تومور نورواندوکرین پانکراس، نوعی سرطان است که در سلول‌های تولید کننده‌ی هورمون پانکراس ایجاد می‌شود ولی بسیار نادر است. در این مقاله در مورد علل ایجاد این سرطان، نحوه‌ی تشخیص و درمان آن صحبت خواهیم کرد.
تومور نورواندوکرین پانکراس، در سلول‌های کوچک تولید کننده‌ی هورمون (سلول‌های جزیره ای) که به طور طبیعی در پانکراس وجود دارند، ایجاد می‌شود.
برخی از سلول‌های تومور نورواندوکرین پانکراس، به تولید هورمون ادامه می‌دهند که باعث تولید مقادیر زیادی از هورمون مورد نظر در بدن می‌شود. در این حالت، بیماری‌هایی مثل گاسترینوما یا گلوکاگونوما ایجاد می‌شود. به این تومورها، تومورهای عملکردی می‌گویند.
در بیشتر موارد، این هورمون‌ها باعث ترشح مقادیر اضافی هورمون نمی‌شوند که در این حالت، به آن‌ها تومورهای غیر عملکردی می‌گویند.
علائم تومور نورواندوکرین پانکراس چیست؟
تومور نورواندوکرین پانکراس، گاهی اوقات علائمی به دنبال ندارد. ولی در برخی موارد نیز ممکن است علائم زیر را به دنبال داشته باشند:
- زخم معده
- سوزش قفسه سینه
- دیابت
- ضعف
- سوء هاضمه
- اسهال
- کاهش وزن
- راش پوستی
- یبوست
- احساس درد در شکم یا پشت
- زرد شدن پوست یا چشم‌ها
- کاهش قند خون
علل تومور نورواندوکرین پانکراس چیست؟
در بیشتر موارد، تومور نورواندوکرین پانکراس دلیل مشخصی ندارد.
این تومور زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های تولید کننده‌ی هورمون در پانکراس (سلول‌های جزیره ای)، دچار تغییرات (جهش‌هایی) در DNA می‌شوند. DNA ماده‌ای است که دستورالعمل‌های لازم را برای هر گونه فرآیند شیمیایی در بدن، ارسال می‌کند. جهش در DNA، باعث تغییر این دستورالعمل‌ها می‌شود.
یکی از نتایج این تغییرات این است که سلول‌ها ممکن است به صورت کنترل نشده شروع به رشد کنند و نهایتا یک تومور را تشکیل دهند. منظور از تومور، توده‌ای از سلول‌های سرطانی است.
گاهی اوقات، سلول‌های سرطانی از تومور جدا می‌شوند و به سایر اندام‌ها از جمله کبد منتشر می‌شوند.
برخی از سندروم‌های ارثی، باعث افزایش خطر ابتلا به این نوع از سرطان می‌شوند؛ از جمله:
- سندروم مالتیپل اندروکرین نئوپلازیا نوع ۱ (MEN1)
- بیماری وُن هیپِل لیندا
- بیماری وُن رِکلیگازِن (نوروفیبروماتوزیز ۱)
- توبروز اسکلروزیز
ریسک فاکتورهای ابتلا به تومور نورواندوکرین پانکراس چیست؟
فاکتورهایی که باعث افزایش خطر ابتلا به این نوع تومور می‌شوند، عبارت اند از:
- جنسیت مرد: احتمال ابتلا به این تومور در آقایان از خانم‌ها بیشتر است.
- سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به تومور نورواندوکرین پانکراس: اگر این تومور در یکی از اعضای خانواده‌ی شما تشخیص داده شده باشد، احتمال ابتلای شما به این سرطان زیاد است. هم‌چنین ابتلا به سندروم مالتیپل اندوکرین نئوپلازیا نوع ۱، باعث افزایش خطر ابتلا به این نوع تومور می‌شود.
تشخیص تومور نورواندوکرین پانکراس چگونه است؟
تست‌ها و روش‌هایی که برای تشخیص این تومور کاربرد دارند، عبارت اند از:
- آزمایش خون: آزمایش خون، هورمون‌های اضافی یا سایر نشانه‌های این تومور را مشخص می‌کند.
- آزمایش ادرار: تست ادرار، نشان دهنده‌ی محصولات ناشی از عملکرد هورمون‌های بدن است.
- تصویربرداری: تصویربرداری‌ها به پزشک کمک می‌کند تا ناهنجاری‌های پانکراس را بررسی کند. این تصویربرداری‌ها می‌تواند سونوگرافی، سی تی اسکن یا MRI باشد.
تصویربرداری ممکن است با آزمایش داروهای هسته‌ای همراه باشد که در این آزمایش‌ها، یک ماده‌ی رادیواکتیو به درون بدن تزریق می‌شود. ماده‌ی رادیواکتیو به تومور نورواندوکرین پانکراس متصل می‌شود که باعث وضوح بیشتر تومورها در تصویر می‌شود. برای این کار، از توموگرافی با تابش پروتون (PET) همراه با سی تی اسکن یا MRI استفاده می‌شود.
- تصویربرداری از پانکراس از داخل بدن: در سونوگرافی اندروسکوپیک، یک لوله‌ی نازک که در سر خود دارای دوربین است، از طریق گلو، به درون معده و روده باریک وارد می‌شود. نوع خاصی از این ابزارهای سونوگرافی وجود دارد که تصویرهایی را از پانکراس تهیه می‌کند. هم‌چنین ابزارهای خاصی برای جمع آوری نمونه بافتی (بیوپسی) می‌تواند از طریق این لوله به درون بدن عبور داده شود.
- جراحی برای جمع آوری نمونه‌ای از سلول‌ها جهت آزمایش: در برخی موارد، پزشک ممکن است برای جمع آوری نمونه بافتی (بیوپسی)، جراحی را توصیه کند.
در لاپاراسکوپی، جراح از طریق ابزارهای خاص و یک دوربین کوچک، برش‌های کوچک متعددی درون شکم ایجاد می‌کند. در این حین، جراح به دنبال نشانه‌های سرطان می‌گردد و ممکن است نمونه بافتی نیز جمع آوری کند.
- جمع آوری سلول‌ها از سایر نواحی بدن جهت آزمایش: اگر سرطان به کبد، گره‌های لنفاوی یا سایر نقاط گسترش یافته باشد، از این بافت‌ها برای جمع آوری سلول‌ها و آزمایش استفاده می‌شود.
درمان تومور نورواندوکرین پانکراس چیست؟
درمان این تومور، به نوع سلول‌های درگیر در سرطان، شدت و ویژگی‌های سرطان، ترجیح بیمار و سلامت عمومی وی بستگی دارد.
گزینه‌های درمانی این سرطان عبارت اند از:
- جراحی: اگر تومور اندروکرین پانکراس محدود به پانکراس باشد، معمولا از جراحی برای درمان استفاده می‌شود. در جراحی سرطان‌هایی که در دُم پانکراس ایجاد شده‌اند، قسمت دُم پانکراس خارج می‌شود (دیستال پانکراتکتومی) در حالی که قسمت سر پانکراس سالم باقی می‌ماند.
سرطان‌هایی که قسمت سر پانکراس را درگیر می‌کنند، به جراحی Whipple نیاز دارند که در آن، بیشتر قسمت‌های پانکراس خارج می‌شود.
- درمان با پپتید گیرنده رادیونوکلئید (PRRT): در روش PRRT، دارویی هدفمند برای سلول‌های سرطانی با مقدار کمی ماده رادیواکتیو ترکیب و به صورت وریدی تزریق می‌شود. دارو به سلول‌های توموری نورواندوکرین پانکراسی که در بدن مخفی هستند، متصل می‌شود. در طی چند روز تا چند هفته، ماده‌ی رادیواکتیو تابش‌هایی را به طور مستقیم به سلول‌های سرطانی می‌تاباند که باعث مرگ آن‌ها می‌شود.
در روش PRRT، از عنصر لوتتیوم ۱۷۷ (Lu) برای درمان سرطان‌های پیشرفته استفاده می‌شود.
- درمان هدف گذاری شده: در این نوع درمان، از داروهایی استفاده می‌شود که به مناطق آسیب پذیر بر روی سلول‌های سرطانی حمله می‌کند. این روش، برای درمان تومورهای خاص پیشرفته یا تومورهای راجعه پانکراس استفاده می‌شود.
- ریشه کنی تومور با امواج رادیویی: در این روش، از انرژی امواج برای گرم کردن و کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
- درمان سرطانی که به کبد گسترش یافته است: این تومور معمولا به کبد نیز گسترش می‌یابد و درمان‌های متعددی هم برای آن وجود دارد. این گزینه‌های درمانی عبارت اند از مسدود کردن جریان خون به سمت تومورهای کبد (انسداد شریان کبدی)، روش‌هایی برای رساندن مستقیم شیمی درمانی به کبد (کموامبولیزاسیون)، روش‌های برای رساندن مستقیم پرتو به کبد (رادیوامبولیزاسیون) و پیوند کبد.
- شیمی درمانی: در مواردی خاص، پزشک ممکن است شیمی درمانی را توصیه کند. در این روش، از مواد شیمیایی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
چگونه با این سرطان مقابله کنیم؟
با گذشت زمان، راه‌هایی برای مقابله با سردرگمی و نگرانی ناشی از تشخیص سرطان پیدا خواهید کرد. راه‌های زیر نیز در این زمینه می‌تواند کمک کننده باشد:
- اطلاعات کافی در مورد سرطان کسب کنید تا تصمیم‌های درستی برای مراقبت از خود بگیرید: از پزشک خود در مورد سرطان بپرسید؛ برای مثال می‌توانید در مورد نتایج آزمایش‌ها، گزینه‌های درمانی و حتی پیش آگهی بیماری سوالاتی را بپرسید. هر چقدر بیشتر در مورد سرطان خود اطلاعات کسب کنید، اطمینان بیشتری برای تصمیم‌گیری در مورد درمان خواهید داشت.
- ارتباط خود را با دوستان و خانواده حفظ کنید: حفظ روابط نزدیک با دیگران، به شما در مقابله با سرطان کمک خواهد کرد. دوستان و خانواده می‌توانند حمایت فیزیکی مورد نیاز شما را فراهم کنند؛ از جمله نگهداری از خانه شما، هنگامی که در بیمارستان بستری هستید. هم‌چنین در زمانی که سرطان شما را کلافه کرده است، می‌توانید از حمایت عاطفی آن‌ها برخوردار شوید.
- با فردی مناسب، مشورت و درد دل کنید: یک شنونده‌ی خوب پیدا کنید تا در مورد امیدها و ترس‌های خود با او صحبت کنید. این شنونده می‌تواند دوست یا یکی از اعضای خانواده شما باشد. استفاده از کمک و درک یک مشاور، مددکار اجتماعی پزشکی، فردی روحانی یا گروه حمایتی سرطان نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
از پزشک خود در مورد گروه‌های حمایتی که در نزدیکی شما هستند، سوال کنید.
چگونه برای قرار ملاقات با پزشک آماده شویم؟
در صورت داشتن هر گونه نشانه یا علائمی که باعث نگرانی شماست، یک وقت ملاقات با پزشک خود تنظیم کنید. اگر پزشک مشکوک شود که شما مبتلا به سرطان هستید یا خیر، شما را به یک متخصص ارجاع خواهد داد.
در ادامه به بیان مطالبی می‌پردازیم که به شما کمک می‌کند برای قرار ملاقات خود با پزشک، آماده شوید.
چه اقداماتی لازم است انجام دهیم؟
پس از تنظیم قرار ملاقات، حتما از پزشک بپرسید که چه اقداماتی لازم است انجام دهید؟ برای مثال، قبل از انجام برخی از آزمایش‌ها باید ناشتا باشید.
گزارش‌های پزشکی مربوط به بیماری خود را گرد آوری کنید و در قرار ملاقات، به پزشک ارائه دهید. اگر به یک پزشک جدید مراجعه می‌کنید، از پزشک قبلی خود بخواهید فایل‌ها و اطلاعات لازم (از جمله لام‌های شیشه‌ای حاوی نمونه‌های بافتی) را برای پزشک جدید ارسال کند.
لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم؛ حتی علائمی که به نظر می‌رسد ربطی به دلیل مراجعه شما به پزشک نداشته باشد.
- اطلاعات شخصی مهم: از جمله مشغولیت‌های ذهنی عمده، تغییرات اخیری که در زندگی برایتان رخ داده و سابقه‌ی بیماری اعضای خانواده.
- تمامی داروها، مکمل‌ها و ویتامین‌های مصرفی به همراه دوز آن‌ها
- سوالاتی که قرار است از پزشک بپرسید.
یکی از اعضای خانواده یا دوستان را با خود به قرار ملاقات ببرید تا در صورت فراموش کردن مطلبی، به شما کمک کند.
در مورد تومور نورواندوکرین پانکراس، برخی از سوالات اساسی که می‌توانید از پزشک بپرسید عبارت اند از:
- دلیل احتمالی علائم من چیست؟
- علاوه بر محتمل‌ترین دلیل، سایر دلایل احتمالی برای علائم من چیست؟
- چه آزمایش‌هایی باید انجام دهم؟
- بهترین زمان برای شروع رویکرد درمانی کدام است؟
- چه روش‌هایی می‌تواند جایگزین روش پیشنهادی شما باشد؟
- در صورت عدم جراحی یا استفاده از سایر روش‌های درمانی، چه اتفاقی برای بیماری من پیش خواهد آمد؟
- من به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا هستم. چگونه می‌توانم به بهترین نحو آن‌ها را نیز مدیریت کنم؟
- آیا محدودیت‌های خاصی را باید دنبال کنم؟
- آیا نیاز است به یک متخصص مراجعه کنم؟
- آیا بروشوری در مورد بیماری موجود است که بتوانم از آن استفاده کنم؟ وبسایت‌های پیشنهادی شما برای مطالعه در این زمینه چیست؟
از پرسیدن هیچ گونه سوالی دریغ نکنید.
چه انتظاراتی از پزشک خود می‌توانیم داشته باشیم؟
پزشک ممکن است سوالات متعددی از شما بپرسد؛ از جمله:
- علائم شما از چه زمانی شروع شد؟
- علائم شما ادامه دار بوده است یا مقطعی؟
- علائم شما چقدر شدید است؟
- به نظر می‌رسد چه چیزی علائم شما را بهبود می‌دهد؟
- به نظر می‌رسد چه چیزی علائم شما را بدتر می‌کند؟
- چه چیزهای دیگری لازم است در مورد شما بدانم تا درست‌ترین توصیه‌ها را به شما ارائه کنم؟
