عنوان شغلی هر دو شبیه به هم است و هر دو برای تشخیص و درمان افراد مبتلا به بیماری‌های سلامت روان آموزش دیده‌اند. با این حال روانشناس و روانپزشک یک چیز نیستند. زمینه‌ی تحصیلی، آموزشی و نقش آن‌ها در درمان با هم تفاوت دارد.
روانپزشک‌ها اولاً دارای مدرک پزشکی هستند که بعد از اتمام دوره عمومی خود وارد دوره دستیاری شده و تخصص روانپزشکی را فراگرفته‌اند. آن‌ها با بکارگیری گفتار درمانی، دارو درمانی و درمان‌های دیگر به درمان افراد مبتلا به عوارض سلامت روان می‌پردازند.
روانشناسان دارای مدارک تحصیلی عالیه PhD یا PsyD هستند. آن‌ها بیش از همه با استفاده از گفتار درمانی به درمان بیماری‌های روانی اشتغال دارند. همچنین ممکن است روانشناسان را در کسوت مشاور همراه با سایر ارائه‌دهندگان خدمات سلامت یا مطالعه‌ی درمان برای کل برنامه‌های درمانی مشاهده کنید.
هم روانپزشک و هم روانشناس برای فعالیت در زمینه‌ی کاری خود به مجوز رسمی نیاز دارند. روانپزشکان علاوه بر این به مدرک پزشکی هم احتیاج دارند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی تفاوت‌های این دو و نحوه تصمیم‌گیری برای مراجعه به هر کدام به خواندن این مطالب ادامه دهید.
تفاوت‌های فعالیتی
روانپزشک‌ها و روانشناس‌ها ابزارهای متفاوتی برای درمان بیماری‌های روانی در اختیار دارند. گاهی اوقات محیط‌های کاری این دو نیز با هم متفاوت است.
روانپزشکان
روانپزشکان قابلیت کار در هر یک از موقعیت‌های زیر را دارند:
- بخش خصوصی
- بیمارستان‌ها
- بیمارستان‌های تخصصی سلامت روان
- مراکز پزشکی دانشگاهی
- مراکز نگهداری
- ندامتگاه‌ها
- برنامه‌های توانبخشی
- برنامه‌های آسایشگاهی
روانپزشک غالباً بیماران روانی را درمان می‌کند که برای درمان به دارو نیاز دارند، مثل:
- اختلالات اضطراب
- اختلال توجه همراه با بیش فعالی (ADHD)
- اختلال دو قطبی
- افسردگی عمده
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اسکیزوفرنی
روانپزشکان اختلالات فوق و سایر بیماری‌های روانی را با استفاده از ابزارهای زیر تشخیص می‌دهند:
- آزمون‌های روانشناسی
- ارزیابی‌های یک به یک
- آزمایش‌های لابراتواری برای رد علل جسمانی علائم بیماری‌های روانی
روانپزشک با رسیدن به تشخیص ممکن برای ادامه‌ی درمان، بیمار را به یک روان‌درمانگر ارجاع داده یا به تجویز دارو روی بیاورد.
بعضی از داروهای تجویزی روانپزشکان از این قرار است:
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد جنون
- تثبیت کننده‌های خلق
- داروهای محرک
- داروهای تسکین‌بخش (سداتیو)
پس از تجویز دارو به بیمار روانپزشک به دقت علائم بهبودی یا عوارض جانبی داروها را مورد پایش قرار می‌دهد. بر اساس این اطلاعات ممکن است تغییراتی در دوز یا نوع داروها اعمال گردد.
روانپزشکان قادرند تا از شیوه‌های درمانی دیگری نیز استفاده نمایند:
- شوک درمانی: درمان با شوک شامل وارد کردن جریان‌های الکتریکی به مغز است. این درمان معمولاً برای موارد شدید افسردگی نگه داشته می‌شود که به هیچ درمان دیگری جواب نمی‌دهند.
- نور درمانی: در این شیوه‌ی درمانی با نور مصنوعی به درمان افسردگی فصلی، مخصوصاً در مکان‌هایی که نور خورشید کافی دریافت نمی‌کنند مبادرت ورزیده می‌شود.
روانپزشکان هنگام درمان کودکان کار را با یک معاینه روانی جامع شروع می‌کنند. این کار باعث می‌شود آن‌ها به اجزای مسائل سلامت روان اساسی مثل عوامل عاطفی، شناختی، تحصیلی، خانوادگی و ژنتیکی پی ببرند.
برنامه درمانی یک روانپزشک برای کودک بیمار:
- گفتار درمانی‌های فردی، گروهی یا خانوادگی
- دارو درمانی
- مشاوره با سایر پزشکان یا حرفه‌ها در مدرسه، آژانس‌های اجتماعی یا سازمان‌های جامعه‌محور
روانشناسان
روانشناسان نیز با بیماران دارای مشکلات سلامت روان سر و کار دارند. آن‌ها با استفاده از مصاحبه، پویش‌ها و مشاهدات بیماری‌های بیماران خود را تشخیص می‌دهند.
یکی از تفاوت‌های بزرگ بین روانشناس و روانپزشک این است که روانشناس نمی‌تواند دارو تجویز کند. اگرچه در شرایط فعلی در ۵ ایالات و با کسب قابلیت‌های لازم روانشناس نیز می‌تواند دارو تجویز کند:
- آیداهو
- لوا
- ایلینویز
- لوئیزیانیا
- نیو مکزیکو
روانشناسانی که در ارتش، خدمات بهداشتی بومی و گوام خدمت می‌کنند نیز می‌توانند دارو تجویز کنند.
روانشناسان نیز درست مانند روانپزشکان می‌توانند در هر یک از بخش‌های زیر به فعالیت بپردازند:
- بخش خصوصی
- بیمارستان‌ها
- بیمارستان‌های تخصصی سلامت روان
- مراکز پزشکی دانشگاهی
- مراکز نگهداری
- ندامتگاه‌ها
- برنامه‌های توانبخشی
- برنامه‌های آسایشگاهی
آن‌ها معمولاً با صحبت کردن بیماران خود را درمان می‌کنند. این کار شامل جلسات متعددی برای صحبت کردن درباره‌ی مسائل بیمار می‌باشد. طی یک سری جلسات روانشناس به بیمار کمک می‌کند تا علائم و نحوه مدیریت آن‌ها را به خوبی بشناسد.
رفتار درمانی شناختی نوعی گفتار درمانی است که روانشناسان به کرات از آن بهره می‌برند. این رویکرد روی فائق آمدن بر افکار و الگوهای فکری منفی تمرکز دارد.
گفتار درمانی اشکال مختلفی دارد:
- یک به یک با درمانگر
- خانواده درمانی
- گروه درمانی
روانشناسان برای درمان کودکان زمینه‌های بهداشت روانی دیگری مثل عملکرد شناختی و ظرفیت‌های آکادمیک را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
آن‌ها همچنین درمان‌هایی را اجرا می‌کنند که معمولاً روانپزشکان انجام نمی‌دهند، مثل بازی درمانی. این شیوه درمانی به کودک اجازه می‌دهد تا به طور آزادانه در یک محیط بازی امن با قوانین یا محدودیت‌های معدودی بازی کند.
با تماشای بازی کودکان می‌توان نسبت به رفتارهای مخرب و چیزی که بیان آن برای کودک سخت است دیدگاه پیدا کرد. آن‌ها می‌توانند به کودکان مهارت‌های ارتباطی، حل مسئله و رفتارهای مثبت بیشتری یاد دهند.
تفاوت‌های تحصیلی
علاوه بر تفاوت‌هایی که روانشناسان و روانپزشکان در امر شیوه‌های درمانی دارند، زمینه‌های تحصیلی و الزامات آموزشی این دو نیز با هم متفاوت است.
روانپزشکان
روانپزشکان با یکی از دو مدرک زیر از دانشکده‌های پزشکی فارغ التحصیل می‌شوند:
- پزشکی عمومی (MD)
- پزشکی استیوپاتی (DO)
پس از کسب مدارک پزشکی فوق یک امتحان کتبی برای ورود به دوره‌های بالاتر برگزار می‌گردد.
برای مشغول شدن به کار روانپزشکی باید یک دوره دستیاری (رزیدنتی) چهار ساله گذرانده شود. طی این برنامه پزشکان در بیمارستان‌ها و مراکز دیگر بیمار می‌بینند. آن‌ها نحوه تشخیص و درمان بیماری‌های روانی با دارو، تراپی و شیوه‌های درمانی دیگر را فرامی‌گیرند.
روانپزشکان باید آزمون برد روانپزشکی و نورولوژی آمریکا، موسوم به آزمون برد را با موفقیت پشت سر بگذارند. این گواهینامه هر ۱۰ سال یک بار باید تجدید شود.
بعضی از روانپزشکان در رشته‌های تخصصی دیگر نیز آموزش می‌بینند:
- پزشکی اعتیاد
- روانپزشکی کودکان و نوجوانان
- روانپزشکی سالمندان
- روانپزشکی قانونی
- طب درد
- طب خواب
روانشناسان
روانشناسان به دنبال اخذ مدرک کارشناسی مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا را نیز می‌گذرانند. آن به یکی از این درجات علمی می‌رسند:
- دکتر فلسفه (PhD)
- دکتر روانشناسی (PsyD)
کسب یکی از درجات فوق به چهار تا شش سال زمان نیاز دارد. پس از کسب مدرک، روانشناسان باید یک یا دو سال دیگر را به صورت عملی با مردم کار کنند. در نهایت برای کسب مجوز در ایالت خود باید آزمون بدهند.
مثل روانپزشکان، روانشناسان نیز می‌توانند در رشته‌های فوق تخصصی کسب مهارت کنند:
- روانشناسی بالینی
- روانشناسی سالمندان
- نوروسایکولوژی
- روانکاوی
- روانشناسی قانونی
- روانشناسی کودکان و نوجوانان
روانشناس یا روانپزشک؟
در صورت ابتلا به بیماری روانی خاصی که نیاز به دارو درمانی خواهد داشت، روانپزشک صد در صد انتخاب بهتری است. این اختلالات شامل موارد زیر می‌شوند:
- افسردگی شدید
- اختلال دو قطبی
- اسکیزوفرنی
اگر برهه‌ی سختی در زندگی یا کار برای شما پیش آمده که نیاز به درک بهتری از افکار و رفتارهای خود دارید، روانشناس انتخاب بهتری است.
اگر شما والدینی هستید که می‌خواهید فرزند خود را درمان کنید، روانشناس گزینه‌های درمانی متنوع‌تری مثل بازی درمانی برای شما خواهد داشت. در صورتی که فرزند شما مشکل ذهنی پیچیده‌ای دارد که نیاز به دارو درمانی دارد، روانپزشک انتخاب بهتری است.
این را در نظر داشته باشید که بسیاری از عوارض روانی از جمله افسردگی و اضطراب به ترکیبی از درمان با دارو و صحبت کردن پاسخ می‌دهند.
در این موارد مراجعه همرمان به روانپزشک و روانشناس مفیدتر است. روانشناس جلسات درمانی معمول را برگزار می‌کند، در حالی که روانپزشک دارو درمانی را مدیریت می‌نماید.
هر تخصصی را که انتخاب کردید از موارد زیر مطمئن شوید:
- تجربه درمان بیماری شما را داشته باشد
- روش و منش او طوری باشد که شما احساس راحتی بکنید
- ویزیت پزشک سخت نباشد تا بتوانید بیشتر به او مراجعه کنید
ملاحظات مالی
در صورتی که بیمه داشته باشید بهتر است از پزشک خانواده خود بپرسید که نیاز به روانپزشک دارید یا روانشناس. طرح‌های دیگر ممکن است بدون ارجاع اجازه مراجعه به هر کدام را به شما بدهند.
اگر بیمه ندارید و هزینه‌ی درمان برایتان مهم است باز هم گزینه‌هایی پیش روی شماست. برنامه‌های بهداشت رفتار و روان دانشکده‌های بومی فرصت مناسبی هستند. این برنامه‌ها خدمات رایگان یا با هزینه بسیار کم توسط دانشجویان فارغ التحصیل تحت نظارت اساتید ارائه می‌دهند.
بعضی از روانشناسان گزینه‌های پرداختی انعطاف‌پذیری دارند که به شما اجازه می‌دهد در حد استطاعت خود پرداخت کنید. از پرسیدن این سؤال که آیا این درخواست مالی مناسبی برای یک روانشناس است نترسید. اگر پاسخی درخوری به شما داده نشود یا مایل نباشند در مورد مسائل مالی با شما بحث کنند احتمالاً جای درستی نرفته‌اید.
جمع‌بندی
روانپزشکان و روانشناسان دو تخصص حاضر در زمینه سلامت روان هستند. با این که شباهت‌های زیادی بین آن‌ها وجود دارد اما نقش آن‌ها در نظام سلامت متفاوت می‌باشد.
هر دوی آن‌ها بیماری‌های روانی را درمان می‌کنند اما به روشی متفاوت. در حالی که روانپزشکان از ترکیبی از تراپی و دارو استفاده می‌کنند، روانشناسان تنها روی تراپی تمرکز دارند.
