یخ زدگی
یخ زدگی به حالتی گفته میشود که پوست و بافت‌های زیرین آن بعد از مواجهه با سرمای شدید، یخ می‌بندند. محل‌هایی که بیشتر ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند، انگشتان دست و پا، گوش‌ها، گونه‌ها و چانه می‌باشد.
علائم اولیه یخ زدگی، شامل بی‌حسی، پلاک‌های رنگ پریده پوستی یا پوست سخت یا پوست مومی شکل می‌باشد.
صرفاً یخ زدگی‌های خفیف را می‌توان در خانه درمان کرد و انواع دیگر یخ زدگی نیاز به رسیدگی پزشکی دارند.
درجات یخ زدگی
حالت طبیعی پوست زمانی است که سرما نتوانسته است آسیبی به پوست و بافت‌های زیرین آن وارد سازد که در تصویر زیر با شماره ۱ نشان داده شده است.
یخ زدگی خفیف که با عنوان سرمازدگی (Frostnip) نیز شناخته میشود، سطحی از یخ زدگی است که پوست را آزرده کرده و باعث ایجاد سرخی و نیز حس سرما پس از بی‌حسی میشود. این وضعیت در شکل زیر با شماره ۲ نشان داده شده است.این وضعیت آسیب دائمی ایجاد نمی‌کند و می‌توان با اقدامات اولیه، آن را درمان کرد.
یخ زدگی سطحی یک درجه از مورد قبلی شدیدتر بوده و در پوست ناحیه احساس گرمی ایجاد میشود که این رخداد نشان‌دهنده‌ی درگیری شدیدتر پوستی است. ممکن است ۲۴ تا ۳۶ ساعت پس از گرم کردن پوست، تاولی در ناحیه ظاهر گردد. این وضعیت در شکل زیر با شماره ۳ نشان داده شده است.
یخ زدگی عمقی حالتی است که می‌تواند باعث ایجاد بی‌حسی گردد. ممکن است مفاصل و عضلات دیگر به صورت درست عمل نکنند.۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از گرم کردن مجدد ناحیه ممکن است تاول‌های بزرگی ظاهر گردد. با گذشت زمان، به علت گسترش مرگ سلولی در بافت ناحیه، ناحیه سیاه و سفت میشود. این وضعیت در شکل زیر با شماره ۴ نشان داده شده است.
اقدامات لازم
- بررسی افت دما. درصورت مشاهده علائم افت دمای بدن شامل لرز شدید، خواب آلودگی، ضعف عضلانی، سرگیجه و حالت تهوع، سریعاً با ۱۱۵ تماس گرفته و مراتب را اطلاع دهید.
- حفاظت از پوست در برابر آسیب بیشتر. درصورتی که احتمال یخ زدگی مجدد محل وجود داشته باشد، از باز کردن یخ ناحیه خودداری کنید. درصورتی که ناحیه را گرم کرده‌اید و یخ آن‌ها باز شده است، مواظب باشید دوباره یخ نزنند.
درصورتی که در خارج از خانه هستید، دستان یخ زده خود را در زیر بغل خود قرار دهید. از صورت، بینی یا گوش‌های خود با پوشاندنشان با دست یا دستکش محافظت کنید.
- از سرما دور شوید. زمانی که بیرون از خانه هستید، لباس‌های خیس را از تن درآورده و خود را با استفاده از یک پتو گرم کنید. درصورت وجود تاول، مراقب باشید که پاره نشوند.
- ناحیه یخ زده را به آرامی گرم کنید. ناحیه یخ زدگی را در آب ولرم (با دمای ۳۷ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد در برخی منابع و ۴۰ تا ۴۱ درجه سانتی‌گراد در برخی منابع دیگر) قرار دهید. درصورت در دسترس نبودن دماسنج، برای تعیین گرمی یا سردی آب، با استفاده از قسمت آسیب ندیده بدن خود مانند قسمتی از دست یا آرنج، گرمی آب را بررسی کنید. آب نباید سرد یا بیش از حد گرم باشد و باید دمای آن نزدیک به دمای بدن باشد (احساس کمی گرمی در آب به معنی مناسب بودن دمای آن است). فرآیند گرم سازی باید ۳۰ دقیقه طول بکشد و نباید سریع‌تر از آن یخ زدگی را گرم کنید. زمانی که رنگ پوست ناحیه به حالت طبیعی درآمد و یا بی‌حسی کاهش یافت، می‌توانید فرآیند گرم کردن با آب ولرم را متوقف سازید.
- پس از باز کردن یخ ناحیه، ناحیه را باندپیچی کنید. می‌توانید برای جدا ماندن انگشتان از هم، بینشان گاز یا پنبه تمیز قرار دهید.
- نوشیدنی‌های گرم بنوشید. چای، قهوه یا سوپ می‌توانند به گرم کردن محیط داخلی بدن کمک کنند.
- از داروهای ضد درد استفاده کنید. درصورت درد داشتن، می‌توانید از داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن یا ایبوبروفن (ژلوفن) استفاده کنید.
توجه: با گرم شدن پوست تغییراتی ایجاد خواهد شد که دانسن آن‌ها لازم است. این تغییرات عبارتند از قرمز شدن ناحیه و ایجاد حس گزگز و حس سوختگی همزمان با گرم شدن ناحیه. این علائم نشان می‌دهند که جریان خون مجدداً برقرار شده است. درصورت استمرار بی‌حسی و درد در حین گرم کردن ناحیه و یا ایجاد شدن تاول در ناحیه، به مراکز اورژانس مراجعه فرمایید.
بیشتر بخوانید:سرمازدگی یا یخ زدگی چیست و چگونه درمان میشود؟
اقدامات اجتنابی
- از گرم کردن ناحیه یخ زده با استفاده از گرمای مستقیم مانند اجاق، لامپ‌های حرارتی، شومینه یا پدهای حرارتی بپرهیزید. استفاده از گرمای مستقیم می‌تواند باعث ایجاد سوختگی گردد.
- از نوشیدن الکل برای گرم کردن بدن خودداری کنید.
- سیگار نکشید و درصورتی که کسی در اطرافتان سیگار مصرف کند، از او بخواهید از کنار شما دور شود چرا که مصرف سیگار می‌تواند در گردش خون اختلال ایجاد کند.
- تا زمانی که نیاز نباشد، مصدوم نباید از عضو آسیب دیده استفاده کند. برای مثال، درصورت یخ زدگی پا، نباید راه برود.
- گرم و سرد کردن بافت یخ زده می‌تواند آسیب را تشدید کند لاذا درصورتی که احتمال برخورد مجدد بافت با سرما وجود دارد، آن را زیاد گرم نکنید و فقط در حدی گرم کنید که یخ بافت باز نشود اما یخ زدگی پیشرفت نکند.
- از استفاده از آب داغ برای باز کردن یخ ناحیه یخ زده اجتناب کنید.
- از گرم کردن بافت توسط گرمای مستقیم مانند اجاق گاز، رادیاتور یا آتش اجتناب کنید.
- از مالش دادن یا ماساژ دادن پوست یا پاره کردن تاول‌ها بپرهیزید.
عوارض
یخ زدگی بافتی می‌تواند باعث ایجاد برخی عوارض طولانی مدت گردد. مانند حساسیت افزایش یافته به سرما، بی‌حسی، سفتی و درد در ناحیه درگیر. متاسفانه برای این عوارض، درمانی وجود ندارد. در برخی از موارد، آمی‌تریپتیلین ممکن است در کنترل عوارض طولانی مدت مرتبط با درد کمک کننده باشد.
