زخم پانکچر (سوراخ شدگی)
زخم پانکچر یا سوراخ شدگی، معمولاً باعث خونریزی شدید نمی‌گردد. برای مثال فرو رفتن یک میخ کوچک در پا باعث ایجاد یک زخم پانکچر میشود که خونریزی شدیدی ایجاد نمی‌کند. اهمیت این زخم‌ها بیشتر مربوط به این است که عمقی بوده و می‌توانند باعث ایجاد عفونت گردند. همچنین زخم‌های عمقی ممکن است عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها، اعصاب، عروق خونی یا استخوان را نیز درگیر کنند و بسیار مشکل ساز شوند. زخم پانکچر معمولاً توسط میخ، چاقو یا یک شئ تیز ایجاد می‌گردد که بسته به اندازه و عمق زخم ممکن است خونریزی جزئی تا شدید ایجاد کند.
علائم
علائم زخم ناشی از سوراخ شدگی عبارتند از:
- خونریزی
- مشکل عملکردی (حرکتی) یا مشکل حسی (بی‌حسی یا گزگز) در زیر محل زخم
- درد
- عفونت؛ درموارد آلودگی زخم، زخم ناشی از نیش یا گاز گرفتگی، زخم در نواحی پا و عدم درمان مناسب، احتمال عفونت محل آسیب افزایش می‌یابد
اقدامات لازم
- شستن دست‌ها. با شستن دست‌ها شانس عفونی کردن محل آسیب حین رسیدگی به مصدوم بسیار کاهش می‌یابد.
- مدیریت خونریزی. برای کنترل خونریزی، با استفاده از یک پارچه تمیز یا گاز استریل بر روی محل آسیب به آرامی فشار وارد کنید.
- تمیز کردن زخم. با استفاده از آب تمیز، زخم را به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بشویید. درصورت باقی ماندن آلودگی یا موارد زاید در داخل زخم، با استفاده از یک پارچه تمیز سعی کنید آلودگی را از زخم پاک کنید. همچنین شئ ایجاد کننده زخم را از زخم خارج نکنید.
- استفاده از آنتی بیوتیک. از کرم یا پماد آنتی بیوتیک بر روی محل آسیب بمالید. در دو روز اول پانسمان را تمیز کرده و محل آسیب را بشویید و مجدداً روی آن آنتی بیوتیک مالیده و پانسمان کنید.
- زخم را بپوشانید. روی زخم را باندپیچی کنید تا هم پانسمان جابجا نگردد و هم محل پانسمان آلوده نشود.
- تعویض پانسمان. این کار را هر روز یا پس از مرطوب یا کثیف شدن پانسمان انجام دهید.
- مصرف مسکّن. درصورتی که درد شدید باشد، می‌توانید برای کاهش درد از مسکن‌های بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن یا ایبوبروفن استفاده کنید.
- بررسی علائم عفونت. درصورتی که زخم بهبود نیابد و یا دچار سرخی، درد افزاینده، چرک، تورم در پا یا تب شدید، مراتب را به پزشک خود اطلاع دهید.
بیشتر بخوانید: کمک های اولیه: بریدگی و خراش
اقدامات اورژانسی
درصورت وجود شرایط زیر، کمک فوری درخواست کنید:
- قطع نشدن خونریزی پس از چند دقیقه (حدوداً ۱۰ دقیقه) اعمال فشار قوی مستقیم بر روی زخم
- خونریزی ناشی از گزیدگی حیوانات یا گاز گرفتگی‌ها
- زخم عمیق و آلوده یا زخم وسیع (وسعت بالای ۰.۶ سانتی‌متر)
- زخم توسط یک شئ فلزی یا نوک تیز روی گردن، قفسه سینه، کیسه بیضه یا شکم ایجاد شده باشد
- زخم همراه علائم اورژانسی باشد مانند: درد شدید، تنفس سریع، تنفس سخت، استفراغ، منگی و ناهوشیاری
- زخم روی مفصل بوده و ممکن است عمیق باشد
- زخم چشم یا گلو را درگیر کرده باشد
- شئ ایجاد کننده زخم در داخل زخم گیر کرده باشد
- مصدوم نمی‌تواند محل آسیب دیده را حس کند
توجه: فردی که در ۵ سال گذشته واکسن کزاز دریافت نکرده و دچار زخم پانکچر یا هر زخم عمیق یا آلوده‌ای شده باشد، توصیه میشود نسبت به دریافت دوز یادآور واکسن اقدام کند. دریافت دوز یادآور واکسن باید تا ۴۸ ساعت پس از ایجاد زخم انجام گیرد.
درصورتی که زخم و سوراخ شدگی توسط حیوانات (به خصوص سگ و گربه) ایجاد شده باشد حتماً باید سطح ایمنی از نظر واکسن هاری بررسی گردد. درصورت نیاز به تکرار واکسن هاری، حتماً باید سریعاً نسبت به تزریق واکسن اقدام گردد.
اقدامات اجتنابی
- درصورت ایجاد زخم پانکچر بر روی چشم یا گلو، از خارج کردن جسم خارجی بپرهیزید و مصدوم را آرام کنید.
- از خارج کردن شئ ایجاد کننده زخم‌های عمیق بپرهیزید. برای مثال درصورت فرو رفتن چاقو به داخل شکم یک شخص، تا زمان رسیدن به مراکز درمانی مجهز، چاقو را از داخل شکم خارج نکنید چرا که باعث تشدید خونریزی خواهد شد.
- محل آسیب را بدون شست و شو رها نکنید. تمیز بودن ظاهری زخم نشانگر تمیز بودن واقعی آن نیست.
- روی زخم باز فوت نکنید.
- از تمیز کردن یک زخم وسیع، به خصوص زمانی که خونریزی کنترل شده است، بپرهیزید.
توجه: درصورت فرو رفتن میخ یا سوزن به پاشنه پا حتما به پزشک مراجعه کنید حتی اگر خونریزی ناشی از آن بسیار کم باشد. چراکه نوعی باکتری به نام کلوستریدیوم پرفرنژنس می‌تواند روی جسم سوراخ کننده بافت وجود داشته باشد که می‌تواند باعث ایجاد گانگرن گازی گردد. گانگرن گازی باعث از بین رفتن بافت شده و احتمال دارد مصدوم پای خود را از دست بدهد.
