یکی از مهم‌ترین آزمایش‌هایی که پزشکان برای تشخیص بیماری، برای افراد تجویز می‌کنند؛ آزمایش خون می‌باشد. این آزمایش به وسیله گرفتن نمونه خون از فرد متقاضی انجام می‌شود و وضعیت بیولوژیک و عملکرد اندام‌های درونی را نشان می‌دهد. آزمایش خون می‌تواند در مواردی مختلفی کاربرد داشته باشد. از جمله کاربردهای این آزمایش می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم :
- ارزیابی سلامت عمومی
- بررسی وجود عفونت
- بررسی عملکرد اندام‌های خاصی مانند کبد و کلیه
- غربال شرایط ژنتیکی خاص
همه ما حداقل یکبار آزمایش خون داده‌ایم و مشتاق شده‌ایم که قبل از اینکه نتیجه آزمایش را به پزشک نشان دهیم؛ خودمان آن را تفسیر کنیم.
اینکه چگونه آزمایش خون را بخوانیم موضوع آسانی نیست. زیرا در برگه‌ای که به عنوان نتایج این آزمایش به شما تحویل می‌دهند؛ به غیر از ترکیب‌های نامفهوم از حروف انگلیسی و اعدادی که در مقابل آن‌ها نوشته شده‌اند چیزی مشاهده نمی‌شود. اگر دوست دارید از این حروف مبهم و معانی آن‌ها سردربیاورید؛ در این مقاله با مجله اینترنتی ایده آل مگ همراه باشید:
علائم اختصاری آزمایش خون
زمانی که شما برگه نتایج آزمایش خون را دریافت می‌کنید؛ تنها چیزی که مشاهده خواهید کرد؛ یک سری علائم می‌باشند. این علائم، مخفف پارامترهای مختلف موجود در خون شما می‌باشند. هر کدام از آن‌ها بیانگر وضعیت مشخصی می‌باشند و پزشک با مشاهده این علائم ، به وضعیت سلامتی شما پی خواهد برد . مهم‌ترین علائم اختصاری که در یک آزمایش خون قرار دارند؛ عبارتند از :
- B.C
این آزمایش برای شمارش گلبول‌های سفید به کار می‌رود. بالا بودن گلبول‌های سفید در بدن به معنی وجود عفونت می‌باشد ( وقتی تعداد گلبول‌های سفید در بدن افزایش یابد؛ به این معنیست که سیستم ایمنی بدن با یک عفونت درگیر می‌باشد.
تعداد نرمال گلبول‌های سفید برای افرادی که بالاتر از ۲ سال سن دارند؛ ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ در هر میکرولیتر خون می‌باشد. تعداد گلبول‌های سفید معمولا به دلیل عفونت یا التهاب در بدن بالا می‌روند؛ اما گاهی بارداری یا فشار عصبی نیز می‌تواند منجر به افزایش WBC در آزمایش خون شود.
همچنین مواردی مانند مشکلات مغز استخوان، افزایش عفونت در بدن و مشکلات طحال نیز می‌توانند تعداد گلبول‌های سفید را در بدن کاهش دهند. در صورتی که تعداد گلبول‌های سفید به زیر ۴۰۰۰ برسد؛ به معنی یک وضعیت حاد برای سلامتی می‌باشد.
- B.C
از این آزمایش برای پی بردن به تعداد گلبول‌های قرمز موجود در خون بیمار استفاده می‌شود. بالا یا پایین بودن این فاکتور هر کدام بیانگر یک وضعیت متفاوت می‌باشند. بالا بودن گلبول‌های قرمز در خون می‌توان بیانگر مواردی از قبیل : استعمال دخانیات، بیماری‌های قلبی و کم آبی باشد. سطح نرمال RBC برای آقایان ۴/۷ تا ۶/۱ میلیون سلول در هر میکرولیتر و در بانوان ۴/۲ تا ۵/۴ میلیون در هر میکرولیتر می‌باشد.
پایین بودن مقدار R.B.C نیز در بیشتر مواقع به معنی کم خونی و یا پوکی استخوان می‌باشد. اما مواردی مانند بارداری، کم کار بودن تیروئید و سوء تغذیه نیز ممکن است در نتیجه پایین بودن گلبول‌های قرمز در بدن رخ دهند.
- HGB
این آزمایش سطح هموگلوبین را در خون اندازه گیری می کند. ممک است برای بسیاری از افراد این سوال پیش آمده باشد که HGB چیست ؟ هموگلوبین یک پروتئین در گلبول های قرمز شما است که اکسیژن را از ریه‌ها به سایر نقاط بدن انتقال می‌دهد. این آزمایش معمولا زمانی تجویز می‌شود که فرد مشکوک به کم خونی باشد. مقدار طبیعی HGB برای آقایان ۱۴ تا ۱۸ گرم در دسی‌لیتر و برای خانم‌ها مقادیر ۱۲ تا ۱۶ گرم در دسی‌لیتر می‌باشد.
سطح HGB بر اثر عوامل مختلفی ممکن است در خون شما پایین بیاید. از جمله این عوامل می‌توان به : انواع کم خونی، تالاسمی، بیماری‌های کبد و کمبود آهن در بدن اشاره کرد. همچنین مهم‌ترین عواملی که می‌توانند این فاکتور را در بدن شما افزایش دهند؛ بیماری‌های ریوی و قلبی می‌باشند.
- HCT
این علامت نیز به گلبول‌های قرمز مربوط می‌شود. HCT مخفف شده عبارت هماتوکریت است و درصد گلبول‌های قرمز نسبت به کل حجم خون را نشان می‌دهد. این علامت همواره به صورت درصد بیان می‌شود و بالا یا پایین بودن آن نیز معانی مختلفی می‌تواند داشته باشد:
مقدار نرمال HCT در آقایان بین ۴۲ تا ۵۲ درصد و در بانوان بین ۳۷ تا ۴۷ درصد می‌باشد. تقریبا همان اختلالاتی که سبب کاهش HGB یا R.B.C در بدن می‌شوند؛ در نهایت درصد HCT را نیز پایین می‌آورند. مواردی از قبیل نارسایی کلیه و پرکاری تیروئید می‌توانند این فاکتور را کاهش دهند.
سوختگی‌های شدید و اسهال نیز در کنار بیماری‌های ریوی و قلبی و کم آبی سایر مواردی هستند که می‌توانند هماتوکریت را در خون شما افزایش دهند.
- MCV
این فاکتور برای اندازه گیری حجم گلبول‌های قرمز موجود در خون به کار می‌رود. پایین بودن به معنی این است که گلبول‌های قرمز از اندازه نرمال خود کوچکتر هستند و بالا بودن آن نیز بیانگیر بزرگ بودن گلبول‌ها می‌باشد. البته آنچه که منجر به کوچک یا بزرگ شدن گلبول‌های قرمز می‌شود؛ افزایش یا کاهش هموگلوبین می‌باشد. رنج نرمال mcv بین ۸۰ تا ۹۶ فمتو لیتر است
در صورتی که شما با یکی از علائم : سنگینی قفسه سینه ، تنگی نفس، تپش قلب و اضراب رو به رو هستید؛ مقدار MCV در آزمایش خون شما بالاتر از حد نرمال خواهد بود.
همچنین پایین بودن فشار خون، کمبود ویتامین D ، حذف گوشت قرمز از رژیم غذایی و استفاده بیش از حد از سبزیجات می‌تواند باعث پایین آمدن سطح MCV شود.
- EOS
eosinophil چیست ؟ ائوزنوفیل که در آزمایش خون با علامت EOS و گاهی EO شناخته می‌شود؛ بیانگر نوعی سلول‌های سفید در خون می‌باشد که به طور طبیعی ۵ درصد از کل حجم خون را تشکیل می‌دهند. این سلول‌های در سیستم ایمنی بدن نقش تعیین کننده‌ای ایفا می‌کنند. تعداد طبیعی ائوزینوفیل در خون بزرگسالان باید از ۵۰۰ سلول در هر میکرولیتر خون کمتر باشد.
مواردی مانند آسم، انگل‌های شدید، اگزما، مخملک، لوپوس و واکنش به یک داروی خاص در نهایت می‌توانند منجر به افزایش تعداد ائوزینوفیل‌ها در بدن شوند. در صورتی که EOS عددی بالاتر از ۵۰۰۰ را نشان دهد؛ به معنی افزایش نگران کننده و شدید ائوزینوفیل‌ها می‌باشد.
پایین بودن EOS در آزمایش خون نیز در بیشتر مواقع به دلیل مصرف بیش از حد الکل رخ می‌دهد.
- FBS
این آزمایش قند خون فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد. برای اینکه دقت نتایج این آزمایش بالا برود؛ فرد حتما باید ۱۲ ساعت قبل از انجام آن، چیزی نخورد ( بهترین زمان برای آزمایش FBS صبح و به صورت ناشتا می‌باشد).
مقدار نرمال این فاکتور باید بین ۶۵ تا ۷۰ باشد و در صورتی که عدد نشان داده شده در برگه آزمایش خون، بالاتر از این ارقام باشد؛ نشان دهنده بالا بودن قند خون خواهد بود. همچنین در صورتی که FBS بالاتر از ۱۰۵ باشد؛ خطر ابتلا به دیابت وجود دارد و فرد باید بلافاصله تحت آزمایش‌های تخصصی قرار بگیرد.
- PLT
پلاکت‌ها که در آزمایش خون، آن۲ها را با علامت PLT می‌شناسیم؛ بخش‌های بسیار کوچکی از خون هستند که نقش اصلی آن‌ها انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی می‌باشد. به طور معمول، هر میلی لیتر از خون یک فرد بزرگسال، باید دارای ۱۵۰۰ تا ۴۵۰۰ پلاکت باشد. در صورتی که تعداد پلاکت ها به پایین تر از ۵۰ هزار عدد برسد؛ نشانگر یک وضعیت وخیم و نگران کننده می‌باشد.
کم خونی و فقر آهن در کنار برخی از انواع سرطان‌ها می‌توانند تعداد پلاکت‌ها را در خون کاهش دهند. ضمن اینکه در دوران قاعدگی، تعداد پلاکت‌ها به صورت طبیعی کاهش می‌یابند که جای نگرانی نیست.
- lymphocyte
لنفوسیت‌ها که با عنوان lymphocyte و یا lymph در آزمایش خون قرار می‌گیرند. یکی از انواع گلبول‌های سفید موجود در بدن می‌باشند. لنفویست‌ها در سیستم ایمنی بدن، نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. در بدن انسان دو نوع لنفوسیت وجود دارد. لنفوسیت نوع B و نوع T که به اصطلاح به آن‌ها سلول‌های B و T هم گفته می‌شود.
کار سلول‌های B ساخت آنتی بادی‌ها است. یعنی پروتئین‌هایی که توسط سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با مواد خارجی تولید می‌شوند. کار سلول‌های T کمک به بدن در جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی است
بالا بودن lymphocyte در آزمایش خون بیانگر درگیری سیستم ایمنی بدن با یک عفونت مزمن می‌باشد. در مواردی که سطح لنفویست‌ها به شکل قابل توجه‌ای بالا برود؛ ممکن است بیانگر سرطان خون نیز باشد. همچنین پایین بودن لمفوسیت معمولا یک وضعیت بی خطر است که به مرور زمان رفع خواهد شد.
- BAS
بازوفیل‌ها که در آزمایش خون با علامت BAS ذکر می‌شوند؛ نوعی از گلبول‌های سفید خون می‌باشند که در تقویت سیستم ایمنی بدن نقشی اساسی را ایفا می‌کنند. بالا بودن سطح بازوفیل‌ها در بدن، می‌تواند نشانگر نوعی آلرژی در بدن باشد. پایین بودن آن نیز می‌تواند نشان دهنده یک بیماری خود ایمنی و یا اختلال خونی باشد.
در شرایط عادی، تنها نیم درصد از حجم گلبول‌های سفید را بازوفیل‌ها تشکیل می‌دهند. درصورتی که بعد آزمایش خون مشخص شد که سطح بازوفیل‌ها از این درصد بالاتر رفته است؛ اصلی‌ترین دلیل همان بیماری‌های خود ایمنی از قبیل روماتسیم و آسم می‌باشد. البته پرکاری تیروئید نیز می‌تواند سطح بازوفیل‌های خون را بالا ببرد.
انواع عفونت‌ها ، پرکاری تیروئید و واکنش‌های آلرژیک نیز می‌توانند سطح بازوفیل را در گلبول‌های سفید کاهش دهند.
