دیگران ارتباط برقرار کنید: با افرادی که به شما اهمیت می‌دهند و شما را حمایت می‌کنند در ارتباط باشید؛ مثل خانواده و دوستان.
چگونه برای وقت دکتر آماده شویم؟
شما ممکن است ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید؛ اما ممکن است به متخصص اعصاب یا روان پزشک ارجاع داده شوید.
شما ممکن است بخواهید همراه یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود به این جلسات بروید. فرد همراه ممکن است مواردی را به خاطر بسپارد که شما جا انداخته یا فراموش کنید.
در ادامه درباره‌ی اطلاعاتی در مورد آمادگی شما برای این جلسات و انتظار شما از دکتر خود صحبت می‌کنیم.
شما چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟
پیش از وقت دکتر لیستی تهیه کنید از:
- علائمی که تجربه می‌کنید، حتی مواردی که به نظر شما به این جلسات ارتباطی ندارد.
- اطلاعات مهم شخصی، مثل استرس‌های شدید یا تغییرات اخیر در زندگی.
- تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، حتی ویتامین‌ها، گیاهان دارویی و مکمل‌ها (به همراه مقدار آن‌ها).
- سوالاتی که می‌خواهید از دکتر خود بپرسید.
برخی از سوالاتی که می‌توانید از دکتر خود بپرسید شامل:
- علت اصلی علائم و شرایط من چیست؟
- آیا دلایل احتمالی دیگری نیز وجود دارد؟
- آیا نیاز است تست خاصی برای تایید تشخیص بیماری خود انجام دهم؟
- چه راه‌های درمانی وجود دارد؟ شما کدام را پیشنهاد می‌کنید؟
- جایگزین‌های روش درمانی که پیشنهاد دادید چیست؟
- آیا نیاز است به متخصص مراجعه کنم؟
- آیا جایگزینی برای دارویی که مصرف می‌کنم وجود دارد؟
- آیا بروشور یا مطلب پرینت شده‌ای هست که بتوانم مطالعه کنم؟ چه وبسایت‌هایی برای مطالعه در مورد اختلال مسخ شخصیت و مسخ واقعیت پیشنهاد می‌کنید؟
چه انتظاراتی باید از دکتر خود داشته باشیم؟
دکتر احتمالا از شما تعدادی سوال می‌پرسد تا شرایط شما را بهتر متوجه شود. آماده باشید به این سوالات جواب دهید تا در وقت خود صرفه‌جویی کنید. این سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم خود شدید؟
- آیا علائم شما پیوسته است یا فقط هرازگاهی ایجاد می‌شود؟
- علائم شما چه‌قدر شدید است؟
- چه عواملی باعث بهبود علائم شما می‌شوند؟
- چه عواملی علائم شما را بدتر می‌کنند؟
- آیا بیماری (مزمن) خاصی دارید؟
- آیا مشکلات روانی مثل اضطراب، افسردگی یا PTSD دارید؟
- چه داروهای شیمیایی یا گیاهی مصرف می‌کنید؟
- آیا الکل یا داروهای مخدر مصرف می‌کنید؟
