آزمایش سم شناسی چیست؟
آزمایش سم شناسی تستی برای اندازه گیری تقریبی و تایین نوع داروهای قانونی یا غیرقانونی می‌باشد که فرد مصرف کرده‌است. این آزمایش برای بررسی سوء مصرف دارو، مصرف مواد مخدر، مسمومیت‌های دارویی و اوردوز یا مصرف بیش از حد داروها استفاده می‌شود.
فرآیند انجام آزمایش سم شناسی بسیار سریع می باشد. برای اندازه گیری معمولا نمونه ادرار یا خون گرفته می‌شود. در برخی موارد نمونه از بزاق فرد یا حتی مو برداشته می‌شود. نتیجه بدست آمده می‌تواند نمونه را از لحاظ وجود یک دارو یا چندین دارو (به صورت یکجا) بررسی کند. برای تایین مقدار دقیق داروی موجود در نمونه، لازم است فرد آزمایش‌های بیشتری را طی کند.
انواع مختلف آزمایش سم شناسی
تست سم شناسی به ۴ نوع اولیه زیر تقسیم می‌شود:
- آزمایش پزشکی
- آزمایش استخدامی
- آنالیز قانونی
- تست‌های ورزشکاری
در اغلب مواقع برای بررسی وجود دارو در بدن فرد، از نمونه ادرار استفاده می‌شود. در برخی موارد نیز می‌توان از نمونه‌های خون، مو و بزاق استفاده کرد.
علت
تست سم شناسی ممکن است به علت‌های مختلفی انجام گیرد. در اغلب مواقع تجویز چنین تستی به منظور بررسی مصرف دارویی صورت می‌گیرد که ممکن است سلامت فرد مصرف کننده را به خظر بیندازد. در صورتی که پزشک مشکوک شود که فرد دارویی غیرقانونی مصرف کرده و علائم زیر را داشته باشد، درخواست تست سم شناسی می‌کند:
- گیجی
- توهم و هذیان گویی
- عدم هشیاری
- حمله پانیک
- درد قفسه سینه
- دشواری در تنفس
- استفراغ
- تشنج
علائم ذکر شده معمولا نشان دهنده مسمومیت‌های دارویی یا اوردوز مواد می‌باشد.
همچنین کارفرماها برای اطمینان از عدم مصرف برخی داروها توسط کارمندان می‌توانند درخواست آزمایش سم شناسی کنند. البته برای برخی مشاغل انجام تست سم شناسی جزء روند طبیعی استخدام محسوب می‌شود. همچنین انجام این تست به منظور بررسی دوپینگ در ورزشکاران (مصرف داروهای افزایش دهنده عملکرد مانند استروئید‌ها) نیز انجام می‌گیرد.
ماموران قانون نیز هنگام رسیدگی به جرایم مربوط به تصادفات رانندگی و یا تجاوزهای جنسی درخواست تست سم شناسی می‌کنند. همچنین برای افرادی که به منظور سوء مصرف دارو یا مواد تحت نظر قرار دارند گاها آزمایش سم شناسی تجویز می‌شود مانند کسانی که در عفو مشروط به سر می‌برند.
سایر شرایطی که این تست انجام می‌شود به شرح زیر هستند:
- قبل از دریافت عضو پیوندی
- در دوران بارداری، خصوصا اگر فرد سابقه مصرف مواد مخدر را داشته باشد
- اگر فرد در دوران نقاهت از بیماری خاصی به سر می‌برد، خصوصا اگر وضعیت او مصرف مسکن‌های درد را بطلبد
آمادگی‌های لازم برای انجام تست
نیاز به تمهیدات خاصی پیش از مراجعه نیست اما به خاطر داشته باشید که در مورد مصرف داروهای پزشکی و یا غیرقانونی که مصرف می‌کنید حتما اطلاع دهید زیرا برخی از داروها در نتیجه آزمایش سم شناسی تداخل ایجاد می‌کنند.
چگونگی نمونه گیری
در اغلب مواقع برای انجام این تست به نمونه ادرار نیاز است که در کاپ‌ها کوچکی تهیه می‌شود. در برخی مواقع برای ممناعت از دستکاری نمونه توسط فرد ممکن است یک مامور یا یکی از پرسنل پزشکی حضور داشته باشد. همچنین ممکن است از فرد درخواست شود ژاکت، کلاه یا پلیورش را دربیاورد و جیب‌هایش را خالی کند تا از عدم دستکاری و تقلب توسط او مطمئن شوند.
در پاره‌ای از موارد نمونه خون برای تشخیص وجود دارو در بدن لازم است. در چنین شرایطی نمونه خون دریافت شده در داخل یک یا دو لوله ریخته می‌شود. برای تهیه نمونه فردی از پرسنل آزمایشگاه یا کادر درمان با استفاده از سرنگ از ورید فرد خونگیری می‌گیرد. تایین مقدار دارو در تست سم شناسی خون نسبت به ادرار دقیق‌تر می‌باشد.
همانطور که گفته شد در برخی از موارد از نمونه بزاق یا مو یرای انجام آزمایش استفاده می‌شود. در مواقعی که پزشک احساس کند بیمار برخی از داروها را به صورا خوراکی مصرف کرده‌است، می‌تواند برای بررسی ماده مورد نظر از محتویات معده فرد استفاده کند.
به هر حال نمونه آزمایش سم شناسی هر کدام از موارد گفته شده که باشد، درنهایت برای آنالیز به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
داروهای بررسی شده در آزمایش سم شناسی
توسط این تست می‌توان رده‌های مختلفی از داروها و مواد را ارزیابی کرد که نمونه‌های بارز آن‌ها عبارتند از:
- الکل، مانند اتانول و متانول
- آمفتامین، مانند آدرال
- باربیتورات‌ها
- بنزودیادیازپین‌ها
- متادون
- کوکائین
- مخدرهایی مانند کدئین، اکسی کودون و هروئین
- فن سیکلیدین (PCP)
- تتراهیدروکانابینول (THC)
بسته به نوع دارو، ممکن است ظهور آن در خون یا ادرار از چندین ساعت تا چندین هفته طول بکشد. موادی مانند الکل به سرعت از بدن حذف می‌شوند. اما بقیه داروها معمولا تا هفته‌ها پس از مصرف در داخل بدن باقی می‌مانند و قابل تشخیص هستند. برای مثال می‌توان به THC اشاره کرد که در ماریجوآنا یافت می‌شود.
نتیجه آزمایش سم شناسی
در بیشتر موارد نتیجه آزمایش اطلاعات دقیق و مشخصی از مقدار دارو و دفعات مصرفی فرد د اختیارمان قرار نمی‌دهد، بلکه جواب آزمایش بیشتر به صورت «مثبت» یا «منفی» است. اگر نتیجه تست مثبت باشد به این معنی است که دارو یا داروهای مدنظر در بدن وجود دارند. در صورت مثبت بودن جواب آزمایش، از شما خواسته خواهد شد تا آزمایشات بیشتری را برای تایین مقدار دقیق دارو در بدن انجام دهید.
