در طول تعویض مفصل لگن جراح بخش آسیب دیده ی لگن و مفصل هیپ را برداشته و آن را با اجزایی از جنس آهن، سرامیک و پلاستیک خیلی سخت، جایگزین می کند. این مفصل مصنوعی یا همان پروتز، در بهبود عملکرد و کاهش درد موثر است.
جراحی تعویض مفصل لگن که آرتروپلاستی نام دارد، زمانی انجام می شود که مفصل ران یا لگن در انجام کارهای روزمره مختل شده و به درمای های مدیکال پاسخ نداده است. آرتریت شایع ترین دلیل این جراحی می باشد.
چرا تعویض مفصل انجام می گیرد؟
عواملی باعث آسیب مفصل لگن می شوند که تعویض مفصل را ضروری می کند، نظیر:
- استئو آرتریت: استئوآرتریت که معمولاً به عنوان آرتریت سایشی شناخته می شود، به غضروف نرم و صاف که انتهای استخوان را پوشانده و به حرکت صاف مفاصل کمک می کند؛ آسیب میزند.
- روماتوئید آرتریت: یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی فوق فعال، التهابی را ایجاد کرده که غضروف و استخوان زیر آن را فرسایش می دهد.
- استئو نکروز: اگر بر اثر مشکلاتی مثل دررفتگی یا شکستگی لگن جریان خون کافی به انتهای گوی مانند مفصل لگن نرسد، دفرمیتی و کلاپس مفصل اتفاق می افتد.
علاوه بر مشکلات فوق، اگر موارد زیر رخ دهند، اندیکاسیون تعویض مفصل لگن ضرورت دارد:
- درد مفصل زانو و عدم پاسخ به دارو
- شدیدتر شدن درد با راه رفتن
- درد به هنگام خواب
- عدم توانایی در نشستن و برخاستن
- سختی در بالا و پایین رفتن از پله ها
ریسک بعد از عمل تعویض مفصل لگن
- لخته های خون: بعد از جراحی ممکن است لخته های خون در وریدهای پا ایجاد شود. این وضعیت خطرناک است چون احتمال دارد لخته ی خون به قلب، ریه و حتی مغز برود. تجویز رقیق کننده های خون برای پیشگیری از این مورد موثر است.
- عفونت: عفونت میتواند از سطح پوست تا نزدیک مفصل جدید رخ دهد. اغلب آنها با مصرف آنتی بیوتیک بهتر می شوند، اما عفونت هایی که در نزدیکی مفصل تشکیل شوند، برای درمان به جراحی و تعویض پروتز نیاز دارند.
- شکستگی: در طول جراحی ممکن است بخش سالم مفصل لگن بشکند. برخی از این شکستگی ها جزئی بوده و خود بخود بهبود می یابند. اما شکستگی های وسیع باید با سیم و پیچ فیکس شوند.
- در رفتگی: پوزیشن های مختلف در چند ماه اول بعد از جراحی باعث می شود که مفصل نو از جای خود جا به جا شود. اگر با وجود سیم و پیچ باز هم مفصل سر جای خود فیکس نشود، جراحی فیکساسیون انجام می گیرد.
- تغییر در طول پا: حتی با دقت زیاد جراح نیز ممکن است مفصل جدید باعث شود تا یک پا کوتاهتر یا بلندتر از پای دیگر به نظر بیاید. گاهی این اتفاق به دلیل انقباض عضلات لگن رخ میدهد. نرمش های کششی برای جلوگیری از آن موثر است.
- شلی مفصل: این اتفاق نادر است که مفصل جدید در محل خود فیکس نشود. با این حال باعث درد شدید شده و ترمیم آن نیاز به جراحی دارد.
- آسیب عصبی: در حین جراحی تعویض مفصل ممکن است اعصاب اطراف مفصل آسیب ببیند و باعث بی حسی، ضعف و درد می گردد.
چه زمانی تعویض مفصل لگن برای دومین بار ضرورت دارد؟
پروتز مفصل لگن در سنین جوانی و فعالیت زیاد ممکن است ساییده شده و در سنین بالاتر، به دومین پروتز نیاز داشته باشد.
آماده سازی قبل از تعویض مفصل لگن
پزشک ارتوپدی با داشتن شرح حال کامل و معاینه ی فیزیکی مفاصل و عضلات لگن، آزمایشات خون و گرافی های مختلف، نوع وزمان جراحی را تعیین میکند.
مصرف برخی داروها قبل از جراحی باید قطع شود. یک ماه قبل از جراحی و دو ماه بعد از جراحی باید از مصرف تنباکو خودداری کرد، زیرا تنباکو زمان بهبودی را افزایش می دهد.
دو هفته قبل از جراحی، هر گونه عمل دندانپزشکی و سفیدکردن دندان ممنوع است.
در طول جراحی
این عمل چند ساعت طول می کشد. ابتدا جراح برشی در محل لگن ایجاد میکند و لایه به لایه پیش میرود تا به مفصل معیوب برسد. پروتز مفصلی جایگزین شده و از پایین به سر استخوان ران یا فمور متصل می شود.
بعد از جراحی تعویض مفصل لگن
بعد از اتمام جراحی، فرد به بخش ریکاوری منتقل می شود تا ضربان قلب، تنفس، میزان درد و احتمال خونریزی تحت نظر قرار بگیرد. برای پیشگیری از تجمع مایع در ریه، فرد باید سرفه کند و یا نفس عمیق بکشد.
پیشگیری از لخته ی خون
- راه افتادن سریع: مدت کوتاهی بعد از جراحی، بیمار باید بتواند بشیند و حتی با کمک راه برود. این مدت کوتاه ممکن است همان روز عمل و یا روز بعد آن باشد.
- اعمال فشار: قبل و بعد جراحی، دو پابند شبیه فشارسنج جیوه ای که با هوا پر می شوند، در قسمت پایین پا وصل می شود تا از تجمع خون در وریدهای پا جلوگیری کرده و احتمال بروز لخته را کاهش دهد.
- داروهای رقیق کننده ی خون: بعد از عمل پزشک داروهای رقیق کننده ی خون را به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می کند. بسته به اینکه فرد چه زمانی شروع به راه رفتن کند، میزان مصرف این داروها توصیه می شود که ممکن است حتی هفته ها بعد جراحی ادامه یابد.
فیزیو تراپی
برای حفظ میزان حرکت مفصل و تون عضلانی، فیزیوتراپی در بیمارستان و خانه باید انجام شود. در این زمان، راه رفتن با کمک واکر و عصا توصیه می گردد. بیماران معمولا بیشتر وزن خود را روی پای سالم می اندازند که بعد از مدتی ممکن است دردی در آن پا احساس کنند که بعد از بهبودی کامل، درد خود به خود رفع می شود.
ریکاوری و مراقبت های بعد از عمل تعویض مفصل لگن
قبل از ترک بیمارستان، کادر درمان توصیه هایی را برای مراقبت در خانه میدهند که شامل موارد زیر است:
- حضور فردی در خانه برای پخت و پز و مراقبت از بیمار
- پرهیز از خم یا دراز شدن
- قرار دادن وسایل مورد نیاز مثل موبایل، دستمال کاغذی، کنترل تلویزیون، دارو و کتاب در جایی که بیمار بیشتری وقت خود را می گذراند تا مجبور نشود راه برود.
- تنظیم سطخ سرویس بهداشتی برای جلوگیری از خم شدن لگن
شش تا دوازده ماه بعد از جراحی تعویض مفصل لگن پزشک جراح باید بیمار را بررسی کرده و روند بهبودی را کنترل کند. اگر اختلالی در این روند وجود نداشته باشد، فرد میتواند حداقل کارهای روزمره ی خود را انجام دهد. حدود یک سال زمان لازم است تا فرد به حالت عادی برگردد.
نتیجه عمل
انتظار میرود که مفصل جدید بدون درد و بدون محدودیت حرکات مفاصل، فرد را به زندگی عادی برگرداند؛ اما باید از ورزش های سنگین نظیر دو میدانی، بسکتبال، فوتبال و غیره پرهیز شود.
