لوسمی سلول مویی نوعی سرطان خون نادر با رشد آهسته است. که در آن مغز استخوان مقدار خیلی زیادی سلول لنفوسیت B _نوعی گلبول سفید که در مبارزه با عفونت‌ها نقش دارد_ میسازد.
این لنفوسیت‌های اضافه غیرنرمال هستند. و زیر میکروسکوپ به حالت مویی دیده می‌شوند. هر چه تعداد این سلولهای مربوط به لوسمی زیادتر شود، همانقدر گلبول سفید، گلبول قرمز و پلاکت عادی کمتری تولید می‌ود.
لوسمی سلول مویی مردان را بیش از زنان درگیر میکند. و در سنین میانسالی و پیری بیشتر دیده میشود. بیماری لوسمی سلول مویی به عنوان یک بیماری مزمن در نظر گرفته میشود. چون هرگز به طور کامل از بین نمی‌رود. اگرچه با پیگیری درمان، این بیماری برای چند سال بهبود می‌یابد.
علائم لوسمی سلول مویی
بعضی افراد هیچ علامت و نشانه ای ندارند. اما انجام یک آزمایش خون برای بیماری دیگر ممکن است ابتلا به این لوسمی را نشان دهد.
علائم این بیماری شامل:
- احساس پر بودن در شکم که باعث میشود فرد احساس ناراحتی کرده و مقدار خیلی کمی غذا بخورد.
- خستگی
- کبودی و کوفتگی آسان
- عفونت مکرر
- ضعف
- کاهش وزن
اگر این علائم و نشانه‌ها را به صورت مداوم دارید، به پزشک مراجعه کنید.
علت لوسمی سلول مویی
علت دقیق ایجاد این بیماری ناشناخته است. معمولا علت ایجاد سرطان، ایجاد جهش در دی ان ای سلولهاست. درمورد این بیماری نیز، جهش در دی ان ای سلولهای مغز استخوان، باعث میشود سلولهای بنیادی گلبول‌های سفیدی که به درستی کار نمیکنند را به مقدار زیادی تولید کنند. اما علت جهش مشخص نیست.
عوامل خطرزا
بعضی عوامل خاص احتمال ابتلا به لوسمی سلول مویی را افزایش می‌دهد. اما پژوهشگران روی فاکتورهایی که منجر به این بیماری میشود، توافق ندارند.
بعضی از این ریسک فاکتورها شامل:
- مواجه با اشعه‌ها. افراد در معرض تشعشع مانند کسانی که با دستگاه X_ray کار میکنند و از تجهیزات محافظتی مناسب استفاده نمیکنند. یا افراد مبتلا به سرطان که چرتو درمانی می‌شوند، ممکن است درمعرض خطر بالایی برای ابتلا به لوسمس سلول مویی باشند. ولی شواهد غیرقابل استناد است.
- مواجهه با مواد شیمیایی. مطالعات متناقضی درباره نقش مواد صنعتی و کشاورزی در ایجاد بیماری لوسمی سلول مویی وجود دارد.
عوارض
لوسمی سلول مویی رشد خیلی آهسته ای دارد و ممکن است برای چندین سال ثابت بماند. به همین دلیل عوارض کمی از بیماری ایجاد میشود.
لوسمی سلول مویی درمان نشده که پیشرفت میکند و ممکن است سلولهای خونی سالم را ردمغز استخوان تخریب کندو منجر به عوارض جدی مانند:
- عفونت. کاهش تعداد گلبول های سفید سالم، بدن را در معرض عفونت قرار می‌دهد.
- خونریزی. کاهش تعداد پلاکت‌ها، متوقف ساختن خونریزی برای بدن را دشوار میسازد. اگر تعداد پلاکت شما به صورت خفیفی کم باشد، حتما متوجه شده اید که بدن شما راحتتر کبود میشود. کاهش شدید تعداد پلاکت میتواند سبب خونریزی خودبخودی از لثه و بینی شود.
- آنمی. کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون به این معنی است که سلول کمتری برای حمل اکسیژن در بدن در دسترس است. به این حالت آنمی یا کم خونی می‌گویند که باعث خستگی میشود.
افزایش خطر احتمال ابتلا به سرطان‌های دوم
بعضی مطالعات نشان داده‌اند، افراد مبتلا به لوسمی سلول مویی در معرض خطر بالایی برای ابتلا به سایر سرطان‌ها هستند. مشخص نیست که ایا این خطر بدلیل اثر بیماری لوسمی سلول مویی بر بدن است یا اثر داروهایی است که برای درمان این بیماری به کار میرود.
سرطان دوم که درافراد تحت درمان مبتلا به لوسمی سلول مویی ایجاد میشود، شامل لنفوم غیر هوجکین است.
تشخیص
- معاینه بالینی. پزشک با لمس طحال_اندام بیضی شکل درسمت چپ و بالای شکم_ میتواند تشخیص دهد یا بزرگ شده یا خیر. طحال بزرگ شده میتواند سبب ایجاد احساس پری در شکم و ناراحت هنگام غذا خوردن شود. همچنین پزشک غده لنفی را نیز چک میکند. زیرا ممکن است حاوی سلول سرطانی باشد.
- آزمایش خون. برای بررسی تعداد سلولهای خونی به کار میرود. افراد مبتلا به لوسمی سلول مویی در هرسه گروه سلول خونی کاهش دارند. تست خونی دیگر موسوم به اسمیر خون محیطی به دنبال یافتن سلول مویی در نمونه خون شماست.
- بیوپسی مغز استخوان. در این روش مقداری از مغز استخوان ناحیه لگن خارج میشود. این تست برای بررسی وجود سلول مویی و کنترل سلولهای خونی سالم به کار میرود.
- سی تی اسکن. این روش عکس دقیقی از جزئیات ذاخل بدن را نشان می‌دهد. و برای بررسی بزرگ شدگی طحال و غدد لنفی به کار میرود.
تجزیه تحلیل دقیق سلول مویی در نمونه خون و مغز استخوان، ممکن است برخی تغییرات ژنتیکی و شیمیایی خاصی را نشان دهد که به پزشک در تشخیص و نقش بهترین درمان کمک کند.
درمان لوسمی سلول مویی
لازم نیست بلافاصله بعد از تشخیص این بیماری درمان شود. چون این بیماری خیلی آهسته پیشرفت میکند و حتی در مواردی اصلا پیشرفتی ندارد. بنابراین درمان میتواند به تاخیر بیفتد.
بیمار باید به طور منظم ملاقات با پزشک را پیگیری کند، تا پیشرفت بیماری کنترل شود. اگر علائم و نشانه‌های لوسمی در بیمار بوجود آمد باید تحت درمان قرار گیرد. اکثر افراد مبتلا به این لوسمی در نهایت نیاز به درمان دارد.
درمانی برای لوسم سلول مویی وجود ندارد. اما روش‌های درمانی برای بهبود یافتن آن برای چند سال موثر است.
شیمی درمانی
پزشکان داروهای شیمی درمانی را خط اول درمان سرطان سلول مویی میدانند. اکثر افراد پس از شیمی درمانی بهبودی کامل یا نسبی را بدست می‌آورند.
دو دسته داروی شیمی درمانی در در مان این لوسمی به کار میرود:
- کلادریبین. درمان معمولا با این دارو شروع میشود. ممکن است در طی چند روز به صورت مداوم یا تزریق روزانه دارو به ورید انجام گیرد. بیشتر افرادی که کلادریبین دریافت میکنند، بهبودی کاملی برای چند سال بدست می‌آورند. اگر بیماری عود کند، میتوان دوباره از درمان با کلادریبین استفاده کرد. عوارض کلادریبین شامل عفونت و تب است.
- پنتوستاتین (NIPENT). باعث بهبودی مشابه کلادریبین میشود. اما با برنامه متفاوتی تجویز میشود.افراد این دارو را هر هفته به مدت سه تا شش ماه تزریق میکنند. عوارض آن شامل تب، حالت تهوع و عفونت است.
درمان‌های بیولوژیکی
درمان بیولوژیکی تلاش میکند تا سلولهای سرطانی را برای سیستم ایمنی بدن قابل شناسایی کند. اگر سیستم ایمنی سلول سرطانی را بعنوان مزاحم تشخیص دهد، میتواند سرطان را از بین ببرد.
دو دارو برای درمان لوسمی سرطان مویی استفاده میشود:
- ریتوکسی مب. (ریتوکسان) یک آنتی بادی مونوکلونال برای درمان لنفوم غیرهوجکین و لوسمی لنفوماتیک مزمن است. اما بعضا در لوسمی سلول مویی نیز استفاده میشود.
اگر شیمی درمانی موثر واقع نشود یا نتوان از آن استفاده کرد، پزشک ریتوکسی مب را تجویز میکند. همچنین ممکن است پزشک از مخلوطی از کلادریبین و ریتوکسی مب استفاده کند. عوارض ریتوکسی مب تب و عفونت است.
- اینترفرون. اخیرا نقش اینترفرون در درمان لوسمی سلول مویی محدود شده است. اگر شیمی درمانی پاسخ ندهد یا نتوان از آن استفاده کرد، ممکن است بیمار اینترفرون دریافت کند.
بیشتر افراد بهبودی نسبی را پس از مصرف اینترفرون بمدت یکسال بدست می‌آورند. عوارض جانبی شامل علائم شبه سرماخوردگی مانند تب و خستگی است.
درصورتی که سرطان دوباره عود کند یا بدن به درمان‌های معمول پاسخ ندهد، داروهای دیگری که سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند نیز تجویز می‌شوند. مطالعات بالینی در حال تحقیق درباره اثر داروهای جدید بیولوژیک تراپی و تارگت تراپی روی لوسمی سلول مویی هستند.
جراحی
جراحی برای خارج کردن طحال (اسپلنکتومی) بعنوان یکی از گزینههای درمانی در صورتی که طحال بترکد یا بزرگ شود و با درد همراه باشد، مطرح میشود. خارج کردن طحال، لوسمی سلول مویی را درمان نمی‌کند. فقط به بازیابی سلولهای خونی نرمال کمک میکند.
اسپلنکتومی معمولا برای درمان لوسمی سلول مویی به کار نمی‌رود، اما در بعضی موقعیت‌ها میتواند کمک کننده باشد. هر عمل جراحی با ریسک خونریزی و عفونت همراه است.
درمان‌های جایگزین
هیچ درمان جایگزینی برای درمان لوسمی سلول مویی وجود ندارد. اما انجام بعضی کارها میتواند به مواجهه با استرس تشخیص سرطان و عوارض ناشی از درمان آن کمک کند. مانند:
- نقاشی درمان
- ورزش
- مدیتیشن
- موسیقی درمانی
- تمرینات آرامشی
- معنویات
مواجهه و حمایت
پزشکان این لوسمی را بعنوان یک بیماری مزمن در نظر میگیرند. زیرا هرگز کاملا از بین نمی‌رود. حتی اگر بهبود پیدا کنید، باید به طور منظم وضعیت سرطان و سلولهای خونی شما توسط پزشک کنترل شود.
دانستن این نکته که این سرطان در هر زمانی ممکن است مجددا عود کند، استرس آور است. برای مواجهه با این استرس:
- اطلاعات کافی درباره وضعیت خود بدست بیاورید تا هنگام تصمیم گیری درباره مراقبت از خود راحت باشید. درباره بیماری خود و نحوه درمان آن اطلاعات کسب کنید تا با اطمینان درباره نحوه درمان تصمیم گیری کنید.
داشتن ایده بهتر درباره انتظارات از درمان و زندگی پس از درمان، میتواند احساس کنترل بیشتری درباره بیماری به شما بدهد. از پزشک، پرستار و سایر متخصصان مراقبت بهداشتی یک منبع اطلاعات قابل اعتماد را بخواهید.
- با بهبود یافتگان سرطانی ارتباط برقرار کنید. با اینکه خانواده و دوستان در طی بیماری با شما همراه هستند، اماهمواره نمیتوانند درک کنند که مواجهه با سرطان چگونه است. سایر بازماندگان سرطان میتوانند کمک منحصر بفردی باشند.
از پزشک و یا اعضای تیم مراقبت بهداشتی درباره گروه‌های پشتیبانی و سازمان‌هایی که میتوانند شما را با بازماندگان سرطان ارتباط دهند، سوال کنید.
- از خودتان مراقبت کنید. شما نمیتوانید از عود بیماری خود جلوگیری کنید. اما میتانید سایر جنبه‌های سلامتی خود را کنترل کنید.
با داشتن یک رژیم غذایی متعادل و مقدار زیادی سبزیجات و میوه و ورزش منظم از خود مراقبت کنید. یک بدن سالم براحتی با عفونت مقابله میکند و درصورت نیاز به درمان مجدد سرطان، بهتر با عوارض جانبی آن کنار خواهد آمد.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
اولین مراجعه معمولا به پزشک خانواده ست. اگر پزشم به ابتلا به لوسمی سلول مویی مشکوک شود، شمارا به پزشک هماتولوژیست ارجاع خواهد داد.
از آنجا که زمان ویزیت کوتاه است، بهتر است آماده باشید.
کارهایی که بهتر است انجام دهید.
- از محدودیت و کارهای قبل از ویزیت آگاه باشید. هنگام گرفتن وقت درباره شرایط و محدودیت ها مانند محدودیت رژیم غذایی خود بپرسید.
- همه علائمی را که تجربه میکنید یادداشت کنید. حتی آن‌هایی که به نظر بی ربط هستند.
- اطلاعات شخصی مهم مانند استرس های زیاد و یا تغییر در سبک زندگی خود را که اخیرا اتفاق افتاده یادداشت کنید.
- لیستی از داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی خود تهیه کنید.
- با یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود به ویزیت بروید.
- همه سوالاتی که از پزشک دارید را یادداشت کنید.
سوالات شما از پزشک
- به چه آزمایش‌هایی نیاز دارم؟
- آیا لوسمی سلول مویی من به درمان نیاز دارد؟
- اگر درمان نشوم، بیماری من بدتر خواهد شد؟
- گزینههای درمانی من کدامند؟
- آیا بیماری من کامل درمان میشود؟
- عوارض جانبی درمان بیماری چیست؟
- تاثیر این بیماری بر زندگی روزانه من چگونه خواهد بود؟
- آیا محدودیت خاصی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
- من بیماری دیگری نیز دارم. چگونه این دو را باهم کنترل کنم؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ هزینه آن چقدر است و تحت پوشش بیمه است؟
- آیا بروشور یا وبسایت خاصی برای مطالعه بیشتر توصیه میکنید؟
- بهترین درمان برای من کدام است؟
سوالات پزشک از شما
- علائم شما اولین بار چه زمانی شروع شد؟
- آیا علائم شما مقطعی است یا مداوم؟
- شدت علائم چقدر است؟
- آیا چیزی هست که علائم شما را بهتر یا بدتر کند؟
