آمبولیزاسیون شریان رحمی یا بستن شریان رحمی یک درمان با حداقل تهاجم برای فیبروئید رحمی، رشد غیر سرطانی بافت رحم می‌باشد. در سوزان شریان رحمی که آمبولیزاسیون فیبروئید رحمی نیز نامیده می‌شود پزشک با استفاده از یک کاتتر ذرات ریزی موسوم به عومل آمبولیزان را به داخل شریان‌های رحم تزریق می‌کند. این شریان‌ها وظیفه‌ی خونرسانی به فیبروئیدها و رحم را بر عهده دارند. هدف آمبولیزاسیون شریان رحمی مسدود کردن عروق خونی فیبروئید و در واقع گشنه نگه داشتن فیبروئیدها است تا از بین بروند.
آمبولیزاسیون شریان رحمی چرا انجام می‌شود
فیبروئید رحمی موجب بروز علائم شدیدی در برخی زنان می‌شود که شامل خونریزی‌های شدید قاعدگی، درد لگنی و تورم شکم می‌گردد. سوزاندن شریان رحمی بافت فیبروئید را از بین برده و این علائم را تسکین می‌بخشد. همچنین یک روش جایگزین برای جراحی برداشتن فیبروئیدهای رحمی می‌باشد.
آمبولیزاسیون شریان رحمی در صورت عدم یائسگی و به شروط زیر ممکن است انجام شود:
- درد شدید یا خونریزی شدید از محل فیبروئیدهای رحمی
- اجتناب از جراحی یا پرخطر بودن جراحی
- حفظ رحم
- اقدام به بارداری در آینده نگرانی اصلی نباشد
بستن شریان رحمی چه خطراتی دارد
به ندرت عوارض بسیار مهمی در جریان انجام آمبولیزاسیون شریان رحمی رخ می‌دهد. خطر عوارض آمبولیزاسیون شریان رحمی تقریباً همان خطرات جراحی باز فیبروئید رحمی است که عبارتند از:
- عفونت: فیبروئید در حال نابودی محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها و عفونت بافت رحم (اندومیومتریت) خواهد بود. بسیاری از عفونت‌های رحمی را می‌توان با آنتی‌بیوتیک درمان کرد اما در موارد شدید ممکن است عفونت به هیسترکتومی (برداشتن کل رحم) نیاز داشته باشد.
- آسیب به سایر اندام‌ها: آمبولیزاسیون ناخواسته‌ی یک ارگان یا بافت دیگر محتمل است اما به اندازه‌ی جراحی خطر ندارد. چه جراحی باشد و چه آمبولیزاسیون، تخریب عروق خونی تخمدان همیشه محتمل است، چون تخمدان‌ها و رحم عروق خونی مشترکی دارند. اگر شما در سنین نزدیک به یائسگی باشید چنین تخریب عروقی می‌تواند شما را یائسه کند – اما در هر حال این احتمال در زنان زیر ۴۰ سال بسیار پایین است.
- امکان بروز مشکلات در بارداری‌های آینده: بسیاری از خانم‌ها پس از آمبولیزاسیون شریان رحمی بارداری‌های موفقی دارند. اگرچه برخی شواهد حاکی از آن است که اختلالاتی مثل کنده شدن جفت از رحم پس از انجام این روش افزایش می‌یابد. اگر خواهان داشتن فرزند هستید درباره‌ی خطرات جراحی و چگونگی تأثیر آمبولیزاسیون شریان رحمی بر باروری و آینده‌ی خود با پزشک صحبت کنید.
به چه دلایلی نباید آمبولیزاسیون شریان رحمی انجام داد:
- بارداری
- احتمال سرطان لگن
- عفونت فعال، اخیر یا مزمن در لگن
- بیماری عروق خونی
- آلرژی نسبت به ماده‌ی کنتراست حاوی ید
فیبروئیدها اکثراً با هر اندازه و در هر محلی با آمبولیزاسیون شریان رحمی قابل درمان هستند. اگرچه، فیبروئیدهای بسیار بزرگ ممکن است چنان اندازه‌ی بزرگی دارند که به علت عوارض شان باید به روش دیگری متوسل شد.
بعضی از فیبروئیدها داخل رحم هستند (زیر مخاطی پدانکوله) و ممکن است پس از سوزاندن شریان رحمی از واژن بیرون بیافتند. در هر حال اگر فیبروئید هم اکنون نیز جریان خون خود را از دست داده است آمبولیزاسیون شریان رحمی دیگر سودی نخواهد داشت.
با پزشک متخصص زنان یا رادیولوژیست مداخله‌ای خود درباره‌ی خطرات و فواید آمبولیزاسیون شریان رحمی صحبت کنید.
آمادگی‌های لازم برای آمبولیزاسیون شریان رحمی
آمبولیزاسیون شریان رحمی معمولاً توسط یک رادیولوژیست مداخله‌ای یا متخصص زنان و زایمانی که در آمبولیزاسیون شریان رحمی مهارت دارد انجام می‌شود.
غذا و داروها
در شب قبل از عمل پس از نیمه شب یا هر وقت دیگری که پزشک گفت، دیگر چیزی نخورید. در صورت مصرف دارو از پزشک خود درباره‌ی قطع داروها قبل یا بعد از عمل پرس و جو کنید.
چه انتظاراتی می‌توان از آمبولیزاسیون شریان رحمی داشت
برای دیدن عروق خونی و رحم رادیولوژیست از دستگاهی به نام فلوروسکوپ استفاده می‌کند. این دستگاه یه دسته اشعه ایکس تولید می‌کند که تصاویر زنده از ساختارهای درونی بدن ایجاد کرده و آن‌ها را روی مانیتور یک رایانه به نمایش می‌گذارد.
پیش از سوزاندن شریان رحمی
در اتاق رادیولوژی یک ورید از شما می‌گیرند تا مایعات، داروهای بیهوشی، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای مسکن را از آن طریق تزریق نمایند.
در طول انجام آمبولیزاسیون شریان رحم
- بیهوشی: معمولاً یک نوع داروی بیحسی تزریق می‌شود که درد را کاهش داده و بدن را شل می‌کند اما شما را کامل به خواب نمی‌برد.
- دسترسی به عروق خونی: پزشک یک برش کوچک در پوست روی شریان فمورال ایجاد می‌نماید. شریان فمورال یک شریان بزرگ است که از کشاله‌ی ران به سمت پا می‌رود. سپس یک کاتتر درون شریان قرار داده و آن‌ها را به یک یا هر دو شریان رحمی هدایت می‌کند. در کل پزشک با یک برش کوچک به هر دو شریان رحمی دسترسی پیدا می‌کند.
- نقشه‌گذاری عروق خونی و تزریق: یک مایع کنتراست معمولاً حاوی ید به داخل شریان رحمی و شاخه‌های آن تزریق شده و این شرایین را در مانیتور فلوروسکوپ نمایان می‌سازد. فیبروئیدها نسبت به سایر بافت‌های رحمی روشن‌تر دیده می‌شوند.
رادیولوژیست محل درست در شریان رحمی را شناسایی کرده و سپس ذرات ریز پلاستیک یا ژلاتین را به آن‌ها تزریق می‌کند. این ذرات در جریان خون حمل شده و عروق فیبروئید را مسدود می‌سازند.
پس از تزریق کنتراست بیشتر به شریان رحمی پزشک تصاویر بیشتری را بررسی می‌کند تا از مسدود شدن جریان خون فیبروئیدها اطمینان حاصل نماید. همین گام‌ها بار دیگر برای شریان رحمی مقابل تکرار می‌گردد.
پس از آمبولیزاسیون شریان رحمی
در اتاق ریکاوری تیم مدیریتی شما را پایش کرده و داروهای مناسبی را جهت کنترل حالت تهوع و درد به شما می‌دهند. وقتی تأثیرات داروهای بیهوشی از بین رفت شما را به اتاق بیمارستان منتقل می‌کنند تا یک شب تحت نظر باشید.
- پوزیشن: باید به مدت چند ساعت دراز بکشید تا از تشکیل هماتوم در محل شریان فمورال جلوگیری شود.
- درد: عارضه جانبی اولیه آمبولیزاسیون شریان رحمی دردی است که می‌تواند در پاسخ به توقف جریان خون فیبروئیدها یا واکنش موقت به کاهش جریان خون بافت نرمال باشد. بیشترین میزان درد معمولاً در عرض ۲۴ ساعت اول است. برای کنترل درد داروهای مسکن تجویز می‌شود.
- تحت نظر گرفتن: سندرم بعد از آمبولیزاسیون که با تب پایین، درد، خستگی، تهوع و استفراغ مشخص می‌شود پس از آمبولیزاسیون شریان رحمی اتفاق می‌افتد.
علائم سندرم بعد از آمبولیزاسیون در ۴۸ ساعت اول پس از عمل به اوج خود می‌رسد و معمولاً در عرض یک هفته خود به خود مرتفع می‌گردد. علائم مداومی که به تدریج بهتر نمی‌شوند باید برای بررسی بیماری‌های جدی‌تری مثل عفونت مورد ارزیابی قرار بگیرند.
روز بعد سوند ادراری شما برداشته شده و تشویق به راه رفتن می‌شوید. ریکاوری معمولاً سریع است و بروز عوارض نادر می‌باشد.
ریکاوری
اکثر خانم‌ها روز بعد از آمبولیزاسیون شریان رحمی با داروهای مسکن خوراکی مرخص می‌شوند. معمولاً درد یک یا دو روزه برطرف می‌شود اما در بعضی از زنان ممکن است چند هفته به طول بیانجامد.
در ریکاوری باید مسائل زیر مد نظر باشد:
- ترشحات واژینال: داشتن ترشحات آبکی یا مخاطی بع مدت چند هفته تا یک ماه بعد از آمبولیزاسیون شریان رحمی طبیعی است. این ترشحات بدون درمان خوب می‌شوند. در تعداد کمی از خانم‌ها بقایای فیبروئیدها از راه واژن دفع می‌شوند.
- عفونت: چهار هفته بعد از انجام عمل باید برای بررسی وجود عفونت به پزشک مراجعه شود. علائم و نشانه‌های عفونت شامل تب، احساس سرما در بدن و درد می‌شود. عفونت‌ها و ترشحات واژینال تأخیری به ندرت مدت‌ها بعد از عمل دیده می‌شوند.
پیگیری
برای پایش از بین رفتن فیبروئیدها یا سایر تغییرات در فیبروئیدها و رحم یک MRI در طول سال بعد از عمل لازم است. پزشکان معمولاً اولین تصویر برداری را برای ۳ ماه بعد ترتیب می‌دهند.
نتایج آمبولیزاسیون شریان رحمی
سوزاندن شریان رحمی معمولاً به کل علائم را از بین می‌برد. این عمل همچنین روی پریودهای قاعدگی تأثیر گذاشته و ممکن است روی باروری نیز اثر گذاشته باشد.
- تسکین درد: اکثر خانم‌ها سه ماه بعد از درمان از درد راحت می‌شوند. علاوه بر این بر اساس نتایج برخی تحقیقات پنج سال بعد از نیز علائمی مثل خونریزی شدید قاعدگی پا برجا هستند. این نتایج با نتایج عمل میومکتومی که در آن فیبروئیدها به طریق جراحی برداشته می‌شوند و رحم ترمیم می‌شود قابل مقایسه است.
- قاعدگی: پریود شما طبق روال قبل ادامه خواهد یافت. در صورت توقف عادت ماهانه احتمالاً پس از چند ماه دوباره برمی‌گردد. تعداد اندکی از بیماران پس از این روش یائسه می‌شوند. خطر یائسگی بین زنان ۴۵ ساله و بزرگ‌تر بالاتر است.
- تأثیر روی باروری: با این که خطر ورود به دوره یائسگی پس از آمبولیزاسیون شریان رحمی پایین است اما آسیب اندک به تخمدان‌ها باردار شدن را در آینده سخت‌تر می‌کند. خطر عارضه دار شدن بارداری مخصوصاً کنده شده جفت نیز بالاتر می‌رود. با وجود این خطرات بسیاری از زنان پس از آمبولیزاسیون شریان رحمی بارداری‌های موفقی را تجربه کرده‌اند.
