اختلال شخصیت اجتنابی الگوی پایدار رفتار مرتبط با بازداری اجتماعی، احساس بی کفایتی، و حساسیت به طرد است که منجر به مشکلاتی در موقعیت‌های شغلی و روابط میشود.
این اختلال توسط خجالتی بودن و حساسیت افراطی نسبت به انتقاد از طرف دیگران است و به‌عنوان خوشه یا دسته C اختلالات شخصیت شناخته میشود.
اختلال شخصیت اجتنابی با دیگر اختلالات سلامت روان همانند اختلال اضطرابی، بویژه اختلال اضطراب اجتماعی مرتبط است. افراد مبتلا به این اختلال الگویی از اجتناب ناشی از ترس از طرد یا عدم تائید را از خود نشان میدهند، که به شدت دردناک است. این اختلال تقریبا ۲.۵% جمعیت را تحت تاثیر قرار میدهد و هردو جنس زن و مرد بطور برابر مبتلا میشوند.
علائم
موارد زیر فهرستی از علائم رایج اختلال شخصیت اجتنابی است:
- نیاز به پسندیده شدن
- بی لذتی ( فقدان لذت در فعالیت‌ها )
- اضطراب درباره گفتن یا انجام دادن چیزی نادرست
- اضطراب در موقعیت‌ها و شرایط اجتماعی
- اجتناب از درگیری و تعارض ( ” مردم پسند ” بودن )
- اجتناب از تعامل در زمینه شغل یا رد کردن ترفیع‌ها
- اجتناب از روابط صمیمی یا به اشتراک گذاشتن احساسات صمیمی
- اجتناب از تصمیم گیری
- اجتناب از موقعیت‌ها و شرایط به دلیل ترس از طرد شدن
- اجتناب از موقعیت‌ها یا رخدادهای اجتماعی
- به آسانی ضربه خوردن و آسیب دیدن از انتقاد یا تائید نشدن
- خودآگاهی افراطی
- شکست در آغاز ارتباط اجتماعی
- رفتارترس آلود و پرتنش
- احساس بی کفایتی
- حساسیت بیش از حد به ارزیابی منفی
- فقدان توانایی ابراز وجود
- فقدان اطمینان و اعتماد به دیگران
- عزت نفس پایین
- سوءتعبیر شرایط یا موقعیت‌های خنثی به‌عنوان منفی
- فقدان دوست نزدیک/ ققدان شبکه اجتماعی
- خود جداسازی
- بازداری اجتماعی
- عدم تمایل برای ریسک کردن یا امتحان چیزهای جدید
- خود را به‌عنوان بی عرضه یا فرومایه و پست دیدن
- حساس به نشانه‌های عدم تائید یا طرد شدن
تشخیص
اختلال شخصیت اجتنابی میتواند تنها توسط متخصص سلامت روان آموزش دیده مبتنی بر ملاک‌های تعیین شده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ( DSM-IV) تشخیص داده شود. درحالیکه پزشک خانواده میتواند اولین نقطه برای تشخیص باشد، پزشک‌تان باید ارجاعی به روانشناس، روانپزشک، یا دیگر متخصصان سلامت روانی برای تشخیص گذاری داشته باشد.
اختلال شخصیت اجتنابی معمولا در بزرگسالان تشخیص داده میشود، همانطور که شخصیت کودکان درحال تحول است و رفتارهایی همانند خجالتی بودن میتواند تجربه عادی در کودکی باشد که میتواند بعدا رشد کند.
مطابق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، فرد مبتلا باید الگوی پایداری از اجتناب از تماس و برخورد اجتماعی، بیش از حد حساس بودن نسبت به طرد و انتقاد، و احساس بی کفایتی، همانطور که توسط حداقل چهار ملاک زیر نشان داده شده است داشته باشد:
- اجتناب از فعالیت‌های شغلی شامل تماس اجتماعی آشکار بدلیل ترس از انتقاد، تائید نشدن یا طرد شدن
- عدم تمایل به درگیر شدن با دیگران علی رغم اینکه مطمئن هستید آنها شما را دوست خواهند داشت
- عدم وارد شدن به روابط صمیمی بدلیل ترس از مسخره شدن یا تحقیر شدن
- مشغول ذهنی با انتقاد و طرد شدن در موقعیت‌های اجتماعی
- بازداری در موقعیت‌های جدید اجتماعی ناشی از احساس بی کفایتی
- احساس بی عرضگی، جذاب نبودن و نچسب بودن اجتماعی، و پست‌تر بودن نسبت به دیگران
- تردید در ریسک کردن یا انجام چیزهای جدید بدلیل احساس شرمندگی
دلایل
تصور میشود علل اختلال شخصیت اجتنابی شامل ژنتیک، محیط، عوامل اجتماعی و روانشناختی باشد. سوءاستفاده هیجانی، انتقاد، بی عرضگی، یا فقدان محبت یا تربیت شدن توسط والد یا مراقبت کننده در کودکی ممکن است در توسعه و گسترش این اختلال شخصیت منتج شود اگر دیگر عوامل نیز حضور داشته باشند. طرد شدن توسط همتایان ممکن است مشابها یک عامل خطر باشد.
اغلب، افراد مبتلا به این اختلال به‌عنوان کودک بسیار خجالتی هستند و این خجالتی بودن را با افزایش سن پرورش نمیدهند.
اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال شخصیت اضطرابی علائم و ژنتیک مشابهی را به اشتراک می‌گذارند، که AVPD حالت شدیدتر این اختلال است.
اختلالات مرتبط
اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است همزمان به دیگر اختلالات رخ بدهد و با انواعی از دیگر اختلالات همپوشانی کند، که میتواند شامل موارد زیر باشد:
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال شخصیت وابسته
- اختلال شخصیت مرزی
- اختلال مصرف مواد
- افسردگی
- آگورافوبیا ( بازار هراسی )
درمان
بیشتر افراد مبتلا به دنبال درمان نمیروند. هنگامیکه این کار را انجام میدهند، اغلب مشکل زندگی خاصی که تجربه میکنند یا دیگر انواع علائم همانند افسردگی و اضطراب است، و معمولا اگر مشکل حل شود درمان را ادامه نمیدهند.
درمان اختلال شخصیت اجتنابی میتواند همانند دیگر اختلالات شخصیت سخت باشد زیرا الگوی پایدار رفتار است و میتواند برای فردی که با این اختلال زندگی میکند تشخیص اینکه کمک درمانی لازم است و میتواند مفید باشد سخت باشد.
متاسفانه، چشم انداز افراد مبتلا که در جستجوی درمان نیستند بسیار تاریک است—معمولا آنها منزوی میشوند و اجتناب را به‌عنوان راهبرد مقابله‌ای استفاده میکنند.
از سوی دیگر، هنگامیکه درمان با موفقیت بکار گرفته شود، میتواند به کاهش علائم و افزایش محدوده راهبردهای مقابله‌ای که فرد میتواند برای مدیریت اضطراب استفاده کند، کمک کند. فرد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته احتمالا همیشه تاحدودی خجالتی خواهد بود، اما اجتناب به افکار آنها مسلط نخواهد بود.
صحبت درمانی یا روان درمانی
صحبت درمانی برای اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است شامل درمان شناختی-رفتاری، درمان روان پویشی، و طرحواره درمانی باشد. گروه درمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی ممکن است موثر باشد.
درمان رفتاری-شناختی برای یادگیری چگونگی تغییر الگوهای تفکر غیرمفید موثر است، درحالیکه درمان روان پویشی با هدف آگاهی از چگونگی تاثیر تجربیات گذشته، درد، و تعارض در علائم فعلی انجام میشود.
طرحواره درمانی برای اختلال شخصیت اجتنابی رویکردی تلفیقی است که براساس درمان شناختی-رفتاری و بسیاری دیگر از فنون درمانی انجام میشود. طرحواره درمانی بر رابطه درمانی میان درمانگر و مراجع تمرکز دارد، و هدف بهبود عملکرد روزانه و کسب بینش برای تغییر، بر فهم و مهندسی مجدد تجربه زندگی روزمره مبتنی است.
ویژگی کلیدی طرحواره درمانی ” باز فرزندپروری محدود ” است، که مراجع نیازهای دوران کودکی را بیان میکند و توسعه و درونی کردن صدای والد سالم را یاد میگیرد.
مفاهیم اصلی طرحواره درمانی
در طرحواره درمانی، مراجع درباره چهار مفهوم اصلی یاد میگیرد:
- چگونه طرحواره‌های ناسازگار درطول زندگی نکرار میشوند. این الگوها در پنج ناحیه گروه بندی میشوند: قطع ارتباط و طرد شدن، خودمختاری و عملکرد مختل شده، حدود مختل شده، مسئولیت پذیری و استانداردهای افراطی، گوش به زنگی بیش از حد، و بازداری
- چه سبک‌های مقابله‌ای در کودک یاد گرفته شده‌اند ( مثل فرار، مبارزه کردن ).
- چه طرحواره‌هایی برای مقابله استفاده شده است و چگونه بی فایده بوده‌اند( مثل اجتناب، کناره گیری، پذیرش، تنبیه ).
۴.چگونه حالت‌های بالغ سالم مقابله را توسعه دهیم و نیازهای هیجانی یا عاطفی را برآورده کنیم.
درمان دارویی
درحالیکه اخیرا هیچ درمان خاصی برای اختلال شخصیت اجتنابی اثبات نشده است، اگر فردی مبتلا به دیگر اختلالات مرتبط همانند افسردگی یا اضطراب است، دارودرمانی ممکن است برای کمک به علائم تجویز شود.
برای مثال، داروهای ضدافسردگی میتوانند برای بهبود خلق و بی لذتی، کاهش علائم اضطراب موثر باشند، و همچنین ممکن است حساسیت به طرد را کاهش دهند.
سازگاری و مقابله
از اولین گام‌ها در بهبود کیفیت زندگی افرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی شناسایی نشانه‌ها است. بوسیله درک علائم خاص، شما قادر به کار کردن بهتر با درمانگرتان برای یافتن راه‌ها برای کار حول آنها خواهید بود.
درگیر کردن دوستان و خانواده در درمان را نیز در نظر بگیرید، زیرا آنها درک بهتری از اینکه در حال گذر از چه مرحلهای هستید و چگونگی کمک به شما دارند.
خودمراقبتی نیز ضروری است، و شامل یافتن مهارت‌های مقابله‌ای سالم است که از بازگشت به مصرف مواد یا الکل، سیگار کشیدن، پرخوری، یا خود آسیبی هنگامیکه درحال گذراندن زمان سختی هستید پیش گیری میکند.
