سندرم خستگی مزمن(CFS) یک اختلال پیچیده است که با خستگی مفرط که حداقل شش ماه طول می‌کشد، مشخص می‌شود و آن را نمی‌توان به یک بیماری زمینه‌ای نسبت داد. خستگی با فعالیت بدنی یا ذهنی بدتر می‌شود اما با استراحت بهبود نمی‌یابد.
علائم مشخص‌کننده دیگر عبارتند از:
- خوابی که نشاط‌آور نیست
- مشکلات حافظه، تمرکز
- سرگیجه‌ای که با دراز کشیدن یا ایستادن بدتر می‌شود
این وضعیت به عنوان آنسفالومیلیت مایالژیک (ME) نیز شناخته می‌شود. گاهی اوقات به اختصار ME/CFS است. آخرین اصطلاح پیشنهادی برای این بیماری عدم تحمل فعالیت سیستمیک (SEID) است.
علت سندرم خستگی مزمن ناشناخته است، گرچه نظریه‌های زیادی وجود دارد -از عفونت‌های ویروسی گرفته تا استرس روانی. برخی از متخصصان معتقدند سندرم خستگی مزمن ممکن است توسط ترکیبی از عوامل ایجاد شود.
هیچ آزمایش واحدی برای تأیید تشخیص سندرم خستگی مزمن وجود ندارد. برای رد سایر مشکلات سلامتی که علائم مشابه دارند ممکن است به انواع آزمایشات پزشکی نیاز داشته‌باشید. درمان سندرم خستگی مزمن بر بهبود علائم متمرکز است.
علائم سندرم خستگی مزمن
علائم سندرم خستگی مزمن در افراد مختلف متفاوت است و شدت علائم می‌تواند روز به روز در نوسان باشد. علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مشکلات حافظه یا تمرکز
گلودرد
سردرد
بزرگ‌شدن غدد لنفاوی گردن یا زیربغل
درد غیرقابل توضیح در عضلات یا مفاصل
سرگیجه‌ای که با حرکت از دراز کشیدن یا نشستن به ایستادن بدتر می‌شود
نداشتن خواب آرام‌بخش
خستگی مفرط بعد از ورزش جسمی یا ذهنی
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
خستگی می‌تواند نشانه بسیاری از بیماری‌ها مانند عفونت یا اختلالات روانشناختی باشد. به طور کلی اگر خستگی مداوم یا بیش از حد دارید به پزشک مراجعه کنید.
علل سندرم خستگی مزمن
علت سندرم خستگی مزمن هنوز ناشناخته است. برخی از افراد ممکن است با این اختلال متولد شوند که بعدها در پی عوامل خاصی بروز می‌کند. عوامل احتمالی شامل موارد زیر است:
- عفونت‌های ویروسی. از آنجا که برخی از افراد پس از ابتلا به عفونت ویروسی دچار سندرم خستگی مزمن میشوند، محققان این سوال را مطرح می‌کنند که آیا برخی ویروس‌ها ممکن است باعث بروز این اختلال شوند یا خیر. ویروس‌های مشکوک شامل ویروس اپشتین-بار و ویروس تبخال انسانی۶ است.البته هنوز هیچ ارتباط قطعی یافت نشده است.
- مشکلات سیستم ایمنی بدن. به نظر می‌رسد سیستم ایمنی بدن افرادی که سندرم خستگی مزمن دارند اندکی مختل می‌شود اما مشخص نیست که آیا این اختلال برای ایجاد این سندرم کافی است یا خیر.
- عدم تعادل هورمونی. افرادی که سندرم خستگی مزمن دارند گاهی اوقات در خون سطح غیرطبیعی هورمون‌های تولید شده در هیپوتالاموس، غده هیپوفیز یا غدد فوق‌کلیوی را تجربه می‌کنند. اما اهمیت این ناهنجاری‌ها هنوز ناشناخته است.
- ضربه جسمی یا عاطفی. برخی از افراد گزارش می‌كنند كه اندكی قبل از شروع علائم، دچار جراحت یا فشار روانی قابل توجه شده‌اند.
عوامل خطر سندرم خستگی مزمن
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سندرم خستگی مزمن را افزایش دهند عبارتند از:
- سن. سندرم خستگی مزمن می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در بزرگسالان میانسال دیده می‌شود.
- جنسیت. سندرم خستگی مزمن در زنان بسیار بیشتر از مردان دیده شده است، اما ممکن است این فقط به این دلیل باش که زنان راحت تر علائم خود را به پزشک گزارش می‌دهند.
عوارض سندرم خستگی مزمن
عوارض احتمالی سندرم خستگی مزمن عبارتند از:
- محدودیت‌های سبک زندگی
- افزایش غیبت از کار
- ایزوله‌سازی اجتماعی
- افسردگی
تشخیص سندرم خستگی مزمن
هیچ آزمایش واحدی برای تأیید تشخیص سندرم خستگی مزمن وجود ندارد. علائم می‌توانند نشانگر بسیاری از مشکلات پزشکی باشند، از جمله:
- اختلالات خواب. خستگی مزمن می‌تواند ناشی از اختلالات خواب باشد. یک مطالعه خواب می‌تواند مشخص کند که آیا استراحت شما به دلیل اختلالات مانند آپنه انسدادی خواب، سندرم پاهای بی‌قرار یا بی‌خوابی به هم می‌خورد یا خیر.
- مشکلات پزشکی. خستگی یک علامت شایع در چندین بیماری پزشکی مانند کم‌خونی، دیابت و کم کاری تیروئید است. آزمایشات آزمایشگاهی می‌تواند خون شما را برای یافتن شواهد برخی از بیماری‌ها بررسی کند.
- مشکلات بهداشت روان. خستگی همچنین علامت انواع مشکلات بهداشت روان مانند افسردگی و اضطراب است. یک مشاور می‌تواند در تعیین اینکه یکی از این مشکلات باعث خستگی شما شده است یا نه کمک کند.
همچنین معمولاً برای افرادی که سندرم خستگی مزمن دارند مشکلات سلامتی دیگری مانند اختلالات خواب، سندرم روده تحریک‌پذیر، فیبرومیالژیا ،افسردگی یا اضطراب نیز وجود دارد.
در حقیقت علائم همپوشانی بسیاری بین سندرم خستگی مزمن و فیبرومیالژیا وجود دارد به طوریکه برخی محققان این دو اختلال را جنبه‌های مختلف یک بیماری می‌دانند.
معیارهای تشخیص سندرم خستگی مزمن
دستورالعمل‌های پیشنهادی توسط موسسه پزشکی ایالات متحده، خستگی مرتبط با سندرم خستگی مزمن را چنین تعریف می‌کند:
- آنقدر شدید که در توانایی انجام فعالیت‌های قبل از بیماری اختلال ایجاد می‌کند.
- شروع جدید یا قطعی(نه مادام‌العمر) دارد.
- با استراحت کردن از بین نمی‌رود یا کم‌تر نمی‌شود.
- با فعالیت‌های جسمی، ذهنی یا احساسی بیشتر می‌شود.
برای رسیدن به معیارهای تشخیصی موسسه پزشکی سندرم خستگی مزمن، فرد همچنین باید حداقل یکی از این دو علامت را تجربه کند:
- مشکلات حافظه و تمرکز
- سرگیجه‌ای که با حرکت از دراز کشیدن یا نشستن به ایستادن بدتر می‌شود
این علائم باید حداقل شش ماه ادامه داشته باشند و حداقل نیمی از زمان با شدت متوسط، قابل توجه یا شدید بروز کند.
درمات سندرم خستگی مزمن
هیچ درمانی برای سندرم خستگی مزمن وجود ندارد. درمان بر کاهش علائم متمرکز است. ابتدا باید مخل‌ترین یا ناتوان‌کننده‌ترین علائم را برطرف کرد.
داروها
برخی از مشکلات مرتبط با سندرم خستگی مزمن را می‌توان با تجویز و یا داروهای بدون نسخه بهبود داد. مثال‌ها عبارتند از:
- افسردگی. بسیاری از افراد با مشکلات سلامتی طولانی مدت، مانند سندرم خستگی مزمن، افسرده نیز هستند. درمان افسردگی می‌تواند کنارآمدن با مشکلات مرتبط با سندرم خستگی مزمن را برای شما آسان کند. دوزهای پایین برخی از داروهای ضدافسردگی نیز می‌تواند به بهبود خواب و تسکین درد کمک کند.
- ناتوانی ارتوستاتیک. برخی از افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن، به ویژه نوجوانان، هنگام ایستادن احساس ضعف یا حالت تهوع می‌کنند. داروهایی برای تنظیم فشار خون یا ریتم قلب ممکن است مفید باشند.
- درد. اگر داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن (ادویل ، موترین و سایر) و ناپروکسن سدیم (Aleve) به اندازه کافی کمک نمی‌کنند، داروهای تجویزی که بعضی اوقات برای درمان فیبرومیالژیا استفاده می‌شود ممکن است گزینه‌های مناسبی باشند. این موارد شامل پرگابالین (لیریکا)، دولوکستین (سیمبالتا)، آمیتریپتیلین یا گاباپنتین (نورونتین) است.
تراپی
بسیاری از افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن از موارد زیر بهره‌مند میشوند:
- مشاوره. گفتگو با یک مشاور می‌تواند به ایجاد مهارت‌ًهای مقابله‌ای برای مقابله با بیماری‌های مزمن، رفع محدودیت‌های محل کار یا مدرسه و بهبود پویایی خانواده کمک کند. همچنین می‌تواند برای کنترل افسردگی مفید باشد.
- رسیدگی به مشکلات خواب. کمبود خواب می‌تواند علائم دیگر را با مشکل روبرو کند. پزشک ممکن است توصیه کند از مصرف کافئین خودداری کنید و یا برنامه قبل از خواب را تغییر دهید. با استفاده از دستگاهی که فشار هوا را از طریق ماسک هنگام خواب تحویل می‌دهد می‌توان آپنه خواب را درمان کرد.
- ورزش. رژیم‌های ورزشی تهاجمی اغلب منجر به بدتر شدن علائم میشوند، اما حفظ فعالیت‌هایی که قابل تحمل هستند برای جلوگیری از بازگشت به حالت اولیه مهم است. رژیم‌های ورزشی که با شدت بسیار کمی شروع میشوند و با گذشت زمان به تدریج افزایش می‌یابند ممکن است در بهبود عملکرد طولانی مدت مفید باشد.
کسالت بعد از ورزش
افرادی که به سندرم خستگی مزمن مبتلا هستند پس از فعالیت جسمی، روحی یا عاطفی علائم خود را بدتر می‌کنند. به این حالت کسالت بعد از ورزش گفته می‌شود و می‌تواند برای روزها یا هفته‌ها بعد از ورزش ادامه یابد.
افرادی که کسالت بعد از ورزش را تجربه می‌کنند اغلب در تلاشند تا تعادل خوبی بین فعالیت و استراحت پیدا کنند. هدف این است که بدون زیاده‌روی در حد فعال بمانید.
ممکن است بخواهید روزانه از فعالیت‌ها و علائم خود یک دفترچه یادداشت تهیه کنید، تا بتوانید مشخص کنید که چه میزان فعالیت برای شما بیش از حد است. این ممکن است به شما کمک کند که از فشار بیش از حد در روزهایی که احساس خوبی دارید جلوگیری کنید.
داروهای جایگزین
بسیاری از روش‌های درمانی جایگزین برای سندرم خستگی مزمن ترویج شده‌اند اما شواهد زیادی در مورد اثر آن‌ها وجود ندارد. بیماران مبتلا به سندرم خستگی مزمن ممکن است به داروها از جمله محصولات گیاهی و مکمل‌ها حساس باشند. از درمان‌هایی که گران هستند یا به طور بالقوه مضر هستند باید اجتناب شود.
کنار آمدن و پشتیبانی
تجربه سندرم خستگی مزمن در افراد مختلف متفاوت است. حمایت و مشاوره عاطفی ممکن است به شما و عزیزانتان کمک کند تا با محدودیت‌های این اختلال کنار بیایید.
پیوستن به یک گروه پشتیبانی و ملاقات با سایر افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن ممکن است نوعی درمان باشد. گروه‌های پشتیبانی برای همه مناسب نیستند و ممکن است دریابید که یک گروه پشتیبانی به جای تسکین استرس به استرس شما می‌افزاید. برای تعیین اینکه چه چیزی برای شما بهتر است، آزمایش کنید و از قضاوت خود استفاده کنید.
آماده شدن برای قرار ملاقات با پزشک
اگر علائم و نشانه‌های سندرم خستگی مزمن را دارید، احتمالاً با مراجعه به پزشک خانواده یا یک پزشک عمومی کار را شروع می‌کنید. انتقال تمام اطلاعات ارائه شده در هنگام قرار ملاقات دشوار است، بنابراین ممکن است بخواهید به عنوان همراه یک دوست یا یکی از اعضای خانواده را داشته باشید. در صورت اینکه چیزی را فراموش کنید، شنیدن اطلاعات توسط شخص دیگری می تواند بعداً به شما کمک کند.
آنچه می‌توانید در این بین انجام دهید
قبل از قرار ملاقات، ممکن است بخواهید لیستی بنویسید که شامل موارد زیر باشد:
- علائم و نشانه‌های شما. کامل بنویسید. گرچه ممکن است خستگی بیشتر روی شما تأثیر بگذارد، علائم دیگر -از جمله مشکلات حافظه یا سردرد – نیز مهم است که با پزشک به اشتراک گذاشته شود.
- اطلاعات شخصی اصلی. تغییرات اخیر یا عوامل اصلی استرس‌زا در زندگی شما می‌توانند نقشی مهم در سلامت جسمی شما داشته باشند.
- اطلاعات سلامت. سایر شرایطی را که تحت معالجه قرار می‌گیرید و نام داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که به طور منظم مصرف می‌کنید ذکر کنید.
- سوالاتی که می‌توانید را از پزشک خود بپرسید. از سوالات خود لیستی تشکیل دهید تا بتوانید از وقت ملاقات خود با پزشک نهایت استفاده را ببرید.
در مورد سندرم خستگی مزمن برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید شامل موارد زیر است:
- علل احتمالی علائم یا شرایط من چیست؟
- چه آزمایشاتی را پیشنهاد می‌کنید؟
- اگر در این آزمایشات علت علائم من مشخص نشود، چه آزمایشات اضافی دیگری ممکن است لازم باشد؟
- بر چه اساسی سندرم خستگی مزمن را تشخیص می‌دهید؟
- آیا اکنون هیچ روش درمانی یا تغییری در سبک زندگی وجود دارد که بتواند به من کمک کند؟
- آیا مواد چاپی دارید که بتوانم با خود ببرم؟ چه وب‌سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
- در حالی که به دنبال تشخیص هستیم، باید در چه سطحی فعالیتی انجام دهم؟
- آیا توصیه می‌کنید که من به مشاور بهداشت روان نیز مراجعه کنم؟
- در هنگام قرار ملاقات از پرسیدن سوالات دیگر نیز دریغ نکنید.
چه انتظاری از پزشک داشته باشیم
پزشک احتمالا چندین سوال از شما می‌پرسد که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- علائم شما چیست و از چه زمانی شروع شده‌است؟
- آیا چیزی علائم شما را بهتر یا بدتر می‌کند؟
- آیا از نظر حافظه یا تمرکز مشکل دارید؟
- آیا مشکل خواب دارید؟
- چند وقت یکبار احساس افسردگی یا اضطراب می‌کنید؟
- علائم شما چقدر عملکرد شما را محدود می‌کند؟ به عنوان مثال، آیا تا به حال به دلیل علائم خود مجبور به ترک تحصیل یا کار شده‌اید؟
- تاکنون چه روش‌های درمانی برای این بیماری امتحان کرده‌اید؟ آن‌ها چگونه عمل کرده‌اند؟
