دهیدراتاسیون هنگامی اتفاق می افتد که میزان مایع از دست داده بیش از مصرفی بدن باشد و بدن شما آب و مایعات لازم را برای انجام عملکردهای طبیعی خود ندارد. اگر مایعات از دست رفته را جایگزین نکنید، دچار کم آبی بدن می شوید.
هرکسی ممکن است دچار کم آبی شود؛ اما این وضعیت به خصوص برای کودکان خردسال و بزرگسالان خطرناک است.
شایع ترین علت کم آبی در کودکان خردسال، اسهال و استفراغ شدید است. بزرگسالان مسن به طور طبیعی حجم کمتری از آب در بدن خود دارند و ممکن است دچار بیماری شده و یا از داروهایی استفاده کنند که خطر کم آبی بدن را افزایش می دهد.
این بدان معنی است که حتی بیماری های جزئی، مانند عفونت های ریه یا مثانه، می تواند منجر به کم آبی بدن در بزرگسالان مسن شود.
اگر در آب و هوای گرم به اندازه کافی آب ننوشید، کم ابی بدن رخ می دهد.
معمولاً با نوشیدن مایعات بیشتر می توانید دهیدراتاسیون را به سح خفیف و متوس بازگردانید؛ اما کم آبی شدید به درمان فوری پزشکی نیاز دارد.
علائم دهیدراتاسیون
تشنگی، همیشه یک شاخص اولیه قابل اعتماد برای نیاز بدن به آب نیست. بسیاری از افراد، به ویژه افراد مسن، تا زمانی که بدنشان کم نشده باشد، احساس تشنگی نمی کنند. به همین دلیل افزایش مصرف آب در هوای گرم یا بیماری بسیار مهم است.
علائم و نشانه های کم آبی نیز ممکن است در سنین مختلف متفاوت باشد.
نوزاد یا کودک خردسال
خشکی دهان و زبان
عدم وجود اشک به هنگام گریه کردن
به مدت سه ساعت پوشک مرطوب نباشد.
چشمان فرو رفته و یا گونه های فرورفته
نقطه نرم فرو رفته در بالای جمجمه
بی حالی یا عدم تحرک
بزرگسال
تشنگی شدید
دفع ادرار کمتر
ادرار تیره رنگ
خستگی
سرگیجه
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شما یا یکی از عزیزانتان در صورت مشاهده علایم زیر، با پزشک خانواده خود تماس بگیرید:
۲۴ ساعت یا بیشتر اسهال باشید.
میزان تحرک پذیریتان کم تر از حد معمول است.
مدفوع خونی یا سیاه دارید.
علل کم آبی بدن
بعضی اوقات کمبود آب بدن به دلایل ساده ای اتفاق می افتد: شما به دلیل بیماری یا مشغله کافی آب نمی نوشید، یا به دلیل عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم هنگام مسافرت، پیاده روی آب کافی دریافت نمی کنید.
سایر دلایل کم آبی بدن عبارتند از:
اسهال، استفراغ اسهال شدید و حاد – یعنی اسهالی که به طور ناگهانی و شدید بروز می کند – می تواند در مدت زمان کوتاهی باعث از دست رفتن فوق العاده آب و الکترولیت شود. اگر همراه با اسهال استفراغ کنید، مایعات و مواد معدنی بیشتری از دست می دهید.
تب به طور کلی، هرچه تب شما بیشتر شود، ممکن است دچار کمبود آب بدن شوید. اگر علاوه بر اسهال و استفراغ تب هم داشته باشید، این مشکل بدتر می شود.
تعرق بیش از حد هنگام تعریق آب از دست می دهید. اگر فعالیت شدید انجام دهید و مایعات را جایگزین مایعات نکنید، می توانید کم آب شوید. هوای گرم و مرطوب میزان تعریق و مایعات از دست رفته شما را افزایش می دهد.
افزایش ادرار این ممکن است به دلیل دیابت تشخیص داده نشده یا کنترل نشده باشد. برخی از داروها مانند داروهای ادرار آور و برخی از داروهای فشار خون نیز می توانند منجر به کم آبی بدن شوند؛ زیرا به طور کلی باعث ادرار بیشتر می شوند.
عوامل خطر دهیدراتاسیون
هرکسی ممکن است دچار کم آبی شود ، اما افراد خاصی بیشتر در معرض خطر هستند:
نوزادان و کودکان به احتمال زیاد گروهی که اسهال و استفراغ شدیدی را تجربه می کنند، نوزادان و کودکان به ویژه در معرض کم آبی قرار دارند. آن ها میزان بیشتری از مایعات بدن خود را نیز از تب شدید یا سوختگی از دست می دهند. کودکان خردسال اغلب نمی توانند به شما بگویند که تشنه اند و همچنین نمی توانند نوشیدنی برای خود تهیه کنند.
بزرگسالان با افزایش سن، میزان ذخیره مایعات بدن کم می شود، توانایی شما در صرفه جویی در مصرف آب کاهش می یابد و حس تشنگی کمتر حاد می شود. این مشکلات با بیماری های مزمن مانند دیابت و زوال عقل و با استفاده از داروهای خاص افزایش می یابد. افراد مسن نیز ممکن است دارای مشکلات حرکتی باشند که توانایی آن ها در تهیه آب برای خود را محدود می کند.
افراد مبتلا به بیماری های مزمن داشتن دیابت کنترل نشده یا درمان نشده شما را در معرض خطر کم آبی قرار می دهد. بیماری کلیه همچنین مانند داروهایی که ادرار را افزایش می دهند خطر شما را افزایش می دهد. حتی سرماخوردگی یا گلو درد شما را در معرض کمبود آب بدن قرار می دهد؛ زیرا هنگام بیماری کمتر احساس می کنید غذا بخورید یا بنوشید.
افرادی که بیرون کار یا ورزش می کنند. وقتی هوا گرم و مرطوب است، خطر دهیدراتاسیون و بیماری های گرمائی شما افزایش می یابد. دلیل آن این است که وقتی هوا مرطوب است، عرق نمی تواند به سرعت در بدن شما تبخیر و حالت خنکی را ایجاد کند و این می تواند منجر به افزایش دمای بدن و نیاز به مایعات بیشتر شود.
عوارض کم آبی بدن
دهیدراتاسیون می تواند منجر به عوارض جدی شود، از جمله:
آسیب گرما اگر هنگام ورزش شدید و عرق شدید مایعات کافی ننوشید، ممکن است در نهایت با یک آسیب گرمایی روبرو شوید، شدت آن از گرفتگی گرما خفیف تا خستگی گرما یا گرمازدگی بالقوه تهدید کننده زندگی باشد.
مشکلات ادراری و کلیوی حملات طولانی مدت یا مکرر کم آبی می تواند باعث عفونت ادراری ، سنگ کلیه و حتی نارسایی کلیه شود.
تشنج الکترولیت ها – مانند پتاسیم و سدیم – به انتقال سیگنال های الکتریکی از سلول به سلول دیگر کمک می کنند. در صورت عدم تعادل الکترولیت ها، پیام های الکتریکی طبیعی ممکن است با هم تداخل یابند که منجر به انقباضات غیرارادی عضلات و گاهی اوقات به از دست دادن هوشیاری می شود.
شوک حجم خون کم (شوک هیپوولمیک) یکی از جدی ترین و گاه تهدید کننده زندگی می باشد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که حجم خون کم باعث افت فشار خون و کاهش میزان اکسیژن در بدن شما می شود.
جلوگیری از دهیدراتاسیون
برای جلوگیری از دهیدراتاسیون، مایعات زیادی بنوشید و از غذاهای پر آب مانند میوه ها و سبزیجات استفاده کنید. اینکه تشنگی راهنمای شما باشد راهنمای روزانه کافی برای اکثر افراد سالم است.
اگر افراد دچار شرایطی مانند:
استفراغ یا اسهال اگر کودک شما استفراغ یا اسهال می کند، در اولین علائم بیماری شروع به دادن آب اضافی یا محلول آب رسانی دهان کنید. منتظر دهیدراتاسیون نباشید.
تمرین های ورزشی دشوار به طور کلی، بهتر است یک روز قبل از ورزش شدید بدن را هیدراته کنید. تولید مقدار زیادی ادرار شفاف و رقیق به خوبی نشان می دهد که بدن شما به خوبی آب رسانی شده است. در طول فعالیت، مایعات را در فواصل منظم پر کنید و پس از پایان کار به نوشیدن آب یا مایعات دیگر ادامه دهید.
هوای گرم یا سرد برای کمک به کاهش دمای بدن و جایگزینی آنچه از طریق تعریق از دست می دهید، باید آب اضافی در آب و هوای گرم و مرطوب بنوشید. برای مقابله با از دست دادن رطوبت از هوای خشک، به ویژه در ارتفاعات، ممکن است به آب اضافی نیز نیاز داشته باشید
بیماری بزرگسالان مسن معمولاً در طی بیماری های جزئی – مانند آنفلوانزا، برونشیت یا عفونت های مثانه، دچار کم آبی می شوند. درصورتی که احساس خوبی ندارید حتما مایعات اضافی بنوشید.
تشخیص دهیدراتاسیون
پزشک شما اغلب می تواند دهیدراتاسیون را بر اساس علائم و نشانه های جسمی تشخیص دهد. اگر کمبود آب بدن دارید، احتمالاً فشار خون پایینی دارید، به ویژه هنگام حرکت از حالت خوابیده به حالت ایستاده، ضربان قلب سریع تر از سرعت طبیعی و کاهش جریان خون در اندام های بدن دارید.
برای کمک به تأیید تشخیص و مشخص کردن میزان کم آبی بدن، ممکن است آزمایشات دیگری داشته باشید، مانند:
آزمایش خون ممکن است از نمونه های خون برای بررسی فاکتورهایی مانند سطح الکترولیت ها – به ویژه سدیم و پتاسیم – و عملکرد کلیه ها استفاده شود.
آزمایش ادرار آزمایشات انجام شده بر روی ادرار می تواند نشان دهد که آیا شما کم آب هستید و تا چه حدی بی خواب هستید. آن ها همچنین می توانند علائم عفونت مثانه را بررسی کنند.
درمان دهیدراتاسیون
تنها درمان موثر برای کم آبی بدن جایگزینی مایعات از دست رفته و الکترولیت های از دست رفته است. بهترین روش برای درمان کم آبی به سن، شدت کم آبی و علت آن بستگی دارد.
برای نوزادان و کودکانی که در اثر اسهال، استفراغ یا تب دچار کمبود آب شده اند، از یک محلول آب رسانی خوراکی بدون نسخه استفاده کنید. این محلول ها به نسبت خاصی حاوی آب و نمک هستند تا مایعات و الکترولیت ها را دوباره پر کنند.
هر یک تا پنج دقیقه با حدود یک قاشق چای خوری (۵ میلی لیتر) شروع کنید و تا حد تحمل افزایش دهید. ممکن است استفاده از سرنگ برای کودکان بسیار کوچک آسان تر باشد. به کودکان بزرگتر می توان نوشیدنی های ورزشی رقیق داد. از این ملول با نسبت ۱ به ۱ نوشیدنی ورزشی و آب تهیه شود.
اکثر بزرگسالان مبتلا به کم آبی خفیف تا متوسط ناشی از اسهال، استفراغ یا تب می توانند با نوشیدن آب بیشتر یا مایعات دیگر وضعیت خود را بهبود بخشند. اسهال ممکن است با آب میوه و نوشیدنی های غیر الکلی کاملاً بدتر شود.
اگر در هوای گرم و مرطوب در فضای باز کار می کنید یا ورزش می کنید، آب خنک بهترین گزینه شماست. نوشیدنی های ورزشی حاوی الکترولیت و محلول کربوهیدرات نیز ممکن است مفید باشند.
کودکان و بزرگسالانی که دچار کم آبی شدید هستند، باید توسط پرسنل اورژانس که با آمبولانس یا اورژانس بیمارستان می آیند ، تحت درمان قرار گیرند. نمک ها و مایعات منتقل شده از طریق ورید (به صورت داخل وریدی) به سرعت جذب شده و بهبودی را تسریع می کنند.
آمادگی برای قرار ملاقات
شما احتمالاً با مراجعه به پزشک خود یا فرزند خود شروع می کنید. با این حال، در برخی موارد وقتی برای تنظیم قرار ملاقات تماس می گیرید، پزشک ممکن است مراقبت های پزشکی فوری را به شما توصیه کند. اگر شما، فرزندتان یا فرد بالغی که از او مراقبت می کنید، علائم کم آبی شدید مانند بی حالی یا کاهش فعالیت را دارید، به دنبال مراقبت فوری در بیمارستان هستید.
اگر وقت دارید که برای قرار ملاقات خود آماده شوید، در اینجا برخی اطلاعات برای کمک به شما در آماده سازی و انتظارات از دکتر در این جا آورده شده است.
آنچه شما می توانید انجام دهید
علائمی را که خود یا شخصی که از او مراقبت می کنید تجربه کرده اید، از جمله علائمی که به نظر می رسد با دلیل تعیین قرار ملاقات ارتباط نداشته باشد، بنویسید. اگر شما یا شخصی که از او مراقبت می کنید استفراغ کرده اید یا دچار اسهال شده اید، پزشک می خواهد بداند چه زمانی از آن شروع شده و کی اتفاق افتاده است.
اطلاعات مهم شخصی را، از جمله سفرهای اخیر گرفته شده یا غذاهایی که اخیراً خورده اید و ممکن است باعث بیماری شوند، یادداشت کنید. علاوه بر این، پزشک شما می خواهد بداند شما یا شخصی که از او مراقبت می کنید اخیراً در معرض اسهال قرار گرفته اید یا خیر.
لیستی از اطلاعات پزشکی اصلی، از جمله سایر شرایطی که شما یا شخصی که از او مراقبت می کنید تحت درمان است و نام داروهای مصرفی را تهیه کنید. داروهای تجویزی و بدون نسخه و همچنین انواع ویتامین ها و مکمل ها را در لیست خود قرار دهید.
برای کمبود آب بدن، برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر است:
علت این علائم چیست؟
چه نوع آزمایشاتی لازم است؟
چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
آیا فعالیت یا محدودیت غذایی وجود دارد؟
آیا کاری می توانم انجام دهم تا از بروز مجدد کم آبی جلوگیری کند؟
من شرایط پزشکی دیگری دارم آیا لازم است درمان هایی را که برای آن ها استفاده کرده ام تغییر دهم؟
چه اقداماتی می توانم انجام دهم تا از کمبود آب در بدن مجدداً جلوگیری شود؟
چه انتظاری از پزشک خود دارید
پزشک شما ممکن است چندین سوال از شما بپرسد، مانند:
علائم از چه زمانی شروع شده است؟ چیکار می کردی؟
آیا قادر به نگهداری هر نوع غذا یا نوشیدنی هستید؟
چند وقت اخیر ادرار کرده اید؟ آیا در هنگام دفع ادرار درد یا فوریتی دارید؟
آیا علائم یا نشانه های دیگری مانند گرفتگی شکم، تب، سردرد یا درد عضلانی نیز دارید؟ شدت این علائم و نشانه ها چقدر است؟
آیا خون در مدفوع شما وجود داشته است؟
آیا اخیراً غذایی خورده اید که گمان کنید خراب است؟
آیا کسی بعد از خوردن همان غذایی که شما خورده اید بیمار شده است؟
آیا اخیراً در معرض فردی قرار گرفته اید که می دانید دچار اسهال شده است؟
آیا سرفه کرده اید یا آبریزش بینی داشته اید؟
در حال حاضر چه داروهایی مصرف می کنید؟
آیا اخیراً به کشور دیگری سفر کرده اید؟
آیا می دانید وزن شما یا فرزندتان قبل از شروع علائم چقدر بوده است؟
